32 năm viết câu chuyện trên đồi, lão nông Sán Dìu thu tiền tỷ

Dẫn chúng tôi ra vườn vải thiều đang bung nở hoa trắng, lão nông Trần Văn Hành (dân tộc Sán Dìu) tại thôn Chão (Giáp Sơn, Lục Ngạn, Bắc Giang) khoe, từ cuối tháng 11 năm ngoái khi cây vải mới chỉ ra lộc non, doanh nghiệp đã ký hợp đồng bao mua toàn bộ sản lượng với giá cao.

Ông Hành nhớ lại thời điểm cách đây 32 năm, ông cùng vợ ngày ngày ăn cơm độn sắn lấy sức cuốc đất san đồi trồng vải thiều. Khi đó, giống như các hộ trong vùng, ông chỉ biết trồng vải, tưới nước, bón phân cho cây. Vải ra hoa, đậu được quả nào hái bán quả đó, hoàn toàn không có kỹ thuật chăm bón để quả vải có chất lượng cao như bây giờ.

Những năm đầu trồng vải thiều ở vùng Lục Ngạn, sản lượng không nhiều nên được giá. Về sau, dân ồ ạt trồng, kỹ thuật chăm sóc được cải tiến, năng suất vải tăng cao. Song, hàng nhiều dễ mất giá.

Đến mùa trái chín, vợ chồng ông dậy sớm bẻ vải, chở những sọt quả nặng hàng tạ ra chợ bán. Thương lái chê vải xấu mã, quả nhỏ, ép giá chỉ vài nghìn đồng một cây. Có đợt giá rẻ quá, ông phải bán vải theo sọt chứ không theo cân.

Khi đó, nhiều hộ còn chặt bỏ, phá cả vườn. Vợ chồng ông tiếc công tiếc của, cố giữ lại. "Nhưng bấy giờ tôi nghĩ cứ như vậy không ổn, phải làm khác đi không thì vải sẽ mãi rẻ và ế", ông kể.

Vườn vải lúc đó xanh tốt, cành lá xum xuê làm. Một số cây bị sâu bệnh, ông phải chặt bớt cành đầu tán để dẫn ánh sáng chiếu vào thân và gốc cây. Song, bất ngờ xảy ra ngay sau đó. Ở thân cây đâm ra nhiều lộc mới rồi ra hoa, kết trái. Tỷ lệ đậu quả ở những nhánh cây mọc từ thân rất cao, chất lượng quả vải thu được tốt hơn hẳn quả vải ra từ ngọn.

Thấy thế, năm 2011, ông Hành quyết "làm liều một phen", cải tạo cả đồi vải thiều của mình, "ép" cây ra quả từ thân.

"Cả đồi vải thiều sau khi chặt tỉa cành nhìn xơ xác, cũng xót ruột. Chính tôi cũng sợ thất bại do làm liều", ông chia sẻ. Nhưng rồi cũng thành công. Vải thiều quả ra từ thân đến ngọn, trái chín có vỏ đỏ chót, chất lượng đồng đều.

Mỗi cây cho sản lượng quả vải từ thân khoảng 40-50kg, trên ngọn 70-80kg. Thậm chí, có những cây cho tới 1,8 tạ quả. Điều quan trọng, giá vải của gia đình ông luôn cao gấp rưỡi giá vải thiều ngoài chợ. Thương lái tìm tới tận vườn thu mua.

"Kỹ thuật trồng và cắt tỉa cành cho vải thiều sau đó tôi truyền dạy cho nhiều hộ nông dân trong vùng. Giờ hầu như hộ nào cũng làm vậy", ông nói.

Vài năm sau, để thích ứng với xu hướng tiêu dùng của thị trường, ông Hành tiếp tục chuyển đổi phương thức canh tác từ truyền thống sang làm hàng hữu cơ, GlobalGAP.

Mùa vải năm 2019, ông chính thức bắt tay với doanh nghiệp làm quả vải thiều chất lượng cao. Ngoài quy trình canh tác hữu cơ nghiêm ngặt, ông Hành còn ghi nhật ký chăm sóc, lắp camera để giám sát. Quả vải được cấp tem nhãn, mã QR code để khi khách hàng cần kiểm tra có thể dùng smartphone quét mã.

Vụ đó, ông bán cho doanh nghiệp 3 tấn vải thiều hữu cơ chất lượng cao. Họ về đóng hộp 12 quả bán với giá 200.000 đồng/hộp (tương đương 17.000 đồng/quả và 600.000 đồng/kg). "Tôi thấy tự hào lắm. Không nghĩ có một ngày mình lại tạo ra quả vải thiều chất lượng có giá bán đắt vậy", ông chia sẻ.

Từ đó đến nay, năm nào vải thiều nhà ông Hành cũng được thu mua với giá cao, cho doanh thu từ 1-1,2 tỷ đồng/năm. Kể cả dịch Covid-19 bùng phát, ông cũng không phải lo đầu ra cho quả vải.

Trên khu vườn đồi rộng 2ha, năm nay, ông Hành không chỉ bán quả. Ông bán cả câu chuyện về hành trình 32 năm tạo ra vải thiều đặc sản.

"Giữa tháng 3 mùa hoa vải thiều bung nở, vườn chính thức mở đón du khách", ông khoe. Ông đang liên kết với các công ty lữ hành mở tour du lịch miệt vườn. Hàng ngày, các đoàn khách sẽ vào vườn tham quan, chụp ảnh, cắm trại. Ông hoặc hướng dẫn viên du lịch sẽ kể tường tận về quy trình trồng và chăm sóc vườn để tạo ra quả vải thiều chất lượng cao.

Chỉ vào những gốc cây có tấm biển ghi tên, số điện thoại của từng người, ông Hành cho hay, sau khi được nghe kể về hành trình mấy chục năm tạo ra trái vải trên vườn đồi nhà ông, nhiều khách chi cả chục triệu đồng để bao mua cả cây.

Mỗi cây vải thiều cho sản lượng từ 150-200kg, nhưng khách vẫn mua vì trân trọng quá trình người nông dân làm ra trái vải, muốn một lần tự tay hái quả chín ăn.

Lượng khách đổ về vườn những ngày cuối tuần rất đông, lên tới cả trăm người mỗi ngày. Mỗi du khách tới vườn, ông được doanh nghiệp chi trả 50.000 đồng. Tuy nhiên, vải đang rộ hoa, khi quả chín đỏ sẽ là mùa cao điểm khách du lịch, lượng khách sẽ gấp chục lần hiện nay.

"Tôi muốn làm nông nghiệp đa giá trị, không chỉ đơn thuần là trồng vải bán quả mà bán cả câu chuyện trên đồi vải. Tôi đang trồng thử nghiệm loại vải thiều cho chất lượng đặc biệt, hướng tới phân khúc cao cấp", ông Hành tiết lộ.

Bộ trưởng NN-PTNT Lê Minh Hoan từng nhiều lần đề cập tới nông nghiệp đa giá trị sẽ tạo giá trị gia tăng tối ưu trên một đơn vị diện tích canh tác.

Ví như ruộng bậc thang ở Mù Cang Chải, Mường Nhé, sản lượng lúa không thể bằng Đồng bằng sông Hồng, ĐBSCL, nhưng kết hợp với giá trị từ thiên nhiên, thổ nhưỡng, văn hóa các dân tộc để thu hút khách du lịch thì lợi nhuận thu về cao gấp nhiều lần trồng lúa.

"Làm nông nghiệp phải biết tích hợp giá trị. Những giá trị hữu hình từ tài nguyên, văn hóa bản địa, văn hóa của người dân tộc, lịch sử của địa phương phải tích hợp lại, từ đó tạo ra giá trị tăng theo chiều thẳng đứng chứ không chỉ theo chiều ngang" Bộ trưởng Hoan khẳng định.