Vừa qua, Khoa Điều trị tích cực Nội khoa - Bệnh viện Nhi Trung ương đã tiếp nhận 5 trường hợp đuối nước nghiêm trọng, trong đó chỉ có 1 trẻ được sơ cấp cứu ban đầu đúng cách nên đã hồi phục tốt, 4 trẻ còn lại do không được thổi ngạt, ép tim ngay mà bị bế dốc chạy nên vẫn trong tình trạng nguy kịch.
Dù đã được các cơ quan chuyên môn và truyền thông cảnh báo rất nhiều, nhưng tình trạng sơ cấp cứu ban đầu sai cách bằng cách dốc ngược nạn nhân đuối nước chạy vẫn xảy ra.
Trường hợp thứ 1: bé trai (3 tuổi, Thái Nguyên) đi bơi cùng anh trai (14 tuổi) tại bể bơi ngày 10/8. Sau đó, trẻ được phát hiện chìm trong bể bơi người lớn trong tình trạng môi tím, da trắng nhợt, không cử động. Trẻ được nhân viên tại bể bơi ép tim và thổi ngạt khoảng 2 phút, sắc da hồng trở lại.
Tuy nhiên, trẻ lại được vác chạy trong 5 phút, nhận thấy tình trạng trẻ không cải thiện, mới chuyển đến trạm y tế gần nhất và bệnh viện huyện. Tại đây, trẻ được thở oxy, có nhịp tim trở lại, nhưng tiểu tiện không tự chủ, có cơn co cứng nên chuyển bệnh viện tỉnh.
Trẻ tiếp tục được các bác sĩ đặt nội khí quản và chuyển đến Bệnh viện Nhi TW. Thời điểm nhập viện, bệnh nhi hôn mê, suy hô hấp, suy tuần hoàn, suy đa tạng, được điều trị thở máy, ổn định huyết động, lọc máu,kháng sinh và sử dụng biện pháp hạ thân nhiệt chủ động để bảo vệ não.
Tuy nhiên, sau 3 ngày, tình trạng của trẻ vẫn nặng nề, nguy cơ tử vong cao do suy đa cơ quan, thời gian thiếu oxy não kéo dài vì không được sơ cấp cứu ban đầu đúng cách.
 |
| Do sơ cấp cứu ban đầu sai cách, trẻ bị đuối nước hôn mê, các bác sĩ đang chăm sóc tích cực cho trẻ tại Khoa Điều trị tích cực Nội khoa - Bệnh viện Nhi TW. Ảnh: BVCC |
Trường hợp thứ 2: bé trai 12 tuổi ở Nam Định, đuối nước ở sông gần nhà. Khi vớt trẻ lên, người cấp cứu không rõ trẻ có ngừng thở, ngừng tim hay không mà chỉ biết trẻ tím tái và vác ngược chạy khoảng 10 phút, mặc dù trẻ có cân nặng khá lớn (50kg). Khi thấy không hiệu quả, trẻ mới được ép tim và đưa đi cấp cứu tại bệnh viện huyện, trẻ có nhịp tim trở lại sau 15 phút cấp cứu.
Tuy nhiên, do thời gian ngừng tim trước đó kéo dài (trên 30 phút) nên mặc dù được áp dụng các biện pháp hồi sức tích cực tại Bệnh viện Nhi Trung ương, trẻ vẫn hôn mê sâu, suy hô hấp, tiên lượng di chứng thần kinh nặng nề.
Ngoài ra, bé gái 4 tuổi (ở Hà Nội) bị đuối nước khi đi tập bơi lại may mắn phục tốt nhờ sơ cấp cứu ban đầu đúng cách. Mẹ của bé gái cho biết, trẻ đã gần biết bơi nên được cho sang bể người lớn tập, với sự giám sát của bố và giáo viên. Tuy nhiên, do trẻ không hợp tác nên sau khoảng 5 phút có dấu hiệu bị đuối nước.
Khi phát hiện trẻ tím tái, cô giáo và bố vớt trẻ lên và tiến hành sơ cứu ép tim, thổi ngạt liên tục. Sau cấp cứu khoảng 1 phút, trẻ có nhịp thở lại và được chuyển tới tới cơ sở y tế. Mặc dù khi trẻ vào Bệnh viện Nhi trung ương trong tình trạng nặng, nhưng chỉ sau 3 ngày, trẻ đã cai được máy thở. Hiện tại, trẻ hoàn toàn tỉnh táo và chuẩn bị được xuất viện.
ThS.BS Hoàng Ngọc Cảnh – Khoa Điều trị tích cực Nội khoa, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, việc sơ cấp cứu ban đầu cho trẻ đuối nước rất quan trọng vì nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ đuối nước là tổn thương não do thiếu ôxy.
Thời gian chịu đựng thiếu oxy của não tối đa chỉ khoảng từ 4-5 phút, nếu quá thời gian này sẽ dẫn tới tổn thương não không hồi phục, gây tử vong hoặc di chứng thần kinh. Vì thế, khi thấy một trẻ bị đuối nước không tỉnh, không thở, ngừng tim thì cần phải hồi sức tim phổi (thổi ngạt, ép tim) ngay..
Việc nhiều người có thói quen dốc ngược trẻ lên vai rồi chạy sẽ làm cho các dịch ở dạ dày trào ngược hít vào đường thở và làm chậm trễ hồi sức tim phổi (ép tim/thổi ngạt), làm mất thời gian vàng để cấp cứu trẻ, thậm chí gây thêm các tổn thương cho trẻ.
Các bước cấp cứu đuối nước đúng cách được khuyến cáo áp dụng
Bước 1: Gọi trợ giúp: cần nhanh chóng tìm sự trợ giúp của những người xung quanh khi thấy trẻ bị đuối nước bằng cách gọi to, gọi cấp cứu 115.
Bước 2. Nhanh chóng đưa trẻ ra khỏi nước bằng mọi cách: đây là bước rất quan trọng, có hai phương pháp là cứu đuối gián tiếp và cứu đuối trực tiếp.
Cứu đuối gián tiếp: là sử dụng các dụng cụ cứu đuối sẵn có (phao, dây, gậy, quần áo, các vật có thể nổi trên nước,…) để cứu người trẻ đuối nước khi vẫn còn đang tỉnh. Tùy theo tình hình và tính chất của mỗi trường hợp cụ thể mà người cứu đuối lựa chọn phương án cứu để phù hợp, an toàn và hiệu quả.
Cứu đuối trực tiếp: là xuống nước, bơi đến cứu nạn nhân; cứu đuối trực tiếp nên dành cho đối tượng cứu hộ chuyên nghiệp, được đào tạo có đủ sức khỏe và năng lực ở thời điểm thực hiện hoặc đối tượng không chuyên có kỹ năng bơi và cứu đuối.
Bước 3. Kiểm tra xem trẻ có thở không và có tỉnh không
Khi trẻ được đưa lên bờ, ngay lập tức xem trẻ có thở không bằng cách: nhìn lồng ngực của trẻ có di động không? Đặt tai của bạn gần miệng và mũi trẻ có cảm thấy không khí thở ra của trẻ ở trên má của bạn không? (thở ngáp được xem là không thở). Trong khi kiểm tra hơi thở, bạn cũng có thể lay gọi trẻ để xem đứa trẻ có phản ứng không.
Bước 4. Nếu trẻ không thở, hãy bắt đầu hồi sức tim phổi (CPR) ngay:
Cẩn thận đặt trẻ nằm ngửa trên nền cứng.
Nếu nghi ngờ chấn thương cổ: hãy di chuyển trẻ trẻ bằng cách di chuyển toàn bộ cơ thể (đầu, cổ, cột sống và hông) với nhau, giữ cho tất cả chúng thẳng hàng; không ngửa đầu nâng cằm, chỉ cần ấn góc hàm.
Nếu không nghi ngờ chấn thương cổ: Giữ đầu trẻ ngửa ra sau và nâng cằm để thông đường thở (kỹ thuật ngửa đầu – nâng cằm).
Tiến hành hồi sức tim – phổi (CPR) cho trẻ bằng cách:
Thổi ngạt: Với trẻ nhỏ, đặt miệng của bạn trên cả mũi và miệng của trẻ để thổi ngạt một cách kín. Với trẻ lớn hơn, một tay ép cánh mũi và đưa miệng của bạn thổi vào miệng của trẻ. Thổi chậm, đều trong 1- 2 giây và ngực của trẻ sẽ phồng lên, thổi ngạt 5 nhịp thở đầu tiên.
Ép tim ngoài lồng ngực: Ngay sau thổi ngạt 5 nhịp đầu tiên, tiến hành ép tim ngoài lồng ngực. Sử dụng một tay đặt vuông góc với lồng ngực, (trẻ lớn/người lớn có thể dùng hai tay). Vị trí ép tim: 1/2 dưới xương ức, ấn xuống ngực sâu khoảng 1/3 -1/2 lồng ngực theo đường kính trước sau. Tốc độ ép tim 100 -120 lần/phút. Những lần tiếp theo tiếp tục thực hiện theo chu kỳ 30 lần ép tim/2 lần thổi ngạt. Tiếp tục ép tim và thổi ngạt liên tục (cả trong quá trình vận chuyển cấp cứu) cho tới khi trẻ tự thở lại được, hồng hào trở lại.
Bước 5: Sau khi nạn nhân tỉnh, cần đặt nạn nhân ở tư thế an toàn: Nằm nghiêng, kê cao gối hai bên vai, nới rộng quần áo để phòng tránh nguy cơ trẻ bị ngạt thở trở lại. Lau khô người, thay quần áo và ủ ấm bé sau đó nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất. Trên đường đi người nhà cần chú ý theo dõi hô hấp, tuần hoàn của trẻ. Tốt nhất là có sự trợ giúp vận chuyển của nhân viên y tế.
Một số chú ý khi cấp cứu trẻ đuối nước và những sai lầm cần tuyệt đối tránh:
Không được dốc ngược trẻ lên vai rồi chạy làm cho các dịch ở dạ dày trào ngược hít vào đường thở và làm chậm trễ hồi sức tim phổi (ép tim/thổi ngạt) làm mất thời gian vàng để cấp cứu trẻ.
Không được ngừng hồi sức tim phổi nếu trẻ chưa có nhịp thở.
Khi ép tim ngoài lồng ngực, không ấn ngực quá mạnh sẽ gây gãy xương sườn, đụng dập phổi.
Cần đưa tất cả trẻ bị đuối nước đến các cơ sở y tế để tiếp tục kiểm tra và theo dõi các biến chứng sau đuối nước.
Người cứu không biết bơi nhưng lại cố gắng nhảy xuống nước gây nguy hiểm tính mạng.