Gần nhà tôi có ngôi chùa cổ. Chùa nhỏ, dân nghèo nên chỉ có một sư trụ trì mà thôi. Nghe nói trước đây sư tu ở một ngôi chùa to nhất nhì nước, tiếng tăm, đức độ của sư đang lên nhưng rồi không rõ nguyên do gì, sư được điều về trụ trì ngôi chùa nhỏ ở làng tôi. Tôi không ăn chay niệm Phật, nhưng thỉnh thoảng có chuyện vui, chuyện buồn tôi vẫn thường ra hưởng ly nước vối nhà chùa và đàm đạo chuyện đời với sư.
Khi đã thân quen, có lần tôi hỏi: “Đang ở chùa lớn, ở nơi đô hội nườp nượp người vào ra, giờ về trụ trì chùa vắng này, sư có buồn không?”. “Có buồn - sư trả lời tôi - nhưng mọi sự ở đời, đừng ngồi mà nhâm nhi nỗi buồn, vì càng buồn thì nỗi buồn lại càng lớn hơn, vạn vật đều thay đổi từng giây, từng sát-na một, điều quan trọng là mình làm được điều gì có ích nhất trong điều kiện hiện tại”. “Buồn sao sư lại về đây?”. “Vì sự đố kỵ, nhưng không phải để tránh sự đố kỵ mà về để tu đắc đạo hơn”. “Chẳng lẽ nhà chùa cũng có sự đối kỵ sao?”. “Không ở đâu là không có sự đố kỵ. Có người đi tu nhưng có phải đã diệt được hết sự đố kỵ đâu, vẫn đang trên con đường tu mà”.
Hôm đó, câu chuyện của chúng tôi xoay quanh sự đố kỵ. Và sư như là người dẫn lối cho tôi vượt thoát được khỏi sự đố kỵ của chính mình và của người khác dành cho mình.
Thường thì chẳng ai thích mình bị người khác đố kỵ, nói xấu cả vì vậy khi bị người khác đố kỵ, nói xấu phản ứng đầu tiên là trách cứ, giận dỗi người nói xấu mình. Người nhuần tính thì không thèm nhìn “cái mặt không chơi được” của kẻ đố kỵ, nói xấu mình. Người nóng tính, nông nổi có khi còn vác nắm đấm đi nói chuyện cho nó ra ngô ra khoai.
Cả người nhuần và nóng tính sau đó thường đi than thở, thanh minh với người này người khác là mình không phải thế này, mình không phải thế kia, nhưng bị thằng này (con kia) đố kị, ghen ghét nên nó đi nói xấu thế này thế khác.
Lời nói đã nói ra như vệt dầu loang trên biển, càng cố vớt, sóng càng đánh tản ra, càng loang xa chẳng có cách gì có thể gom lại được hết. Kết cục là tình cảm sứt mẻ, mua thêm sự bực bội vào lòng, vò đầu bứt tai ấm ức suốt ngày chỉ đi than thở và có thể nói xấu lại người đã đố kỵ nói xấu mình.
Nếu sự việc cứ tiến triển như thế, thường xuyên sống mà phải để ý như thế thì khổ lắm, chẳng còn làm được việc gì mà nhan sắc ngày càng héo hon ủ dột, tài năng ngày càng sa sút vì không còn bụng dạ nào để mà chú tâm sáng tạo và chú tâm chăm chút đến bản thân.
Trong đời người chắc ít có ai không một vài lần bị người khác đố kỵ, ghanh ghét, nói xấu nhưng không phải ai khi bị đố kỵ, ganh ghét, nói xấu cũng đều mặt ủ, mày chau, sa sút tài năng nhan sắc tàn tạ cả.
Có người càng bị đố kỵ họ càng thăng tiến, càng chứng tỏ bản lĩnh và tài năng của mình. Những người như thế thường là người có bản lĩnh, hiểu đời, hiểu người và nhất là hiểu mình. Người đó biết mình đang ở một tư thế mà người khác phải ghen tị, đố kỵ. Điều đó có thể làm cho họ buồn, nhưng cũng có nghĩa là họ càng vững vàng tin vào vị thế của mình. Chỉ có những người có vị thế mới hay bị đố kỵ. Khi bị đố kỵ, họ có dịp để xem lại mình và để phấn đấu. Họ như không để ý đến những điều tiếng xung quanh mà miệt mài sáng tạo, miệt mài đi đến cái đích mà họ đã chọn. Càng bị đố kỵ họ càng phấn đấu để chứng tỏ tài năng và vị thế của mình. Bằng chính tài năng và sự nỗ lực của chính mình họ đã chứng minh cho mọi người biết họ là người thực tài. Khi đã chứng mình được cho một lớp người biết thực tài của mình tất yếu sẽ sinh ra một lớp người đố kỵ mới, lớp người đố kỵ tầm cao hơn và họ lại tiếp tục phấn đấu và chứng minh.
Kết quả là sau mỗi lần bị đố kỵ, dèm pha, nói xấu họ càng trưởng thành, tiến bộ và tỏa sáng tài năng. Họ là người được lợi từ những lời đố kỵ.
Còn người đi đố kỵ là những người luôn có tâm địa hẹp hòi, có cái nhìn thiển cận, không tự biết mình biết người, không chịu phấn đấu, suốt ngày đâm bị thóc, chọc bị gạo, bới móc những chuyện đâu đâu, chính lại là những người luôn luôn tụt hậu.
Khi đi đố kỵ với người khác chứng tỏ mình bắt đầu, hay đã cảm thấy thua người khác. Khi bị đố kỵ người khác cố phấn đấu đi lên còn mình thì do không tự biết mình biết người nên không chịu phấn đấu, không chịu để thời gian, để tâm cho làm việc, sáng tạo nên tụt hậu là điều tất yếu.
Mà càng tụt hậu, càng thấp kém lại càng hay đố kỵ. Cái quy luật đó tưởng dễ nhưng chắc không phải ai cũng suy ngẫm về nó?.