Nhiều doanh nghiệp đầu mối xăng dầu nợ thuế BVMT hàng nghìn tỷ

Tại Kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý nhà nước về xăng dầu, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra một số vi phạm liên quan đến kê khai, nộp thuế bảo vệ môi trường.

Thanh tra Chính phủ chuyển 3 hồ sơ tới Bộ Công an điều tra làm rõ, gồm: Hành vi phạm pháp luật trong kê khai, nộp thuế BVMT và việc sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu (Quỹ BOG) tại Công ty cổ phần Tập đoàn Thiên Minh Đức; hành vi vi phạm pháp luật trong việc kê khai, nộp thuế BVMT đối với xăng dầu tại Công ty Xuyên Việt Oil; hành vi vi phạm trong việc kê khai, nộp thuế BVMT đối với xăng dầu và sử dụng Quỹ BOG sai mục đích tại Công ty TNHH Vận tải thủy Hải Hà.

Theo Thanh tra Chính phủ, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 152/2011 hướng dẫn thi hành Nghị định 67 không quy định thời điểm kê khai, nơi nộp thuế bảo vệ môi trường (BVMT) đối với sản lượng xăng dầu do thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu bán cho thương nhân đầu mối khác và được quy định tại khoản 2, Điều 5, Nghị định 67/2011 của Chính phủ; dẫn đến các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu khai, tính thuế BVMT thiếu khoảng 4.900 tỷ đồng.

Trong đó, Công ty cổ phần thương mại dầu khí Đồng Tháp kê khai, nộp thuế BVMT tự thỏa thuận với các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu khi mua bán xăng dầu của nhau, dẫn đến các đơn vị liên quan kê khai thiếu trên 17 tỷ đồng.

Thanh tra Chính phủ cho rằng, thuế BVMT được tính trong giá cơ sở xăng dầu, là thuế gián thu. Nhà nước giao cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu thực hiện thu trên số lượng xăng dầu bán ra và nộp vào ngân sách Nhà nước. Xăng dầu là mặt hàng thiết yếu, khối lượng tiêu thụ lớn, khi người tiêu dùng mua xăng dầu là trả ngay tiền hàng và tiền thuế BVMT.

Tuy nhiên, do Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) và nhiều Cục Thuế thực hiện chưa đầy đủ, chưa đúng quy định, thiếu kiểm tra, giám sát dẫn đến nhiều thương nhân đầu mối xăng dầu được kiểm tra đã phát hiện nợ thuế BVMT hàng nghìn tỷ đồng trong nhiều kỳ, nhiều năm, vi phạm Luật Thuế BVMT.

Điển hình, Công ty cổ phần Tập đoàn Thiên Minh Đức (trụ sở tại TP Vinh, Nghệ An) thường xuyên kê khai thuế BVMT lần đầu và hàng tháng sai, thiếu thuế BVMT; không kê khai thuế và kê khai không trung thực số tiền thuế BVMT phải nộp, dẫn đến, từ năm 2018 đến năm 2021, tổng số tiền thuế BVMT kê khai lần đầu và tổng số tiền thuế kê khai lại tăng thêm 3.287 tỷ đồng.

Theo báo cáo của Tổng cục Thuế, tại thời điểm 31/10/2022, một số thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu còn nợ, chưa nộp ngân sách nhà nước số tiền thuế BVMT 6.323 tỷ đồng. Tại thời điểm tháng 9/2022, có 6/15 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu được thanh tra đang nợ tiền thuế BVMT 3.219 tỷ đồng.

Đáng chú ý, dù còn nợ ngân sách nhà nước tiền thuế BVMT nhưng một số thương nhân đầu mối xăng dầu đã cho một số cá nhân vay, nợ để sử dụng vào mục đích cá nhân hàng nghìn tỷ đồng.

Cụ thể, Công ty cổ phần Tập đoàn Thiên Minh Đức (từ năm 2017 đến 2022) cho ông Chu Đăng Khoa, Phó tổng giám đốc và bà Chu Thị Thành, Chủ tịch HĐQT công ty, mượn số tiền 7.485 tỷ đồng (đến thời điểm thanh tra, 2 cá nhân trên còn nợ công ty tổng số tiền 1.396 tỷ đồng). Công ty TNHH Thương mại vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil đã âm vốn chủ sở hữu 462 tỷ đồng, nợ tiền thuế BVMT 1.246 tỷ đồng, nợ Quỹ bình ổn giá xăng dầu trên 212 tỷ đồng nhưng lại đang cho bà Mai Thị Hồng Hạnh, Chủ tịch HĐQT công ty, nợ trên 2.978 tỷ đồng.

Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính kiểm tra rà soát xem xét, sửa đổi bổ sung các quy định khai, nộp thuế BVMT đã ban hành thuộc thẩm quyền, phù hợp với quy định của Luật Thuế BVMT, đảm bảo các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu khai, nộp thuế BVMT đúng quy định, không để xảy ra tiêu cực, thất thu thuế.

Đối với Bộ Tài chính, kiểm điểm các tổ chức, cá nhân liên quan; xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân liên quan trong việc thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu nợ thuế BVMT trong thời gian dài, số lượng lớn. Xem xét xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân trong việc thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu nợ thuế BVMT thời gian dài, số lượng lớn.

Về xử lý kinh tế, Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Thuế, Cục Thuế các tỉnh kiểm tra, rà soát thu ngân sách nhà nước tiền thuế BVMT các thương nhân đầu mối còn nợ, nộp chậm trên 6.323 tỷ đồng và tính lãi chậm nộp theo quy định; kiểm tra rà soát việc kê khai, nộp thuế BVMT đối với các thương nhân đầu mối xăng dầu, xác định rõ số thuế BVMT kê khai thiếu, chưa nộp.

Tại kết luận Thanh tra, Thanh tra Chính phủ cũng nêu rõ những vi phạm trong quy định quyền được mua, bán xăng dầu giữa các thương nhân đầu mối với thương nhân đầu mối khác, giữa các thương nhân phân phối xăng dầu với nhau.

Theo đó, Bộ Công Thương ban hành Thông tư 38 quy định quyền được mua, bán xăng dầu giữa thương nhân đầu mối với thương nhân đầu mối khác; giữa các thương nhân phân phối với nhau không cụ thể, thiếu rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của thương nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu, quy định thương nhân phân phối được mua bán với nhau là trái với quy định tại khoản 12, Điều 3 và Điều 15 Nghị định số 83/2014/NĐ-CP của Chính phủ, vi phạm Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Dẫn đến, nhiều hành vi mua bán xăng dầu trái quy định, hệ thống kinh doanh xăng dầu bị phá vỡ; nghĩa vụ, trách nhiệm của thương nhân đầu mối là thực hiện tổng nguồn cung xăng dầu do Bộ Công Thương phân giao hàng năm và bình ổn thị trường khi cần thiết nhưng khi mua bán xăng dầu của nhau thì thương nhân đầu mối đã trở thành các thương nhân phân phối, có cơ hội để mua bán thông qua trung gian làm tăng chi phí lưu thông. Công ty cổ phần đầu tư Nam Phúc làm trung gian mua bán xăng dầu để hưởng chênh lệch giá số tiền là 2.096 triệu đồng.

Thanh tra Chính phủ khẳng định, khi thương nhân đầu mối mua bán xăng dầu với nhau; thương nhân phân phối mua bán xăng dầu với nhau đã tạo ra tầng nấc trung gian để hưởng chiết khấu, chênh lệch giá, tăng chi phí lưu thông, dẫn đến một phần tiền chiết khấu, chênh lệch giá thuộc về các thương nhân đầu mối.

Cụ thể, trong 5 năm, một số thương nhân đầu mối mua bán xăng dầu đã hưởng tiền chiết khấu/chênh lệch giá lên khoảng 9.770.751 triệu đồng. Một thương nhân phân phối việc mua bán xăng dầu hưởng chênh lệch/chiết khẩu là 75.198 triệu đồng, phần còn lại là cho các đơn vị khác tham gia thị trường. Từ đó, chiết khấu của đại lý, cửa hàng bán lẻ… bị giảm, thậm chí không còn tiền chiết khấu như thời gian vừa qua. Đó là nguyên nhân chính dẫn đến đại lý, cửa hàng xăng dầu bán lẻ bị lỗ, dừng bán, gây gián đoạn nguồn cung, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng, an ninh năng lượng, sự phát triển của nền kinh tế. Khi thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu dừng không bán xăng, dầu cho các thương nhân đầu mối dẫn đến gián đoạn nguồn cung, ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường xăng dầu trong nước.

Kết luận cũng nêu rõ, Bộ Công Thương đã quản lý lỏng lẻo, thiếu kiểm tra, giám sát, xử lý không nghiêm, ưu ái, không chấn chỉnh kịp thời hoạt động kinh doanh xăng dầu dẫn đến nhiều diễn biến phức tạp, nhiều hành vi mua bán trái quy định, gây thất thoát nhiều nghìn tỷ đồng cho Nhà nước, việc này diễn ra trong một thời gian dài.

Cụ thể, Công ty Dầu khí Đồng Tháp ủy quyền mua bán xăng dầu cho các Công ty không phải là công ty con và không được cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân phân phối xăng dầu.

Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) ủy quyền cho các công ty con thuộc Tập đoàn được ký hợp đồng mua, bán xăng dầu với thương nhân đầu mối khác và bán tái xuất xăng dầu 4.469.821 m3; các Công ty cổ phần của Petrolimex bán tái xuất xăng dầu 6.266.301 m3.

Các công ty con của Công ty THNN Thương mại và dịch vụ Long Hưng bán xăng dầu cho công ty mẹ, mua xăng dầu của các thương nhân đầu mối, mua xăng dầu của các thương nhân phân phối khác.

Công ty Thương mại kỹ thuật và đầu tư –CTCP (PETEC)- Công ty con của PVOil đã mua xăng dầu của thương nhân đầu mối và các đơn vị thành viên khác thuộc PVOil là 87.801 m3; các Công ty con của PVOil đã bán xăng dầu cho các thương nhân đầu mối khác 131.162 m3/tấn.

Các công ty con của Công ty TNHH Petro Bình Minh mua xăng dầu của các thương nhân đầu mối và các công ty con của thương nhân đầu mối 82.673 m3/tấn xăng dầu, bán xăng dầu cho các thương nhân đầu mối và các công ty con của thương nhân đầu mối 36.806 m3/tấn, mua bán xăng dầu với nhau 278.168 m3/tấn xăng dầu.

Thanh tra Chính phủ kiến nghị, Bộ Công Thương tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của Đảng và pháp luật đối với tổ chức, cá nhân có liên quan đến những khuyết điểm, vi phạm đã nêu. Trong đó cần làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc quản lý, kiểm điểm, giám sát việc dự trữ xăng dầu lưu thông bắt buộc đối với các thương nhân đầu mối… khi để xảy ra thiếu xăng dầu trong thời gian qua.