Đền Mẫu Âu Cơ, Phú Thọ
Theo sử sách ghi lại, để tri ơn công đức Tổ Mẫu Âu Cơ, cách đây hơn 500 năm, Vua Lê Thánh Tông (thế kỷ XV) thời Hậu Lê đã phong thần và cho xây dựng đền Mẫu Âu Cơ tại xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, cạnh dòng sông Hồng với bao huyền thoại của dòng sông Mẹ chảy vào đất Việt mến yêu.
 |
| Đền Mẫu Âu Cơ. |
Ngày nay, đền Mẫu Âu Cơ nằm gần với tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai và đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai rất thuận lợi cho du khách xa gần tới chiêm bái.
Năm 1991, đền Mẫu Âu Cơ Hiền Lương (Phú Thọ) được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.
Ngày mùng bảy tháng Giêng hằng năm được coi là ngày "Tiên giáng" cũng là ngày lễ chính của đền Mẫu Âu Cơ, vì thế có câu ca dao truyền tụng trong nhân dân:
... Mùng bảy trong tiết tháng Giêng
Dân hiền tế lễ trống chiêng vang trời...
Đền Mẫu Âu Cơ còn có các ngày lễ quan trọng khác trong năm, gồm lễ ngày 10 – 11/2, ngày 12/3, ngày 13/8 và ngày "Tiên Thăng" 25 tháng Chạp...
Tới lễ đền Mẫu Âu Cơ, du khách sẽ được kể lại câu truyện huyền thoại Lạc Long Quân - Âu Cơ và bọc trăm trứng tôn vinh nòi giống Tiên Rồng của dân tộc Việt Nam.
Hình tượng vĩ đại ấy là kết tinh của những cốt lõi lịch sử mang đậm tính nhân văn sâu sắc, thể hiện bản sắc văn hóa Việt Nam.
Đền Đông Cuông, Yên Bái
Đền Đông Cuông ở xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Đường đi tới đền Đông Cuông khá thuận lợi, bởi đền cách không xa ga Mậu Đông trên tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai và tuyến đường ô tô tới đền đã được kết nối với đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai.
Ngôi đền này còn có tên gọi đền thờ thần Vệ quốc, vì nơi đây cùng với thờ Mẫu Thượng Ngàn, đền còn thờ một số vị tướng lĩnh người dân tộc địa phương có công với nước chống giặc Nguyên - Mông (thế kỷ XIII).
 |
| Quang cảnh Lễ hội đền Đông Cuông. |
Theo tài liệu lịch sử địa phương, Chư thần Đông Cuông thời phong kiến đã vinh dự được 4 đời vua phong sắc về công lao bảo vệ đất nước, che chở nhân dân, nên người dân xã Đông Cuông được đặc cách chuẩn y cho phụng thờ các chư vị thần tại đền.
Đền Đông Cuông xây dựng cạnh dòng sông Hồng - nơi sơn thủy hữu tình, núi sông hòa hợp, nên vừa là di tích lịch sử văn hóa, vừa là thắng cảnh đẹp của tỉnh Yên Bái.
Đền Đông Cuông được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia ngày 3/2/2009.
Đền Đông Cuông có hai lễ chính trong năm, đó là ngày Mão tháng Giêng mổ trâu trắng và ngày Mão tháng 9 mổ trâu đen.
Đền Bảo Hà, Lào Cai
Đền Bảo Hà còn gọi là đền ông Hoàng Bẩy, nằm cạnh sông Hồng, thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Đây là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia được rất nhiều du khách tìm tới chiêm bái dịp đầu xuân.
 |
| Lễ rước kiệu đền Bảo Hà. |
Theo truyền thuyết kể lại rằng: Vào cuối đời Lê, niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1786), khắp vùng Quy Hóa (vùng đất cổ xưa của tỉnh Lào Cai hiện nay) bị giặc từ phương Bắc tràn sang cướp bóc, giết hại dân lành. Trước tình cảnh đó, tướng quân Nguyễn Hoàng Bẩy được vua giao cho cầm quân tiễu trừ giặc giã, giữ yên vùng đất biên cương xa xôi. Trong một trận đánh không cân sức, tướng quân Nguyễn Hoàng Bẩy đã anh dũng hy sinh và ngã xuống dòng sông Hồng.
Sau đó, thi thể ông trôi dạt vào khu vực ven sông Hồng ở Bảo Hà. Người dân đã đưa thi thể ông lên bờ mai táng, lập đền thờ ở khu vực núi Cấm, ghi nhớ công lao vì nước, vì dân của tướng quân Nguyễn Hoàng Bẩy.
Đền Bảo Hà được xây dựng ở vị trí đắc địa của vùng núi ven sông Hồng, nên cảnh sắc đẹp. Đền Bảo Hà không chỉ là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia, mà còn là thắng cảnh của huyện Bảo Yên và tỉnh Lào Cai.
Lễ chính của đền Bảo Hà tổ chức vào ngày 17 tháng 7 âm lịch hằng năm và đây cũng là ngày giỗ tướng quân Hoàng Bẩy, nên thu hút rất đông du khách cùng người dân địa phương tới tham dự.
Do đi lại thuận lợi, nên từ ngày thông đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, đền Bảo Hà có rất đông du khách từ các tỉnh, thành phố miền xuôi lên tham quan, chiêm bái.
Đền Thượng, Lào Cai
Thành phố biên cương Lào Cai có nhiều ngôi đền được du khách chọn tới chiêm bái, như đền Mẫu, đền Cấm, đền Đôi Cô, đền Quan và đền Thượng.
Trong đó, nổi tiếng nhất là đền Thượng hơn 200 tuổi được xây dựng sát đường biên giới Việt - Trung , nơi đây có cây đa hàng trăm tuổi mới được vinh danh là Cây Di sản Việt Nam.
 |
| Hội xuân đền Thượng. |
Đền Thượng thờ Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn - người có công lớn, chỉ huy đánh thắng giặc Nguyên - Mông thế kỷ XV và từ lâu được tôn vinh là Đức Thánh Trần.
Ngày Rằm tháng Giêng hằng năm, Hội xuân đền Thượng được thành phố Lào Cai tổ chức trọng thể, ngoài phần lễ, tưởng nhớ công lao to lớn của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là phần hội với nhiều hoạt động văn nghệ - thể thao dân tộc thu hút hàng vạn nhân dân địa phương và du khách tham dự.
Đây là hội xuân lớn nhất của thành phố Lào Cai và được đông đảo du khách từ thị trấn Hà Khẩu (Trung Quốc) sang chung vui.
Đền Thượng đã từng được nhà vua triều Nguyễn ban sắc phong và được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.