Hiện nay, tình trạng lạm dụng các loại thuốc glucocorticoid (thường gọi tắt là corticoid) đang diễn ra khá phổ biến ở không ít các cơ sở khám chữa bệnh tư nhân/nhà thuốc gia truyền trên khắp các tỉnh thành trong cả nước, đặc biệt là vùng nông thôn, vùng miền núi.
Nhiều người bệnh đang phải gánh chịu những hậu quả nghiêm trọng do việc lạm dụng các thuốc này như suy thượng thận cấp, lâu dài có thể gây loãng xương/gãy xương, tăng đường máu…, trong khi bệnh chính ngày càng nặng lên.
 |
| Bé Phong bị suy tuyến thượng thận nặng do lạm dụng thuốc cortisol điều trị. Ảnh: T.Q. |
Mới đây, bé Nguyễn Đình Phong (đã đổi tên, 5 tuổi, ở Sông Mã, Sơn La) vào Bệnh viện Nội tiết Trung ương (Hà Nội) trong tình trạng béo phì, mặt nặng, mọc lông và rậm lông vùng mặt và mép.
Thạc sĩ, bác sĩ Đỗ Gia Nam - Phó trưởng khoa Nội tiết Người lớn - cho biết bé Phong được chẩn đoán Hội chứng Giả cushing - suy tuyến thượng thận nặng do lạm dụng thuốc cortisol điều trị.
4 tháng trước, bệnh nhi này xuất hiện ho và sốt, sau đó khám và điều trị tại bệnh viện huyện được chẩn đoán viêm tiểu phế quản, đã điều trị nhưng chưa khỏi hoàn toàn. Lúc này, người nhà tự ý đưa trẻ tới phòng khám tư tại địa phương và được nhân viên y tế tại đây cho tiêm corticoid 4 ngày liên tục mỗi ngày 2 mũi không rõ liều lượng.
Sau khi tiêm, bé đỡ ho nhanh. Tuy nhiên, sau khoảng một tháng, bệnh nhi bắt đầu có dấu hiệu nặng mặt, ăn khỏe hơn bình thường (4 bát cơm/bữa), tăng 3-4 kg, tóc mọc thấp, xuất hiện ria mép.
Theo bác sĩ Nam, để xử trí kịp thời trước tình trạng nguy hiểm của trẻ, ê-kíp tiếp nhận đã tích cực điều trị bằng nghiệm pháp kích thích trục tuyến yên - thượng thận bằng hormone synacthen 0.25mgx1 ống. Kết quả sau tiêm 30 phút, 60 phút, 120 phút chức năng tuyến thượng thận đã hồi phục. Sau 48 tiếng chức năng tuyến thượng thận của bệnh nhi đã hồi phục và sau một tuần chức năng tuyến thượng thận bình thường.
Giải thích về việc trẻ bỗng dưng xuất hiện nhiều lông rậm, cơ thể béo phì, nặng mặt, bác sĩ Nam cho rằng đó là triệu chứng lâm sàng của hội chứng cushing - suy tuyến thượng thận thường gặp đối với người bệnh sử dụng corticoid quá liều và không đúng chỉ định.
Các thuốc corticoid nếu được dùng đúng chỉ định, đúng liều lượng và thời gian có thể góp phần cứu sống người bệnh với rất nhiều loại bệnh lý nguy hiểm như cơn hen phế quản ác tính, sốc phản vệ, lupus ban đỏ hệ thống, thấp tim, suy tuyến thượng thận, viêm khớp dạng thấp, xơ cứng rải rác…
Tuy nhiên, nếu dùng với liều lượng cao, kéo dài không có những biện pháp hỗ trợ điều trị để giảm bớt các độc tính của thuốc, corticoid có thể gây ra rất nhiều các tai biến nguy hiểm cho người bệnh.
“Ðể tránh bị rơi vào cảnh “tiền mất tật mang” do lạm dụng corticoid, mỗi người bệnh tuyệt đối không được tự ý dùng corticoid dưới mọi hình thức nếu như chưa có chỉ định từ bác sĩ, đồng thời khi thấy các dấu hiệu bất thường trong cơ thể cần đến kiểm tra tại các cơ sở y tế uy tín và theo đúng chuyên khoa, không nên dễ dàng nghe theo những lời mách bảo thiếu căn cứ”, bác sĩ Gia Nam khuyến cáo.