PGS. TS. Dương Thị Hồng - Phó Viện trưởng, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết, viêm não Nhật Bản là bệnh nguy hiểm, do tác nhân gây bệnh là vi rút Viêm não Nhật Bản. Mặc dù, hầu hết bệnh xảy ra ở trẻ em nhưng vẫn có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt khi vi rút mới xâm nhập đến địa phương nơi mà người dân chưa có miễn dịch.
Cho tới nay, viêm não Nhật Bản chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, biện pháp tốt nhất chủ động phòng ngừa bệnh này là tiêm phòng vắc-xin viêm não Nhật Bản. Hiện nay vắc-xin phòng bệnh này đã có trong chương trình tiêm chủng mở rộng và các cơ sở tiêm vaccin dịch vụ khác.
1. Các hình thức tiêm chủng vắc xin viêm não Nhật Bản
Vắc-xin phòng bệnh Viêm não Nhật Bản bắt đầu được triển khai trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam từ năm 1997. Ban đầu, vắc-xin chủ yếu được sử dụng dưới hình thức tiêm chủng chiến dịch cho trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi tại các vùng nguy cơ cao trên cả nước và sau đó được mở rộng dần diện triển khai.
Từ năm 2015 vắc-xin chính thức được đưa vào tiêm chủng thường xuyên hàng tháng tại tất cả các trạm y tế xã phường trên cả nước cho trẻ từ 12 tháng tuổi.
 |
| Ảnh minh họa: Internet. |
Để đảm bảo cho trẻ em được tiêm chủng đầy đủ vắc xin phòng bệnh viêm não Nhật Bản, trẻ được tiêm chủng 3 mũi vắc-xin viêm não Nhật Bản miễn phí trong chương trình tiêm chủng mở rộng hàng tháng tại các điểm tiêm chủng xã, phường. Đồng thời tại một số vùng nguy cơ cao mắc bệnh, trẻ dưới 15 tuổi sẽ được tiêm chủng bổ sung vắc-xin viêm não Nhật Bản trong một số chiến dịch tiêm chủng.
Vắc-xin Viêm não Nhật Bản sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam do Công ty TNHH MTV Vắc-xin và sinh phẩm số 1 sản xuất.
Vắc-xin cũng được sử dụng tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ. Trong tiêm chủng dịch vụ cũng có các vắc-xin Viêm não Nhật Bản khác do một số nhà sản xuất khác cung ứng. Mỗi loại vắc-xin sẽ có những chỉ định tiêm chủng và lịch tiêm khác nhau tùy theo nhà sản xuất.
2. Lịch tiêm chủng vắc xin viêm não Nhật Bản cho trẻ em
Trong chương trình tiêm chủng mở rộng, vắc-xin phòng bệnh Viêm não Nhật Bản được tiêm chủng mũi 1 cho trẻ lúc 12 tháng tuổi, mũi 2 cách mũi 1 từ 1 đến 2 tuần và mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 1 năm. Mũi nhắc lại: Sau mỗi 3-4 năm để tăng cường kháng thể.
3 mũi tiêm ban đầu có khả năng bảo vệ trẻ trong khoảng 5-7 năm, sau đó nồng độ kháng thể trong máu giảm dần, nguy cơ mắc bệnh lại tăng lên. Do đó sau khi tiêm mũi 3, các bậc phụ huynh cần cho trẻ tiêm nhắc lại vắc-xin này sau 3-4 năm, đến khi trẻ được 15 tuổi.
Nếu trẻ chưa được tiêm chủng đúng lịch thì cần được tiêm chủng càng sớm càng tốt. Trẻ cần được tiêm sớm khi tròn 1 tuổi để sớm được phòng bệnh viêm não Nhật Bản chủ động. Vắc-xin sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng được chỉ định tiêm cho trẻ từ 12 tháng trở lên. Vì vậy, trẻ trên 1 tuổi mà chưa tiêm vắc-xin viêm não Nhật Bản cần được tiêm chủng sớm và tiêm đủ 3 liều vắc-xin theo lịch tiêm chủng đã được Bộ Y tế khuyến cáo.
Nếu trẻ tiêm vắc-xin viêm não Nhật Bản của các nhà sản xuất khác, cần được cán bộ y tế chỉ định cụ thể lịch tiêm theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Tiêm mũi 1, quên tiêm mũi 2, 3 thì làm thế nào?
Mỗi khi tiêm một mũi chích ngừa viêm não Nhật Bản, cơ thể sẽ tạo ra một lượng kháng thể đủ để phòng ngừa sự tấn công của virus viêm não Nhật Bảm. Tuy vậy mũi tiêm đầu tiên chỉ có tác dụng hình thành nên lượng kháng thể cần thiết, nếu không tiếp tục tiêm mũi 2 và 3, kháng thể sẽ bị mất đi theo thời gian (chỉ từ 2-4 tuần) và không còn hiệu lực phòng bệnh nữa.
Những trường hợp sau đây cần lưu ý và đưa trẻ đi tiêm phòng nhắc lại càng sớm càng tốt:
 |
| Ảnh minh họa: Internet. |
* Đã tiêm mũi 1, quá hạn mũi 2 nhưng chưa tiêm nhắc lại
Dựa trên khoảng thời gian quá hạn mà cơ thể trẻ có khả năng cao đã mất đi kháng thể cần thiết. Mũi 2 cần được tiêm ngay sau mũi 1 từ 1 đến 2 tuần, nếu quá hạn cần đưa trẻ đến cơ sở y tế phù hợp để tiêm lại mũi chích ngừa viêm não Nhật Bản kịp thời, hỗ trợ xây dựng lại lượng kháng thể cần thiết trong cơ thể.
* Đã tiêm mũi 1, mũi 2 nhưng quá hơn 1 năm chưa tiêm lại mũi 3
Trong thời gian quá hạn 1-2 tháng thời điểm cần thiết để đi tiêm mũi 3, phụ huynh vẫn có thể đưa trẻ đến tiêm nhắc mũi 3 viêm não Nhật Bản ngay lập tức, lúc này kháng thể chưa mất hết và còn đủ điều kiện để hình thành.
* Quên tiêm mũi 3 viêm não Nhật Bản
Nếu đã tiêm mũi 1 và 2, nhưng không nhớ rõ đã tiêm mũi 3 hay chưa, các bậc phụ huynh vẫn có thể đưa trẻ đến cơ sở y tế để tiêm ngừa mũi 3 như bình thường. Tiêm lặp lại mũi 3 hoàn toàn không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ, đồng thời giúp củng cố lại kháng thể hiệu quả hơn. Không nên lơ là và bỏ qua thời điểm tiêm viêm não Nhật Bản thích hợp.
Để đảm bảo an toàn tiêm chủng cho trẻ em khi tiêm viêm não Nhật Bản, các phụ huynh các làm gì trước và sau khi tiêm phòng viêm não Nhật Bản cho trẻ?
Khuyến cáo an toàn tiêm vắc-xin viêm não Nhật Bản
Mang theo phiếu, sổ tiêm chủng khi đưa con đi tiêm chủng, chủ động thông báo cho cán bộ y tế về tình trạng sức khỏe của con mình như đang ốm, sốt, đang mắc bệnh, đang điều trị, có dị tật bẩm sinh, tiền sử dị ứng hoặc có tiền sử phản ứng mạnh đối với loại vắc xin trong lần tiêm chủng trước… Tất cả những thông tin này sẽ giúp cho các nhân viên y tế có những chỉ định tiêm chủng phù hợp.
Sau tiêm chủng trẻ cần được theo dõi 30 phút tại điểm tiêm chủng và tiếp tục theo dõi tại nhà trong 24 giờ. Những phản ứng nhẹ có thể gặp như sốt nhẹ, sưng, đau tại chỗ tiêm… có thể tự mất đi trong 1 đến 2 ngày mà không cần điều trị gì. Những phản ứng nặng mặc dù rất hiếm gặp như khóc thét, tím tái, khó thở,bú ít, li bì …nhưng cũng cần theo dõi và phát hiện để được điều trị kịp thời tại các cơ sở y tế.