Điều đặc biệt của điện thờ Huế được đầu tư 73 tỷ trùng tu

Cảnh tượng hoang phế ở điện Thoại Thánh. Ảnh: Quốc Lê.

Quá trình xây dựng sự nghiệp của vua Gia Long có vai trò rất lớn của Hiếu Khang hoàng hậu. Bà đã ở bên Gia Long trên hành trình gian truân nhằm xoay trở tình hình thế cuộc, là chỗ dựa tinh thần vững chắc của ông trong những giai đoạn khó khăn nhất.

Sử nhà Nguyễn có ghi lại chuyện, khi Nguyễn Ánh – Gia Long đi thuyền đến đảo Côn Lôn (nay là Côn Đảo, Bà Rịa – Vũng Tàu), gặp gió lớn, trôi dạt ở ngoài biển 7 ngày, trong thuyền hết nước uống thì bỗng có nước nhạt chảy ra, nhờ thế mới đỡ. Sau này gặp lại mẹ ở Phú Quốc, ông thuật lại tình trạng cay đắng của mình, thì bà nói: "Gió lớn ở đảo Côn Lôn, giữa biển có nước ngọt, có thể biết là lòng trời ngầm giúp cho con, con chớ nên lấy sự khó nhọc ấy mà tự nản chí". Gia Long nghe thế lạy tạ, và những lời của thân mẫu động viên ông rất nhiều trong việc thống nhất giang sơn sau này.

Sau khi mất, Hiếu Khang hoàng hậu được an táng tại lăng Thoại Thánh, một khu lăng mộ nằm trong trong quần thể lăng Gia Long. Điện Thoại Thánh được xây cạnh đó để làm nơi thờ tự bà.

Vào thời nhà Nguyễn còn thịnh trị, điện Thoại Thánh từng là một cung điện bề thế với diện tích lên đến nửa héc-ta, gồm hàng chục công trình lớn nhỏ với một đội ngũ tùy tùng, binh lính bảo vệ đông đảo.

Sau hơn 200 năm đầy biến động, những gì còn lại của cung điện này khiến người chứng kiến không khỏi cảm thấy chạnh lòng. Hầu hết các công trình của cung điện đã bị phá hủy, chỉ còn sót lại những mảng tường đổ nát. Các lối đi, bậc cấp bằng đá bị chìm lấp dưới thảm cây cỏ dại dày đặc. Nhiều bức tường có nguy cơ sụp đổ vì sức nặng của những cây gỗ lớn mọc đè lên.

Trong những năm gần đây, nhiều công trình trong quần thể di tích lăng vua Gia Long đã được đầu tư tu bổ, phục hồi. Điện Thoại Thánh cũng được xây lại phần tường bao và cổng. Tuy nhiên, phần còn lại của di tích này vẫn nằm trong tình trạng đổ nát, hoang phế.

Theo chủ trương đầu tư được Hội đồng Nhân dân Tỉnh Thừa Thiên Huế thông qua, điện Thoại Thánh sẽ được phục hồi phần nền móng công trình bằng gạch vồ, chân tảng cột đá Thanh, chống ẩm và chống mối nền, lắp đặt hệ thống chống mối, phục hồi nền lát gạch Bát Tràng tráng men, bậc cấp lát đá Thanh và phục hồi rồng bậc cấp, tường xây gạch vồ trát vữa tam hợp, bả màu truyền thống.

Bên cạnh đó, sẽ phục hồi kết cấu bộ khung gồm tiền điện 5 gian 2 chái, chính điện 3 gian 2 chái kẹp, hệ kết cấu gỗ mái gồm đòn tay, rui, diềm, dũi, vân kiên, ván ốp, hệ liên ba, vách ván, dầm trần, sàn... và các cửa bao che bằng gỗ nhóm II. Các cấu kiện gỗ được chạm khắc hoa, sơn bảo quản, chống mối, sơn son thếp vàng và sơn quang. Mái lợp ngói âm dương tráng men màu vàng, phục hồi bờ mái, đầu hồi ô hộc khảm sành sứ, phục hồi các con giống bờ nóc bờ quyết, gia công máng xối bằng đồng....

Các công trình kiến trúc của điện Thoại Thánh chỉ còn là đống đổ nát. Ảnh: Quốc Lê.