Anh Đinh Văn Túc cho biết: Cây xáo tam phân (cây thần xạ) được trồng phổ biến ở các tỉnh: Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Đồng Nai... Xáo tam phân có tính bình hơi mát, vị hơi đắng pha ngọt, mùi thơm dễ chịu của tinh dầu, là vị thuốc quý trong y học cổ truyền bởi nhiều lợi ích đối với sức khỏe con người như hỗ trợ điều trị ung thư, hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan.
Sau khi tham quan, nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm tại một số địa phương, anh Túc nhận thấy cây xáo tam phân dễ trồng, dễ chăm sóc, ít sâu bệnh, có tuổi thọ cao hơn so với nhiều loại cây trồng khác và có đầu ra ổn định.
Năm 2022, anh Túc mua 1.000 bầu cây giống (5 cây/bầu) từ tỉnh Đồng Nai về trồng trên diện tích 9 sào. Do thích nghi với khí hậu thổ nhưỡng nơi đây nên vườn cây phát triển tốt.
Theo anh Túc, cây xáo tam phân có thời gian sinh trưởng và phát triển khoảng 5-7 năm. Sau 24 tháng trồng thì bắt đầu cho thu hoạch một phần. Đến năm thứ 5 thì có thể thu hoạch toàn bộ cây để trồng lứa mới. Cây không vứt bỏ thành phần nào vì tất cả đều là nguyên liệu để sản xuất dược liệu, đặc biệt là rễ cây.
“Việc thu hoạch khá đơn giản vì rễ cây không ăn quá sâu, thu hoạch theo phương pháp lần lượt: cắt cành, lá trước; tiếp theo là đốn thân và cuối cùng là nhổ rễ”-anh Túc chia sẻ.
Cũng theo anh Túc, xáo tam phân vốn là cây tự nhiên nên khả năng thích nghi cao, phát triển nhanh, ít sâu bệnh và ít tốn công chăm sóc. Hiện vườn của anh đang thu hoạch thân và lá với số lượng có hạn nên chưa quảng bá ra thị trường mà chỉ bán nhỏ lẻ cho những khách hàng tự tìm đến nhà vườn mua. Riêng thân và lá, anh bán với giá 320.000 đồng/kg khô; còn với rễ thì phải đợi cây được 3 đến 5 năm mới thu hoạch. Theo tính toán, mỗi cây cho trung bình khoảng 4 kg rễ. Hiện tại, giá thị trường khoảng 1 triệu đồng/kg rễ.
Anh Túc thông tin thêm: 1 sào cây xáo tam phân thì đầu tư tiền giống khoảng 170 triệu đồng và tiền phân bón 70 triệu đồng. Cây chăm sóc đến năm thứ 2 thì bắt đầu cho thu hoạch cành lá khoảng 3 tấn tươi, bán ra thị trường với giá 30.000 đồng/kg; từ năm thứ 3 thì cây cho thu 2 đợt được khoảng 6 tấn.
Nếu trồng 1 sào cây xáo tam phân sau 3 năm, thu hoạch thân và lá được khoảng 270 triệu đồng sau khi trừ các khoản chi phí. Còn đến năm thứ 5, mỗi sào cho nguồn thu khoảng gần 390 triệu đồng từ thân, lá và rễ.
Anh Đinh Văn Túc là người tiên phong đưa cây xáo tam phân về trồng tại xã Hải Yang. Ảnh: K.P/Báo Gia Lai
“Lâu nay, thị trường tiêu thụ sản phẩm cành, lá xáo tam phân chủ yếu là khách hàng trong tỉnh. Vừa rồi, một công ty dược liệu ở Đồng Nai ra đặt vấn đề ký hợp đồng bao tiêu toàn bộ sản phẩm. So với cây cà phê thì cây xáo tam phân mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều”-anh Túc bộc bạch.
Nhận thấy loại cây này mang lại hiệu quả cao, một số người dân địa phương đã đặt anh Túc ươm cây giống để mua về trồng. “Vừa rồi, tôi đã ươm được 7.500 bầu cây giống để bán cho bà con với giá 35.000 đồng/cây. Hiện trên địa bàn xã có 2 hộ dân mua 3.000 cây giống của tôi về trồng trên diện tích khoảng 5 sào”-anh Túc cho hay.
Nói về triển vọng phát triển cây xáo tam phân trên địa bàn, ông Nguyễn Tường Duy-Chủ tịch UBND xã Hải Yang-cho biết: Đa phần bà con trong xã chủ yếu làm nông nghiệp, giá cả các mặt hàng nông sản trong những năm qua thường không ổn định. Đây là loại cây mới nên chính quyền xã khuyến cáo bà con thận trọng, không mở rộng diện tích ồ ạt mà nên xen canh với các loại cây trồng khác nhằm mang lại hiệu quả kinh tế và tránh sự rủi ro sau này.
“Anh Đinh Văn Túc là người cần cù, chịu khó và luôn tiên phong trong việc thay đổi nếp nghĩ, cách làm, chủ động chuyển đổi cây trồng để mang lại nguồn thu nhập cao. Anh cũng là một trong những hội viên nông dân tích cực tham gia các phong trào, hoạt động ở địa phương. Nhiều năm liền, anh được công nhận là hội viên nông dân sản xuất giỏi”-Chủ tịch UBND xã Hải Yang cho biết thêm.
Xáo tam phân có tên khoa học là Paramignya trimera, thuộc họ Cam (Rutaceae). Tên gọi khác là đơn diệp đẳng thích, cây rễ mọi, cây thần xạ... Đây là cây gỗ nhỏ, dạng dây leo, vỏ màu nâu vàng, thân dài trên 5 m, đường kính 8-12 cm.
Xáo tam phân có vị hơi đắng có pha ngọt, tính bình hơi mát, mùi thơm dễ chịu, không độc. Phần rễ là bộ phận tập trung hàm lượng tinh dầu cao nhất của cây, phù hợp điều chế thành một số bài thuốc.
Xáo tam phân phù hợp dùng cho người mắc các bệnh về gan như xơ gan cổ trướng, viêm gan, người thường xuyên uống rượu bia khiến chức năng gan suy yếu. Người bị tê thấp, viêm khớp, đau lưng, nhức mỏi tay chân hay bị mất ngủ, tiêu hóa kém, mệt mỏi cũng phù hợp dùng.