Làm nghề điều tra hình sự, ai chả muốn khám phá nhanh vụ án, bắt được đối tượng để xử lý trước pháp luật. Nhưng nếu làm oan người vô tội thì ngoài trách nhiệm trước pháp luật, còn có một "tòa án lương tâm" day dứt, vì có những sai lầm của điều tra viên không bao giờ có cơ hội để sửa chữa được, để lại vết đau suốt đời cho cả một gia đình, dòng họ… Vì vậy, với những người có "Tâm" với nghề, ngoài chứng cứ buộc tội, phải luôn suy đoán vô tội cho nghi can. Nếu chứng minh, giải oan cho người vô tội thì niềm vui sẽ như được nhân lên rất nhiều…
Những ngày giáp Tết Đinh Dậu 2017, khi dòng người hối hả đi mua sắm Tết thì chúng tôi, theo hẹn, đến gặp thượng tá Nguyễn Xuân Hùng, Đội trưởng Đội Thanh tra pháp luật, Văn phòng cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hà Nội để nghe anh kể về một câu chuyện vui trong nghề. Thời điểm đó, anh đang là điều tra viên Đội Cảnh sát hình sự Công an quận Hoàn Kiếm...
 |
| Thượng tá Nguyễn Xuân Hùng trao đổi công tác với các điều tra viên. |
Đó là một đêm cuối năm 1996, anh Trần Anh Tú lái xe taxi đón một hành khách nam giới trạc 30 tuổi vẫy xe trên đường Kim Ngưu, quận Hai Bà Trưng. Thời tiết Hà Nội đêm đó thật rét, người khách mặc một áo khoác sẫm màu rộng thùng thình yêu cầu anh Tú chở ra ga Hà Nội, nhưng khi gần đến ga, khách đổi ý yêu cầu chuyển hướng đi lên dốc Tân Ấp để vào bãi An Dương ngoài đê sông Hồng. Khi xe lên đến An Dương, vị khách lại yêu cầu quay về dốc Vạn Kiếp, đi ra phố Bạch Đằng lên phía Cầu Đất...
Mặc dù đã cảnh giác với vị khách đi xe kiểu lòng vòng giữa đêm khuya, anh Tú vẫn không kịp phản ứng khi vừa dừng xe thì một sợi dây dù bất ngờ thít chặt vào cổ anh. Tiếng người khách rít lên bên tai: “Tiền đâu, đưa hết đây!”. Chưa kịp trả lời, bàn tay tên cướp đã rà khắp người và rút được chiếc ví từ túi ngực của anh. Nhanh như cắt, tên cướp bật cửa sau lao ra xe lẩn khuất vào bóng đêm. Phải mất mấy giây sau, anh Tú bình tâm, mở cửa xe lao ra ngoài tri hô: “Cướp! Cướp!”.
Nhận được tin báo về một vụ cướp tài sản của người lái xe taxi, ngay trong đêm, Công an phường sở tại, Công an quận Hoàn Kiếm, TP.Hà Nội đã triển khai lực lượng đến nơi xảy ra vụ án và triển khai rà soát theo hướng bỏ chạy của hung thủ. Tại hiện trường, công an phát hiện có hàng chục tấm ảnh rơi dọc theo mặt ngõ nơi tên cướp tháo chạy. Các tấm ảnh đều chụp hình một thanh niên trạc 30 tuổi đang bên một số di tích, thắng cảnh của Hà Nội như Hồ Gươm, Chùa Một Cột, Lăng Bác…
Phán đoán hung thủ có khả năng là người cư trú hoặc thuê trọ gần nơi xảy ra vụ án, cảnh sát khu vực và bảo vệ dân phố được huy động tham gia rà soát. Không mất nhiều thời gian, họ đã nhận ra thanh niên có mặt trong những tấm ảnh rơi gần hiện trường là người đang thuê trọ tại một căn nhà trong phường.
Rạng sáng, người thanh niên trong ảnh bị dựng dậy, đưa về Công an phường để làm rõ nghi vấn. Kiểm tra trong túi áo khoác sẫm mầu rộng thùng thình của anh ta, có một đoạn dây dù dài khoảng 2 mét. Người lái xe taxi khi được nhận dạng trực tiếp đã khẳng định: Đây đúng là kẻ đã cướp tài sản của anh!
Sau khi lập hồ sơ ban đầu, công an cơ sở chuyển nghi can đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an quận Hoàn Kiếm để tiếp tục giải quyết theo qui định của pháp luật. Đối tượng khai tên là Trần Hữu Tuấn, 28 tuổi, quê quán tại TP.HCM, ra Hà Nội làm đầu bếp tại một nhà hàng trên phố Trần Hưng Đạo và thuê trọ ngoài bãi sông Hồng thuộc phường Chương Dương, quận Hoàn Kiếm đã gần 1 năm nay.
Nghiên cứu hồ sơ ban đầu, điều tra viên thấy nghi can Tuấn có lúc chối tội, có lúc lại nhận tội. Đây là điều thường gặp ở hầu như tất cả các vụ án vì tâm lý của các nghi can khi mới bị bắt đều chưa ổn định và có xu hướng chối tội. Vào thời gian này, các vụ án cướp tài sản của lái xe taxi xảy ra ở Hà Nội và các tỉnh phía Bắc mới lác đác xảy ra, nhưng ở TP.HCM đã xảy ra khá nhiều nên cũng có quan điểm cho rằng nghi can là đối tượng dịch chuyển địa bàn để phạm tội.
Tuy nhiên, với linh cảm của điều tra viên dày dạn kinh nghiệm nhận thấy có khả năng nghi can Tuấn vô tội. Vì vậy, điều tra viên đã xem xét kĩ hồ sơ vụ án, lấy lời khai đối tượng, qua đó thấy có nhiều điểm mâu thuẫn giữa lời khai với đặc điểm của lái xe, phương tiện và lộ trình của xe taxi bị cướp.
Quá trình điều tra cũng chưa tìm thấy tang vật là chiếc ví của lái xe. Có mâu thuẫn trong lời khai của lái xe với lời khai của nghi can về số tiền và giấy tờ có trong ví. Một điểm mấu chốt khá quan trọng: Khi trình báo, bị hại khai đối tượng gây án nói giọng miền Bắc, nhưng nghi can Tuấn lại nói giọng miền Nam. Tuy nhiên, cũng có quan điểm cho rằng, có thể Tuấn khi gây án giả giọng nói để làm chệch hướng điều tra?
Với tinh thần khách quan, thận trọng, bên cạnh việc thu thập, củng cố chứng cứ chứng minh tội phạm, các điều tra viên cũng tập trung xác minh làm rõ các mâu thuẫn giữa các chứng cứ buộc tội và thu thập chứng cứ gỡ tội cho nghi can.
 |
| Tác giả trò chuyện với thượng tá Nguyễn Xuân Hùng. |
Điều tra viên đã phát hiện: Ngay sau khi nhặt được những bức ảnh của nghi can rơi gần hiện trường, lái xe taxi đã được xem trước nên khi nhận dạng trực tiếp người, kết quả nhận dạng không khách quan. Về những bức ảnh của nghi can Tuấn rơi tại hiện trường vụ cướp, Tuấn khai, đêm hôm đó, Tuấn cùng người bạn đi uống rượu bị say, trên đường về nơi trọ, bạn Tuấn đèo đi ngang qua khu vực này, nhiều bức ảnh của Tuấn bỏ trong túi áo đã bị rơi xuống đường lúc nào không hay. Còn về sợi dây dù mà công an thu được trong túi áo của Tuấn là do hằng ngày, Tuấn sử dụng xe đạp đèo hàng nên đó là sợi dây dù dùng để buộc hàng phía sau xe.
Cùng thời gian xảy ra vụ án trên, tại địa bàn quận Ba Đình, huyện Gia Lâm, huyện Thanh Trì cũng xảy ra một số vụ án cướp tài sản của lái xe taxi với thủ đoạn tương tự. Các điều tra viên được phân công tỏa đi các địa bàn nêu trên, đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp khai thác mở rộng để làm rõ các vụ cướp tài sản của lái xe taxi xảy ra trên địa bàn toàn thành phố.
Kết quả xác minh đã không phụ công sức, trách nhiệm của các điều tra viên: Tại Công an huyện Thanh Trì, đối tượng Phạm Văn Công, 25 tuổi, đã có 1 tiền án, 2 tiền sự, bị bắt quả tang về hành vi dùng dây thừng siết cổ, cướp tài sản của lái xe taxi.
Đấu tranh với Phạm Văn Công, đối tượng khai trước đó đã thực hiện 2 vụ cướp tài sản của lái xe taxi, trong đó có một vụ tình tiết hoàn toàn trùng khớp với vụ cướp tài sản của anh Tú.
Từ lời khai của Phạm Văn Công, các điều tra viên đã thu được tang vật chính trong vụ án cướp tài sản của lái xe Trần Anh Tú là chiếc ví và giấy tờ mà Công vứt bỏ sau khi chiếm đoạt số tiền có trong ví. Từ những tài liệu, chứng cứ thu thập được cho thấy anh Trần Hữu Tuấn vô tội.
Chiều 29 Tết, khi được điều tra viên thông báo trả tự do, anh Trần Hữu Tuấn như không tin vào tai mình. Anh nghẹn ngào, vừa khóc vừa cười nói: “Em cứ nghĩ không ai có thể minh oan được cho mình, vậy mà các anh làm được!”.
Được tự do, anh Tuấn vui mừng nhưng cũng có băn khoăn: Không có tiền để về nhà vì nhà hàng nơi anh Tuấn làm việc mọi người đã nghỉ Tết hết và nếu có tiền thì đi xe khách hoặc đi tàu hỏa cũng không thể về đến nhà trước giao thừa; còn đi máy bay thì anh Tuấn đã bị mất giấy CMND do bị rơi cùng những tấm ảnh vào cái đêm không may đó nên không thể làm thủ tục lên máy bay. Hiểu được tâm tư của anh Tuấn, các điều tra viên đã quyên góp tiền mua vé máy bay cho anh Tuấn, đồng thời làm giấy báo mất CMND có xác nhận của chính quyền địa phương để anh Tuấn kịp về quê đón Giao thừa cùng gia đình.
Khi pháo hoa rực sáng trên bầu trời Hà Nội, điều tra viên tham gia vụ án hình sự Trần Hữu Tuấn mỉm cười thanh thản khi hình dung giờ này Tuấn đang sum họp quây quần bên gia đình, đón một cái Tết đầm ấm. Đó thật là niềm hạnh phúc to lớn, nhưng rất thầm kín của người làm công tác điều tra hình sự.
Được biết, sau này, hằng năm, cứ vào ngày 29 và 30 Tết là anh Trần Hữu Tuấn đều gửi thiếp chúc Tết đến các điều tra viên, những người trực tiếp minh oan cho anh. Hiện nay anh Tuấn đang định cư tại nước ngoài và làm ăn thành đạt.