Xay nhung hay còn gọi là trái nhung, là loại quả đặc sản núi rừng miền Trung, mỗi năm chỉ có vào mùa thu, khoảng giữa tháng 7 đến đầu tháng 9 Dương lịch. Loại quả này có hình bầu dục hợp dẹp, to khoảng 2cm, vỏ màu đen mịn như nhung khi ở trên cây. Khi được hái xuống, vỏ chuyển màu nâu hoặc vàng mơ.
Vào khoảng năm 2018, loại quả này gây sốt trên thị trường nước ta với giá bán đến đến nửa triệu đồng/kg. Và những năm sau này, quả xay nhung giá bán chỉ hạ nhiệt một chút, dao động từ 160.000 – 300.000 đồng/kg (tùy từng thời điểm). Tuy nhiên, năm nay, loại quả này giá rẻ bất ngờ, chỉ dao động khoảng 65.000 đồng/kg, còn lấy số lượng lớn chỉ 40.000 đồng/kg.
Quả xay nhung trước giá lên đến nửa triệu đồng/kg rất đắt hàng, nay giá bán chỉ còn vài chục nghìn/kg lại ít người mua.
Dù giá cao hay thấp, loại quả này rất được chị em ưa chuộng bởi vị chua dịu nhẹ, khi nhai kỹ sẽ thấy vị đó nhanh chóng biến mất, đọng lại vị ngọt mát, tan dần trong cổ họng. Lớp vỏ của quả này rất mỏng, giòn nên chỉ cần ấn nhẹ đã vụn vỡ, phần thịt quả có màu vàng đậm, mềm và xốp rất bắt mắt.
Đã 2 năm bán quả xay nhung, chị Mai (Đăk Lăk) cho biết chị cũng mới biết loại quả này cách đây vài năm trong một lần lướt mạng thấy. “Thời điểm đó, tôi mua giá rất cao, 300.000 đồng chỉ được 5 lạng xay rim đường. Nhưng ăn một lần nghiện luôn vị của nó và những năm sau tôi tìm đến loại quả tươi để giá rẻ hơn”, chị cho hay.
Bạn bè và họ hàng đến chơi, chị đem loại quả này ra chia sẻ và cho mọi người thưởng thức. Hầu hết chị em phụ nữ nào cũng thích nên nhờ chị đặt mua hộ chỗ uy tín. Nhận thấy điều này, chị thường gom một lần với số lượng lớn để được mua với giá rẻ. Cách đây 2 năm, chị chuyển gom về bán luôn, vì mọi người đều tin tưởng đặt mua ngày một nhiều.
Năm nay, giá quả này chỉ còn 60.000 - 65.000 đồng/kg.
“Đến nay, tôi chỉ thu mua của những người dân đi rừng để có giá thấp nhất có thể để bán cho khách hàng. Loại quả này chủ yếu là khách quen đặt mua nhiều, một số khách lạ cũng đặt mua nhưng mua số lượng khá ít, chắc họ muốn mua về ăn thử xem thế nào”, chị nói.
Chị cũng cho biết mọi năm giá xay nhung rất cao, năm ngoái xay rừng tươi giá bán lên đến 200.000 đồng/kg, còn năm nay do ảnh hưởng dịch Covid-19, vận chuyển khó khăn đi các nơi nên giá bán rất rẻ, chỉ khoảng 60.000 – 65.000 đồng/kg, bán lẻ.
Nhiều chị em nghiện ăn loại quả này bởi vị chua chua, lạ miệng.
Chị Hải, một người chuyên bán đặc sản trái cây rừng online ở Quảng Nam, cho biết khoảng 3-4 năm trước, xay rừng được tìm mua rất nhiều, nhu cầu tăng cao khiến giá sản phẩm này cũng lên theo.
Còn năm nay, dịch Covid-19 khiến khâu vận chuyển gặp nhiều khó khăn, chủ yếu chỉ tiêu thụ quanh vùng hoặc môt số tỉnh lân cận nên lượng tiêu thụ giảm rất nhiều. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến giá cả của loại quả này. Giá xay rừng chỉ còn vài chục nghìn đồng/kg loại tươi, còn loại rim đường chỉ còn hơn 100.000 đồng/kg.
“Lượng người mua giảm rõ rệt, năm ngoái, mỗi ngày tôi bán được cả chục cân nhưng năm nay giá rẻ cũng ít người mua, chỉ bán được khoảng 2-3kg mỗi ngày. Đây là tính trung bình cả tháng, tính cả đổ buôn cho một số người bán khác”, chị chia sẻ.
Theo nhiều người bán, ngoài việc ăn tươi, người bán còn làm món xay ngào đường hay còn gọi là xay nhung rim đường được làm từ những quả xay chin để thưởng thức ngon hơn. Xay có vị hơi chua, sau khi lột bỏ lớp vở bên ngoài, cho thêm ít muối, ớt khô và đường vào trộn đều cho từng quả xay ngấm đều muối đường ớt, tạo nên món ăn chua chua, ngọt ngọt, mặn mặn, cay cay vô cùng ngon và hấp dẫn.