Chỉ mới đầu tháng 2, một nhóm các nhà khoa học đã phát hiện hàng chục nghìn công trình kiến trúc, trong đó có một kim tự tháp cao 30 m, của người Maya tại Tikal, Guatemala nhờ công nghệ xây dựng bản đồ laser từ trên không (Lidar). Nay, công nghệ Lidar đã giúp các nhà khoa học vén màn bí mật của một thành phố cổ nghìn tuổi khác tại Mexico.
Thành phố cổ đại giữa rừng rậm Mexico.
 |
| Một số công trình tại Angamuco được phát hiện nhờ công nghệ Lidar. Ảnh: C. Fisher. |
"Thật đáng kinh ngạc khi có một thành phố lớn như vậy nằm ở trung tâm Mexico suốt nhiều năm mà không một ai biết đến", Chris Fisher, nhà khảo cổ học từ Đại học Colorado, trình bày về công trình nghiên cứu ở Mexico.
Angamuco là tên gọi của thành phố vừa được các nhà khoa học Mỹ khám phá. Thành phố rộng 26 km2 này một thời nằm dưới sự thống trị của người Purepecha, tộc người từng xây dựng nền văn minh rực rỡ tại miền Trung Mexico từ thế kỷ 9 đến thế kỷ 16. Ngày nay, người Purepecha vẫn tồn tại và đang sinh sống ven hồ Patzcuaro, miền Tây Mexico.
"Nơi đây là một khu vực rộng lớn với dân số khổng lồ, chúng tôi đã phát hiện rất nhiều công trình kiến trúc", Fisher cho biết. Khoảng hơn 40.000 công trình xây dựng được tìm thấy ở Angamuco.
Các nhà khoa học ước tính khoảng 100.000 người từng sống tại Angamuco trong thời đại hoàng kim của thành phố này, khoảng năm 1000-1300. Điều này có thể xuất phát từ sự màu mỡ của đất đai canh tác do thành phố nằm trên nền đất được bồi đắp bởi nham thạch núi lửa trong hàng nghìn năm.
Lần đầu tiên được xác định vị trí vào năm 2007, các nhà khảo cổ ban đầu khám phá Angamuco bằng phương cách truyền thống: "khảo sát thực địa". Các chuyến thám hiểm của giới khoa học tại rừng rậm Mexico đưa tới cho họ kết luận rằng sẽ mất nhiều năm với hàng nghìn chuyến khảo sát mới có thể hoàn thiện bản đồ của cả thành phố cổ đại.
Công nghệ Lidar trong khảo cổ
Từ năm 2011, công nghệ Lidar bắt đầu được sử dụng. Công nghệ này mang lại những hình ảnh quý giá với độ phân giải cao về thành phố cổ đại, từ các kim tự tháp, các đền thờ cho tới hệ thống đường giao thông, kênh rạch thủy lợi.
Các máy bay được trang bị hệ thống Lidar sẽ chiếu những luồng xung laser xuống mặt đất. Thời gian và bước sóng của các tia phản xạ từ mặt đất được kết hợp với hệ thống định vị GPS, cùng với một số dữ liệu khác, từ đó xây dựng bản đồ địa hình 3 chiều. Công nghệ này đã chứng tỏ hiệu quả tại các địa hình nơi có thảm thực vật dày đặc.
 |
| Tổng thể thành phố Angamuco rộng 26 km2. Đồ họa: C. Fisher. |
Tới nay, hơn 7.000 kiến trúc khảo cổ được xác định bởi công nghệ Lidar đã được các nhóm thám hiểm mặt đất xác nhận. Các nhà khoa học hiện tiến hành khám phá 7 địa điểm khác tại Angamuco dựa trên thông tin thu thập được nhờ công nghệ Lidar.
Các bằng chứng mới nhất thu thập được từ thực địa cho thấy Angamuco đã trải qua hai thời kỳ phát triển và một giai đoạn suy tàn trước khi người Tây Ban Nha đặt chân đến vùng đất này vào thế kỷ 17, chấm dứt sự thống trị của các triều đại người bản địa.
Nhóm khảo cổ học người Mỹ cũng phát hiện sự bất thường trong quy hoạch không gian của thành phố nghìn tuổi này. Những công trình mang tính biểu tượng của thành phố như kim tự tháp, các địa điểm tập trung của người dân, được xây ở 8 khu vực ngoài rìa thành phố, thay vì tập trung ở trung tâm như các thành phố cổ đại khác được tìm thấy ở Trung Mỹ.
"Bất cứ nơi nào Lidar chĩa máy quét tới, ở đó người ta lại tìm ra những khám phá mới. Ngay bây giờ, mọi cuốn sách (về khảo cổ học ở Trung Mỹ) cần phải được viết lại. Và chỉ 2 năm nữa thôi, những cuốn sách mới sẽ lại phải viết lại một lần nữa", Fisher nói.
Công nghệ Lidar hiện được nhóm của Fisher sử dụng để nghiên cứu một di chỉ khảo cổ khác ở Mosquitia, Đông Bắc Honduras, nơi được cho là có sự tồn tại của thành phố cổ Jaguar. Tại đây, các nhà khoa học bước đầu xác định được sự tồn tại của nhiều bậc thang, các công trình công cộng, kênh rạch thủy lợi, trên tổng diện tích khoảng 3 km2.