ĐBQH: Không vì chi phí mà thiếu tập trung an toàn đường sắt tốc độ cao

Phát biểu tại hội trường, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TPHCM) cho hay, đường sắt tốc độ cao đã được nhiều quốc gia phát triển đưa vào sử dụng vài chục năm trước đây, mang lại phương tiện giao thông hiện đại, thuận lợi cho người dân và khách du lịch, nhà đầu tư quốc tế.

Khi được trải nghiệm đường sắt tốc độ cao từ Zurich về Paris, đại biểu đã rất khao khát Việt Nam sớm có phương tiện giao thông hiện đại này. Khi đường sắt tốc độ cao đi vào hoạt động, việc đi lại của người dân được thuận tiện, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, nhà đầu tư... Đặc biệt, chúng ta sẽ khai thác được tất cả các tiềm năng, lợi thế của các địa phương mà tuyến đường sắt đi qua, nhất là các tỉnh miền Trung.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần phải lưu ý thêm một số vấn đề. Đầu tiên, đây là phương tiện giao thông tốc độ cao nên yêu cầu kỹ thuật và an toàn hết sức nghiêm ngặt. Không vì chi phí hay nguồn thu mà thiếu tập trung yêu cầu này. Biến đổi khí hậu ở nước ta ngày càng khắc nghiệt, số cơn bão hằng năm tại biển Đông cũng rất cao. Cần quan tâm đến số trạm dừng nhà ga, depot và thiết kế.

Với số tiền dự án rất lớn, hơn 1,7 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 67 tỷ USD, đại biểu Ngân cho rằng cần tập trung huy động nguồn vốn trong nước, vay ưu đãi nước ngoài, hạn chế sử dụng vốn ODA.

Về chi phí xây lắp khoảng 50%, tức vào khoảng 33 tỷ USD, theo đại biểu, cần tập trung sử dụng nguyên vật liệu ở trong nước và cần huy động các doanh nghiệp trong nước có năng lực chuyên môn để tham gia vào dự án này.

Cùng với đó, cần phải tổ chức xây dựng ngành công nghiệp phụ trợ cho tuyến đường sắt tốc độ cao cũng như đường sắt đô thị. Chuẩn bị nguồn nhân lực và đào tạo nguồn nhân lực cho ngành đường sắt tốc độ cao cũng như đường sắt đô thị.

Bài toán về cân đối ngân sách, tài chính ổn định kinh tế vĩ mô cũng là vấn đề cần lưu tâm. Đây là bài toán rất khó. Để giảm áp lực cho ngân sách nhà nước, theo đại biểu, cần quan tâm đến nguồn thu từ đấu giá đất sạch, đấu giá đất tại các bến tàu, depot, vùng phụ cận TOD.

Vấn đề về tài sản công, đất công hiện nay còn lãng phí, chúng ta nên tổ chức đấu giá sớm để có được nguồn thu này. Ngoài ra, cũng cần chú ý tới vốn ở tại các doanh nghiệp nhà nước hiện nay còn rất lớn nhưng thiếu cơ chế đột phá để khai thác nguồn thu ở tại doanh nghiệp nhà nước.

Với các địa phương có tuyến đường sắt tốc độ cao đi qua, theo đại biểu, trong tương lai các địa phương này sẽ tự chủ được ngân sách, không cần phải điều tiết từ Trung ương về và triển vọng tới đây thì các địa phương sẽ còn điều tiết ngược trở về Trung ương, từ đó chúng ta có được nguồn thu để trả nợ cho tuyến đường sắt.

“Tôi đề nghị nghiên cứu thêm một số nội dung như nâng cấp hệ thống đường sắt hiện hành để hỗ trợ vận tải hàng hóa hay đẩy nhanh thi công giải ngân đầu tư công tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam, quan tâm đến lợi thế giao thông đường thủy Việt Nam, chú ý đến hệ thống kết nối đồng bộ giữa đường sắt tốc độ cao với hệ thống giao thông công cộng xe bus và triển khai hệ thống đường sắt TP HCM đi Cần Thơ cũng như tuyến đường sắt đô thị Hà Nội - TP HCM”, đại biểu nêu ý kiến.

Nêu ý kiến, đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) cho hay, việc đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam phải thực hiện theo phương thức chuyển giao công nghệ để chúng ta làm chủ quá trình đầu tư và phát triển ngành công nghiệp đường sắt trong nước. 

Đại biểu dẫn bài học kinh nghiệm 3 tuyến đường sắt tại Hà Nội và TP HCM do nhà đầu tư nước ngoài thi công trọn gói, khi điều kiện không đáp ứng nhà đầu tư nước ngoài có thể dừng và yêu cầu xử phạt hợp đồng. Thêm vào đó, quá trình vận hành, sửa chữa, thay thế sẽ lệ thuộc mãi mãi vào các nhà cung cấp nước ngoài.

“Nếu dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam lại tiếp tục đấu thầu chọn nhà cung cấp nước ngoài như đã làm với các tuyến đường sắt đô thị vừa qua thì rủi ro về thời gian chưa biết khi nào hoàn thành, vốn có thể đội lên chưa biết bao nhiêu và nguy hại hơn là sẽ phải lệ thuộc mãi mãi vào nhà cung cấp nước ngoài”, đại biểu Hoàng Văn Cường phân tích.

Đại biểu Hoàng Văn Cường dẫn thực tế, khi chúng ta triển khai xây dựng đường dây 500kV mạch 3 hoàn thành một cách thần tốc là do chúng ta đã làm chủ về công nghệ. Là người trực tiếp thi công nên ta có thể vượt nắng, thắng mưa, quyết tâm hoàn thành theo yêu cầu của Thủ tướng.

Nếu kết hợp đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam với các dự án đường sắt đô thị của thủ đô Hà Nội và TP HCM cùng với mạng lưới mở rộng chúng ta sẽ có một thị phần đường sắt khoảng 150 tỷ USD.

“Đây là một thị phần đủ lớn để nhận chuyển giao công nghệ từ nước ngoài để doanh nghiệp trong nước tự sản xuất, tự xây dựng, có chăng chúng ta chỉ mua trọn gói một số bộ phận rất đặc thù”, đại biểu Cường nói.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, khi Vinfast đã nhận chuyển giao công nghệ để tự sản xuất ô tô thì chắc chắn các doanh nghiệp trong nước đủ khả năng để nhận chuyển giao công nghệ được để làm đường sắt và tiếp tục nghiên cứu, cải tiến phát triển cao hơn. Làm được như thế, chúng ta không chỉ có được tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam mà nước ta sẽ phát triển được ngành công nghiệp đường sắt của riêng mình. Do vậy, việc chọn nhà cung cấp, không nên quan tâm nhà cung cấp là nước nào mà quan tâm là lựa chọn công nghệ nào để có nhiều nhà cung cấp cạnh tranh sẵn sàng chuyển giao công nghệ cho chúng ta.