Thế giới tự nhiên luôn có nhiều cách khiến con người chúng ta ngạc nhiên. Việc tình cờ phát hiện 'kho báu' tiền tỷ bên trong bụng cá chính là một trong những ví dụ minh chứng cho điều đó. 'Kho báu' đó chính là long diên hương.
Long diên hương được mệnh danh là "kho báu của biển" và "vàng nổi"; nó thường được mô tả là một trong những hiện tượng tự nhiên kỳ lạ nhất thế giới.
Chất này được sản xuất bởi cá nhà táng (danh pháp: Physeter macrocephalus) và đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ, nhưng trong nhiều năm, nguồn gốc của nó vẫn còn là một bí ẩn.
Việc tìm thấy 'khối vàng nổi' cực kỳ quý giá này trong xác nhà táng là rất hiếm. Bởi theo các nhà khoa học, long diên dương chỉ được tìm thấy khoảng 5% trong số tất cả số xác cá nhà táng dạt vào bờ được con người phát hiện. Trong tự nhiên, cứ khoảng 100 con cá nhà táng thì có 1 con có chứa khối long diên hương.
Dưới đây là 2 trường hợp tìm được khối long diên hương quý hiếm của cá nhà táng trong vòng hơn 10 năm trở lại đây:
Khối long diên hương quý hiếm nặng gần 10 kg được lấy từ ruột của một con cá nhà táng đã chết trên đảo La Palma. Ảnh: Universidad de Las Palmas de Gran Canaria
1/ "Khối vàng nổi" trị giá 500.000 Euro (hơn 13,7 tỷ VND) - Năm 2023
Lần hiếm hoi tìm thấy long diên hương gần đây nhất diễn ra vào năm 2023, tại quần đảo thuộc Tây Ban Nha, ngoài khơi tây bắc châu Phi.
Ít ai ngờ, khi một con cá nhà táng chết dạt vào bờ biển ở đảo Canary thuộc La Palma của Tây Ban Nha, thì bên trong ruột nó lại ẩn chứa một kho báu vô giá.
Hay tin về xác cá nhà táng chết dạt vào bờ, GS. TS. Antonio Fernández Rodríguez, người đứng đầu Viện sức khỏe động vật và An ninh lương thực tại Đại học Las Palmas (Tây Ban Nha), quyết tâm tìm hiểu nguyên nhân khiến sinh vật khổng lồ này chết.
Các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Las Palmas đang kiểm tra xác con cá nhà táng chết dạt vào bờ biển. Ảnh: Universidad de Las Palmas de Gran Canaria
Nghi ngờ con cá nhà táng có vấn đề về tiêu hóa, ông đã mổ bụng để kiểm tra ruột của con vật – và cảm thấy có vật gì đó cứng dính vào phần ruột đó.
"Thứ tôi lấy ra là một khối rắn màu vàng đậm có đường kính khoảng 50-60cm, nặng 9,5 kg. Khối rắn đó chính là long diên hương - kho báu của biển cả, là "chén thánh" của các nhà chế tạo nước hoa trong nhiều thế kỷ" - GS. TS. Antonio Fernández Rodríguez cho The Guardian (Anh) biết.
The Guardian cho biết, khối long diên hương 9,5 kg mà vị GS người Tây Ban Nha cầm trên tay có giá khoảng 500.000 Euro (tương đương hơn 13,7 tỷ VND theo tỷ giá hiện tại).
2/ "Khối vàng nổi" trị giá 63.000 USD tại bờ biển Anh - Năm 2012
National Geographic thông tin, cậu bé Charlie Naysmith 8 tuổi đã vô tình tìm thấy kho báu theo đúng nghĩa đen khi cậu cùng bố đi bộ dọc bãi biển ở Dorset, miền tây nam nước Anh.
Lần phát hiện này không được lấy ra trực tiếp từ bụng cá nhà táng đã chết mà nó đã nằm sẵn trên bãi biển. Tưởng chỉ là khối đá màu vàng đẹp mắt, cậu bé nhặt lên khoe với bố. Khi người bố mang nó đến cho chuyên gia thẩm định thì mới biết đó là long diên hương. Phát hiện của cậu bé người Anh có thể mang lại một gia tài.
Cậu bé Charlie Naysmith cùng 'gia tài' vô tình tìm thấy khi đi dạo biển. Ảnh: NBC
Chuyên gia nhận định, khối long diên hương này nặng khoảng nửa kg và được định giá lên đến 63.000 USD (hơn 1,5 tỷ VND tính theo tỷ giá hiện tại).
3/ Thứ gì khiến cho long diên hương đắt đỏ?
The Guardian cho biết, long diên hương có mùi gỗ giống như gỗ đàn hương nhưng cũng chứa ambrein - một loại cồn không mùi có thể lưu giữ và kéo dài thời gian lưu hương, do đó rất được ưa chuộng trong giới chế tạo nước hoa.
Hơn nữa, mùi của long diên hương thay đổi tùy từng loại, từ mùi đất đến mùi xạ hương đến mùi ngọt ngào. Nếu "mũi" của một hãng nước hoa—người chịu trách nhiệm lựa chọn mùi hương—thích mùi hương, long diên hương đó có thể đáng giá hàng nghìn đô la Mỹ một ounce.
Ban đầu, khi được lấy ra khỏi cơ thể cá voi, người ta mô tả rằng long diên hương có mùi phân rất nồng. Nhưng mùi hương được cho là dễ chịu hơn khi khối này khô lại. Ở giai đoạn này, nó thường được mô tả là mùi xạ hương.
Trong hàng trăm năm, các nhà chế tạo nước hoa đã phân loại chất lượng của long diên hương theo màu sắc của nó, với những loại nước hoa tốt nhất được làm từ các loại loang diên hương màu trắng tinh khiết. Long diên hương đen là loại có giá trị thấp nhất vì nó chứa ít ambrein nhất. Sở dĩ có các sắc màu khác nhau này là vì long diên hương đổi màu do quá trình oxy hóa, xảy ra khi tiếp xúc với biển và không khí trong thời gian dài.
Có thể nhiều người chưa biết, long diên hương không chỉ được sử dụng cho nước hoa. Những nền văn minh Ả Rập sớm gọi nó là anbar và sử dụng nó như một loại hương và thuốc chữa nhiều bệnh, bao gồm cả bệnh về não, tim và các giác quan, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên (Anh) cho biết.
Cá nhà táng sống theo đàn. Loài động vật lớn này từng bị săn bắt để lấy dầu cá quý giá, được sử dụng rộng rãi để làm nhiên liệu cho xà phòng, đèn dầu. Một con cá nhà táng đực lớn có thể sản xuất ra tới 4 tấn dầu có giá trị. Ảnh: Willyam Bradberry/Shutterstock
Về nguồn gốc của long diên hương, một số nhà khoa học đề xuất rằng, cá nhà táng ăn một lượng lớn mực ống và mực nang, phần lớn trong số đó không thể tiêu hóa và bị nôn ra. Nhưng một số vẫn còn, và qua nhiều năm kết dính với nhau trong ruột cá voi để tạo thành long diên hương.
Đôi khi chất này được bài tiết ra ngoài, đó là lý do tại sao long diên hương thường được tìm thấy trôi nổi trên biển. Nhưng đôi khi, như trường hợp của con cá nhà táng ở La Palma, nó phát triển quá lớn, làm vỡ ruột và giết chết chính nó.
Luật pháp mỗi quốc gia đều khác nhau trong việc bảo vệ sự đa dạng của cá nhà táng. Ví dụ, ở Mỹ, Úc và Ấn Độ đã cấm buôn bán long diên hương như một phần của lệnh cấm săn bắt và khai thác cá voi. Ở Anh và châu Âu, mọi loài cá voi, cá heo và cá nhà táng đều được pháp luật bảo vệ.
Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) coi long diên hương là sản phẩm thải ra của cá nhà táng có trong tự nhiên, nên việc thu thập nó từ bãi biển hoặc biển là hợp pháp.
Ngày nay, các nhà chế tạo nước hoa đã chế tác được long diên hương nhân tạo. Tuy nhiên, ở những loại nước hoa xa xỉ, đắt tiền vẫn có thành phần của long diên hương tự nhiên.