Phát triển giới tính là một phần tự nhiên trong quá trình trưởng thành của trẻ. Nhiều cha mẹ cảm thấy lúng túng khi con đặt câu hỏi về cơ thể, tình cảm hay các mối quan hệ. Thực tế, cách bạn đồng hành và hướng dẫn con từ nhỏ sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến sự tự tin, an toàn và thái độ lành mạnh của trẻ về giới tính khi lớn lên. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết dành cho cha mẹ.

Nói chuyện cởi mở, đúng độ tuổi

Mỗi giai đoạn phát triển của trẻ cần cách tiếp cận khác nhau:

3–6 tuổi:

Cha mẹ nên dạy con tên các bộ phận cơ thể đúng khoa học và giải thích rõ về vùng riêng tư của trẻ. Hãy dùng những câu đơn giản, dễ hiểu, ví dụ: “Đây là vùng cơ thể không ai được chạm nếu con không muốn.” Đồng thời, trò chuyện nhẹ nhàng với con về các hành vi an toàn, như không đi theo người lạ và không cho người khác chạm vào cơ thể mà con không thoải mái. Cách tiếp cận này giúp trẻ nhận thức cơ thể và rèn luyện kỹ năng tự bảo vệ ngay từ nhỏ.

7–10 tuổi:

Cha mẹ nên giải thích cho con những thay đổi sắp xảy ra khi lớn lên, ví dụ như tóc mọc nhiều hơn, cơ thể cao lớn hơn hay các dấu hiệu dậy thì khác. Đồng thời, dạy con kỹ năng từ chối khi không thoải mái, chẳng hạn nói “không” hoặc tìm đến người lớn tin cậy để được giúp đỡ. Bên cạnh đó, hãy khuyến khích con đặt câu hỏi về cơ thể và cảm xúc, và luôn trả lời một cách trung thực, nhẹ nhàng, tránh né hoặc la mắng, để con cảm thấy an toàn và được tôn trọng khi tìm hiểu về chính mình.

11–15 tuổi:

Trong giai đoạn 11–15 tuổi, cha mẹ nên trò chuyện với con về tình bạn khác giới, những rung cảm yêu thích và các thay đổi tâm lý khi dậy thì. Đồng thời, hướng dẫn con sử dụng mạng xã hội một cách an toàn, nhận diện thông tin sai lệch và tránh xa những nội dung bạo lực hoặc khiêu dâm. Cha mẹ cũng cần giúp con hiểu về giới hạn, đồng thuận và tôn trọng người khác trong các mối quan hệ, từ đó hình thành thái độ lành mạnh và tự tin trong việc kết bạn và yêu thương.

16+ tuổi:

Trong giai đoạn từ 16 tuổi trở lên, cha mẹ nên hướng dẫn con về trách nhiệm trong tình yêu, sức khỏe sinh sản, đồng thời giải thích về cách phòng tránh thai an toàn và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh. Bên cạnh đó, hãy thảo luận với con về giá trị và đạo đức, giúp trẻ hiểu rằng tình yêu và sự gần gũi không chỉ là cảm xúc mà còn phải đi kèm với sự tôn trọng và trách nhiệm đối với bản thân và người khác.

Giúp con hiểu cơ thể và cảm xúc

Cha mẹ cần đồng hành cùng con để trẻ nhận thức đúng về bản thân. Trẻ cần hiểu rằng cơ thể mình là của riêng con và không ai được phép xâm phạm. Hãy khuyến khích trẻ biểu đạt cảm xúc một cách lành mạnh, từ yêu thương, quan tâm đến thất vọng hay giận dữ, đồng thời không áp đặt khuôn mẫu giới tính: bé trai có quyền thể hiện sự nhạy cảm, bé gái có quyền mạnh mẽ và quyết đoán. Cha mẹ cũng nên giải thích rằng cảm xúc và hành vi giới tính là tự nhiên, không xấu, nhưng cần được thể hiện một cách phù hợp và tôn trọng người khác.

Dạy con kỹ năng tự bảo vệ

Một phần quan trọng trong giáo dục giới tính là giúp trẻ biết tự bảo vệ bản thân. Cha mẹ nên dạy con nhận diện vùng riêng tư và biết nói “không” khi ai đó xâm phạm. Đồng thời, hãy thảo luận với con về các tình huống nguy hiểm theo cách phù hợp với độ tuổi, ví dụ: “Nếu ai đó yêu cầu con giữ bí mật hoặc chạm vào cơ thể, con cần nói ngay với bố mẹ hoặc người lớn tin cậy”.

Cha mẹ cũng cần giám sát nội dung trên mạng xã hội, phim ảnh và trò chơi để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực, đồng thời khuyến khích con tìm sự giúp đỡ khi gặp người lạ hoặc bất kỳ tình huống nào khiến con cảm thấy không an toàn.

Quan sát và can thiệp kịp thời

Cha mẹ cần nhạy cảm với dấu hiệu bất thường ở trẻ: Trẻ thu mình, ít nói, sợ hãi hoặc giấu chuyện; Trẻ có hành vi xâm phạm bạn bè hoặc bị ai xâm phạm; Thường xuyên tạo không gian để con chia sẻ cảm xúc, lắng nghe mà không phán xét; Khi cần, tìm chuyên gia tâm lý, bác sĩ nhi hoặc cố vấn giáo dục để hỗ trợ.

Xây dựng nền tảng tự tin và tôn trọng

Trẻ được giáo dục giới tính đúng cách sẽ tự tin về cơ thể và bản sắc giới, biết bảo vệ bản thân và nhận diện nguy cơ, đồng thời phát triển các mối quan hệ lành mạnh, tôn trọng người khác. Khi lớn lên, trẻ sẽ trưởng thành an toàn, hình thành giá trị cá nhân vững chắc và có nhận thức đúng đắn về tình yêu cũng như tình dục.

Lời khuyên dành cho cha mẹ

Cha mẹ nên là người bạn đồng hành đáng tin cậy, luôn lắng nghe và trò chuyện thường xuyên với con. Thay vì né tránh hay cấm đoán tuyệt đối, hãy giải thích sự thật một cách phù hợp với độ tuổi, đồng thời khuyến khích con tự đặt câu hỏi và tìm hiểu, nhưng vẫn cung cấp thông tin chính xác. Nhắc nhở trẻ rằng cơ thể và cảm xúc của mình quan trọng, cần được bảo vệ và tôn trọng.

Cha mẹ đóng vai trò then chốt trong việc hình thành thái độ lành mạnh về giới tính cho con. Khi đồng hành đúng cách, trẻ sẽ tự tin, an toàn và phát triển toàn diện, sẵn sàng đối mặt với những thử thách trong các mối quan hệ và trong cuộc sống.