Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha: “Lãng tử qua thế gian, vừa đi vừa viết, vừa ca”

Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều chia sẻ: “Nghĩ về ông, tôi luôn thấy hiện lên hình ảnh một lãng tử đi qua thế gian này, vừa đi, vừa viết, vừa ôm đàn ca hát rồi khuất bóng nhẹ nhàng. Ông là một trong những người sống hết cơ số của cuộc đời. Ông sống như ông muốn, ông viết như ông muốn và ông chơi cũng như ông muốn. Ông không phải làm những gì mà ông không muốn làm. Ông được sống như chính con người ông. Điều này không dễ dàng với hầu hết mọi người. Tôi không nghĩ đến việc kết thúc cuộc đời của ông. Tôi nghĩ ông đã kết thúc cuộc lãng du trên thế gian này và đi về một nơi chốn khác với những công việc khác. Chính vậy mà sự ra đi của ông không để lại trong tôi một cảm giác nặng nề cho dù từ ngày mai sẽ không còn cơ hội nào để uống cùng ông, nghe ông đọc thơ và hát”.

Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha sinh ngày 7/10/1949 tại thôn Ngãi Am, xã Hòa Bình, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng. Ông tốt nghiệp Đại học Thông tin năm 1971 và sau đó gia nhập quân đội, công tác tại Binh chủng Thông tin cho đến năm 1990. Trong giai đoạn này, ông đã trải qua những tháng ngày gian khổ của chiến tranh, trải nghiệm sâu sắc về cuộc sống người lính, điều này sau này ảnh hưởng mạnh mẽ đến sáng tác của ông.

Từ năm 1979 đến 1983, ông theo học tại Trường Viết văn Nguyễn Du, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp văn chương. Tại đây, ông bắt đầu khẳng định mình qua những tác phẩm thơ đầu tay, thể hiện sự nhạy cảm và sâu sắc trong cảm nhận về cuộc sống và con người.

Nguyễn Thụy Kha là một nghệ sĩ đa tài, hoạt động sôi nổi trong nhiều lĩnh vực như thơ ca, âm nhạc, báo chí và nghiên cứu. Ông đã xuất bản 15 tập thơ và 10 tập bút ký về văn học nghệ thuật, ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả.

Trong lĩnh vực âm nhạc, ông được biết đến qua các tác phẩm nghiên cứu có giá trị như "Văn Cao - Người đi dọc biển" (1992), "Nửa thế kỷ Tân nhạc Việt Nam" (1998), "Những gương mặt âm nhạc thế kỷ" (2000) và "Huy Du - Đời và nhạc". Những công trình này không chỉ phản ánh sự hiểu biết sâu rộng mà còn thể hiện tâm huyết của ông đối với nền âm nhạc nước nhà.

Bên cạnh đó, ông còn sáng tác nhiều ca khúc được công chúng yêu mến và tham gia sản xuất phim tài liệu về âm nhạc, văn học. Đặc biệt, ông là tác giả của phim tài liệu "Nguyễn Bỉnh Khiêm - Cây đại thụ rợp bóng 500 năm" phát hành năm 1991, góp phần tôn vinh những giá trị văn hóa dân tộc.

Bài thơ "Không đề" của nhà thơ Nguyễn Thụy Kha đã trở nên quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả Việt Nam, đặc biệt là trong những cuốn sổ tay học trò. Bài thơ ngắn gọn với bốn câu:

"Đưa người yêu qua nhà người yêu cũ

Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng là sinh viên đại học Kĩ thuật Thông tin liên lạc (nay là Học viện Bưu chính viễn thông). Ông có mối tình đẹp với cô sinh viên hoa khôi đất Cảng cùng trường. Tuy nhiên, sau 4 năm đại học, rời giảng đường, cũng là lúc mối tình phải chia xa bởi chiến tranh.

Năm 1971, Nguyễn Thụy Kha nhập ngũ vào chiến trường Quảng Trị, liên lạc giữa hai người đứt đoạn bởi những cánh thư không đến được người nhận. Trong một lần đi công tác, chiếc xe chở Kha và đồng đội gặp nạn. Tin Nguyễn Thụy Kha hy sinh truyền về tới Hà Nội. Một năm sau, người yêu của ông lên xe hoa.

Sau ngày giải phóng đất nước, ông được về Hà Nội để tuyển quân văn nghệ cho Đoàn Nghệ thuật Binh chủng Thông tin. Sau đó, ông gặp cô và yêu cô nữ sinh Hà thành xinh xắn, dễ thương. Cuối năm 1977, ông đưa người yêu về Hải Phòng ra mắt gia đình.

Trên quãng đường từ ga Hải Phòng về nhà, khi hai người đi đến con phố Cát Dài (nay là phố Hai Bà Trưng) thì trời bất chợt đổ mưa. Đến cổng nhà người yêu cũ thì trời mưa nặng hạt, không thể đi được hai người đành đứng trú mưa.

“Cảm xúc dâng trào, tôi đã viết nhanh mấy câu thơ: “Đưa người yêu qua nhà người yêu cũ/Trong cơn mưa ban trưa/Chợt thấy mình tách làm hai nửa/Nửa ướt bây giờ nửa ướt xa xưa”. Bài thơ sau đó đã được nhiều thế hệ bạn trẻ yêu thích và truyền tay nhau chép lại trong vô vàn những cuốn lưu bút”, ông chia sẻ.

Sau này Tiến sĩ Nguyễn Quốc Vinh (Khoa Ngôn ngữ và Á Đông, Đại học Havard) đã dịch bài thơ này sang tiếng Anh và nhận được rất nhiều cảm tình từ bạn đọc quốc tế.

Bài thơ không chỉ phản ánh cảm xúc cá nhân của tác giả mà còn chạm đến những góc khuất trong tâm hồn mỗi người, khi đối diện với kỷ niệm và thực tại, giữa những cơn mưa bất chợt của cuộc đời.

Với những đóng góp không ngừng nghỉ, Nguyễn Thụy Kha đã nhận được nhiều giải thưởng danh giá như Giải thưởng thi thơ Báo Văn Nghệ 1981-1982, Giải thưởng Lê Quý Đôn 1986, Giải thưởng Nguyễn Bỉnh Khiêm 1982, Giải thưởng Hữu nghị Việt - Nhật 1992, Giải thưởng Hội Nhạc sĩ Việt Nam liên tục từ 1996-2005 và Giải thưởng của Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam năm 2004. Đặc biệt, năm 2023, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật, ghi nhận những cống hiến to lớn cho nền văn hóa nước nhà.