Cá mương là loài cá có kích thước bé, nổi tiếng ở Sơn La. Chúng có chiều dài 5-7cm, chiều ngang chừng 1cm. Khoảng tháng 9 đến khoảng tháng 2 năm sau là thời điểm cá mương vào mùa. Người dân địa phương cũng không biết tại sao chúng được gọi là cá mương, khi thực ra nó chỉ sống ở sông.
Trước kia cá mương có nhiều ở khu vực thủy điện Sơn La. Để bắt được cá mương, người dân phải dùng bóng điện thắp sáng dụ cá từ tối hôm trước, sáng hôm sau mới kéo lưới lên. Hồi đó cá mương nhiều vô kể, người dân bắt về để làm thành các món ăn dân dã, ăn không hết thì đem làm mắm.
Cá mương có kích thước bé
Từ cá mương có thể làm thành các món: nấu dưa chua, kho tương, om khế, chiên giòn, trong đó món om cá mương với sung và thịt ba chỉ là ngon hơn cả. Cá mương sau khi mua về được rửa nước muối, làm sạch bằng cách bỏ đầu và ruột. Bước tiếp theo là tẩm gia vị và bột nghệ, ớt khô cùng ít nước chua như giấm hoặc nước mẻ, nước dưa chua. Thịt ba chỉ chọn miếng tươi ngon, sau khi mua về rửa nước muối, làm sạch thái từng miếng bằng hai đầu ngón tay, sau đó bỏ vào ướp cùng với cá mương. Giữa om và kho cá khác nhau ở chỗ om cho ít gia vị hơn tránh để mặn như kho.
Mấy năm nay, cá mương thành đặc sản nổi tiếng ở thành phố. Tuy nhiên, đây là cá bé, nhanh bị ươn nên người dân địa phương đã nghĩ ra làm cá mương khô để bán.
Khô cá mương vừa thơm vừa ngọt
Cá mương bé nên phải làm cẩn thận để cá không bị vỡ mật sẽ đắng, khi mổ người ta phải mổ từ dọc sống lưng để khi khô có được thành phẩm đẹp. Cá sau khi được chế biến sạch trải qua công đoạn tẩm ướp, các gia vị như muối, tương ớt, sa tế, đường, bột nghệ,… được trộn đều cùng cá cho ngấm, thấm vào từng thớ thịt. Công đoạn cuối cùng là đem phơi, những nơi thoáng mát, cao ráo. Vào những ngày trời nắng hanh, nhiệt độ cao chỉ tầm một hai ngày là cá khô cong có thể thu đem đóng gói bảo quản được.
Cứ 5 kg cá mương tươi chế biến được một kg cá mương khô
Giàn phơi cá được thiết kế bằng tre, tùy thuộc vào thời tiết mà cá có thể phơi từ 2-4 ngày là có được sản phẩm cá mương khô, cứ 5 kg cá mương tươi chế biến được một kg cá mương khô. Trên thị trường, cá mương khô được bán với giá khoảng 150.000-200.000 đồng/kg, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân ở Sơn La. Loại cá khô này có thể nướng, rán, vàng óng ánh và thơm ngon, độ ngậy, vị ngọt, cay đan xen trong từng thớ thịt.
Những người từng ăn cá mương khô nhận xét chúng ngọt như cá chỉ vàng, có mùi vị riêng, nhiều người tìm mua về làm quà cho người thân, bạn bè.
Khô cá mương phù hợp để làm món nhậu
"Mình có bạn ở Sơn La nên mua được giá rẻ hơn. Cứ đến mùa, các chị em công ty lại gom một mẻ, mỗi người vài cân cá mương khô gửi xuống Hà Nội. Cá này để ngăn đá có thể được nửa năm, khi ăn chỉ cần rã đông rồi nướng hoặc chiên, làm thành món nhậu cho chồng vừa tiện vừa hấp dẫn", chị Giang (ở Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ.