Xưa, trẻ con sinh ra không được đặt tên ngay mà thường được gọi là thằng đỏ, thằng lớn (tức con trai), con đỏ, cái hĩm (tức con gái)… Sở dĩ vậy vì người thân muốn con cháu của họ tránh được tà ma dòm ngó, nhằm bảo vệ sinh mạng cho đứa trẻ.
Và khi trẻ lớn hơn một chút, ông bà hoặc cha mẹ sẽ đặt tên cho con thật giản dị - không hoa mỹ, như Mận, Đào, Táo, Sông, Núi, Biển… Họ vẫn giữ quan điểm trẻ tên xấu sẽ dễ nuôi, không ốm đau bệnh tật và có một cuộc đời thật bình dị và êm đềm.
Đến những năm 90 của thế kỷ XX, trình độ văn hoá của người Việt có nhiều thay đổi. Vì thế xu hướng đặt tên cũng có nhiều biến đổi cả về quy trình đặt tên. Ví dụ bậc phụ huynh chỉ tránh đặt tên trùng với người trong họ, còn lại quy định về kỵ húy không còn lưu tâm. Đặc biệt chữ đệm cũng rất phong phú, họ có thể lấy họ mẹ để làm đệm, tên cha mẹ làm đệm, thậm chí bỏ hẳn “thị” và “văn”.
Song đâu đó vẫn có người giữ quan điểm cũ, kiên quyết đặt tên con cháu của mình thật xấu để dễ nuôi. Họ đâu có ngờ tên đó đã gây không ít chuyện “dở khóc dở cười” cho chính con cháu của mình khi trưởng thành như câu chuyện của 3 cô gái dưới đây.
Cô gái được ông nội đặt tên khai sinh: Hến!
Cô gái đến từ Hưng Yên sở hữu đôi mắt to tròn, làn da trắng, dáng người mảnh khảnh. Ai gặp lần đầu cũng vô cùng ấn tượng với vẻ đẹp ấy, song khi hỏi tên nhiều người không tin đây là tên thậtm, bởi cô ấy có tên rất giống nhân vật trong một vở chèo: Bùi Thị Hến.
Hến cho biết, tên của cô nàng do ông nội đặt và chẳng có ý nghĩa gì sâu xa cả. Nó đơn giản là một cái tên xấu để dễ nuôi, không ốm đau bệnh tật gì. "Mình thấy mẹ kể rằng, ban đầu định đặt tên mình là Bùi Thị Yến! Song cô hàng xóm sát nhà đẻ trước mẹ vài ngày đã đặt tên con là Yến. Vì thế ông nội quyết định đặt mình là Hến.
Có lẽ hồi ấy mình chào đời bé xíu nên ông đặt tên như vậy để cha mẹ mình dễ nuôi và luôn khỏe mạnh", cô gái 29 tuổi tâm sự.
Lớn lên với cái tên độc lạ, Hến luôn tự tin và sống vô tư, vui vẻ. Nhưng học đến cấp II, cô nàng bắt đầu cảm thấy mặc cảm cũng như ngại ngùng mỗi khi có ai đó nhắc đến hoặc trêu đùa về cái tên Hến.
Cô gái Hưng Yên sở hữu cái tên "độc nhất vô nhị".
"Trước mình học cấp II, có vở hài Xuân Hinh ông huyện ông xã có nhân vật "Thị Hến". Mình bắt đầu bị bạn bè trêu chọc gọi là "cô Hến" rồi thầy cô giáo hay đùa rằng mình là Hến nhưng không "câm như hến" bởi nói rất nhiều. Từ đó mình luôn cảm thấy tự ti, ai hỏi tên cũng ngại ngùng không dám đáp.
Lên cấp III, mình quen nhiều bạn hơn, đồng nghĩa với việc có nhiều người biết đến tên của mình. Mình nhớ hồi đầu lớp 10, mình đang đợi lũ bạn trong xóm để cùng về thì bọn nó gọi tên mình "Hến ơi! Hến ơi!"... Thế là các bạn ở lớp khác cứ cười rồi bảo "Hến á" khiến mình ngượng đỏ chín mặt", Hến nhớ lại kỷ niệm xưa cũ.
Sở hữu cái tên "xấu chưa từng thấy", Hến luôn được thầy cô giáo cấp III "để ý". Cô nàng liên tục được thầy cô gọi lên bảng kiểm tra bài cũ, làm bài tập. Hoặc trong bất cứ kỳ thi nào, từ học kỳ cho đến đại học, cô luôn gây chú ý với giám thị lẫn các thí sinh.
"Khi thầy cô đọc đến tên mình, cả phòng thi ồ lên vì không nghĩ mình tên là Hến! Thậm chí có người còn nói rằng người đẹp mà tên xấu làm mình bối rối không biết phải làm sao? May mắn mình đã lấy lại tự tin để vượt qua kỳ thi đại học và đỗ vào trường Đại học Sư phạm Hà Nội", cô nàng quê Hưng Yên tâm sự.
Tốt nghiệp đại học, Hến quay trở về quê lập nghiệp và cưới anh bạn cùng quê. Cô bảo ngày đầu mới về nhà chồng, cả xóm cứ ngỡ "Hến" là tên cúng cơm ở nhà của cô. Khi cô thú nhận đó là tên trên giấy tờ khai sinh, mọi người đã hoài nghi đó là lời nói dối. Chỉ đến lúc cô đưa giấy tờ nhân thân ra, mọi người mới tin là thật và cười ồ lên.
Cô gái Nghệ An được bố đặt cho tên độc lạ: Da Ny
Lô Thị Da Ny (SN 1993, Nghệ An) sinh ra ở vùng quê nghèo của huyện Tương Dương – giáp với biên giới Lào. Ngày mẹ cô nàng “vượt cạn”, người cha đã quyết định đặt bút, đăng ký khai sinh cho con gái là Da Ni – cái tên vừa độc vừa lạ nhưng lại vô cùng vần điệu với đứa con gái thứ 2 tên Da Na.
“Bố mẹ mình sinh được 3 cô con gái! Chị cả tên Lô Thị Lan Hương, chị hai là Lô Thị Da Na và khi mình chào đời được ba đặt tên Da Ni. Tên của mình và chị hai được lấy cảm hứng từ Liên Xô, tức Liên bang Nga hiện tại.
Mình nghe mẹ kể rằng, xưa ông nội mình sang Liên Xô công tác. Từ đó ba mình cũng bị ảnh hưởng nhiều từ văn hoá của đất nước đó, thường xuyên xem các bộ phim của Liên Xô. Vì thế ba muốn đặt tên cho hai cô con gái út giống kiểu người Liên Xô”, Da Ny tâm sự.
Tổ ấm của Da Ny.
Cũng theo người phụ nữ này, tên của cô cũng ảnh hưởng một phần từ văn hoá đặt tên của người Lào bởi sinh ra ở nơi biên giới hai nước Việt – Lào. “Ở vùng giáp biên với nhà mình, người Lào thường hay đặt tên con độc lạ, có chút gì đó ấn tượng như Nít, Kha, Khít…. Mình nghĩ ba cũng “tham khảo” tên của mình và chị gái từ cách đặt của người Lào”, Da Ny nói.
Sở hữu cái tên độc lạ, Da Ny gặp khá nhiều rắc rối, thậm chí phải đổi từ “Da Ni” thành “Da Ny” do có quá nhiều sự sai sót khi làm giấy tờ. Cô kể, hồi đi học hay lên xã làm giấy tờ nhân thân, cô thường mất rất nhiều thời gian để giải thích, sửa sai chính tả cái tên của mình.
“Vì cái tên mà bản thân mình hay bị để ý lắm! Đi học, thầy cô giáo thường gọi mình lên bảng kiểm tra bài cũ hoặc làm bài tập! Còn khi làm giấy tờ, cán bộ toàn viết sai tên của mình từ Ni thành Ny. Họ viết sai nhiều giấy tờ đến mức năm lớp 5, ba buộc phải làm lại giấy khai sinh cho mình thành Da Ny để trùng khớp với các loại giấy tờ trước đó. May mắn hồi đó làm lại dễ, chứ như bây giờ rắc rối lắm”, Da Ny cho hay.
Lên đại học, Da Ny đã gặp rất nhiều câu hỏi từ bạn bè rằng tại sao cha cô lại đặt tên lạ như thế? Khi ấy cô nàng chỉ biết cười bởi đến giờ cô vẫn chưa hề hỏi cha về ý nghĩa thực sự của cái tên độc lạ này. “Ba biết mình gặp rắc rối bởi tên Da Ny nhưng chưa bao giờ nói về ý nghĩa thực sự của nó. Bản thân mình cũng không hỏi ba bởi dù như thế nào đó vẫn là tên của mình – là cái tên do ba gửi gắm. Có lẽ ba chẳng ước vọng gì cả, ngoài mong mình lớn khôn trở thành một người tốt, có cuộc sống an yên…”, Da Ny tâm sự.
Cô gái xinh đẹp sở hữu tên kỳ lạ: Nguyễn Thị Ưng
Cô gái 9X sở hữu nhan sắc xinh đẹp: gương mặt trái xoan, làn da trắng như trứng gà bóc, mũi dọc dừa… cùng giọng nói đậm chất miền Đông Nam bộ. Cô luôn được người đối diện ngưỡng mộ vẻ đẹp ấy, quý mến tính cách hiền hậu và nhẹ nhàng.
Vậy mà cô nàng ít dám thổ lộ với mọi người về tên thật của chính mình. Cô nói: “Mình hiện đang sử dụng biệt danh Quỳnh Như trong công việc lẫn cuộc sống hằng ngày. Vì thế người quen hay đối tác làm ăn chỉ biết đến tên đó, thậm chí còn ngỡ đấy là tên thật trên giấy khai sinh”.
“Vậy tên thật của bạn là gì?”, khi được hỏi, cô gái xinh đẹp ngại ngùng cho biết tên trên giấy khai sinh là Nguyễn Thị Ưng. Tên này do bác ruột của cô nàng đặt với ý nghĩa rất đơn giản: dễ nuôi! “Mình nghe mẹ kể rằng, lúc sinh mình ra cả nhà lo lắng sau này nuôi mình sẽ vất vả, thường xuyên ốm đau. Vì thế bác quyết định đặt tên là Ưng để “cái gì cũng ưng””, cô gái có biệt danh Quỳnh Như chia sẻ.
Lớn lên với cái tên “quê thật quê”, cô gái thường xuyên rơi vào tình cảnh bị bạn bè trong lớp trêu chọc. Cô nói: “Mình có cái tên hiếm ai đặt giữa thời buổi đó nên bạn bè chọc hoài. Có người dùng những từ ngữ miệt thị nhưng cũng có người bông đùa rằng “sao người đẹp mà tên kỳ kỳ”.
Lớn lên với cái tên “quê thật quê”, cô gái thường xuyên rơi vào tình cảnh bị bạn bè trong lớp trêu chọc.
Ban đầu mình cũng buồn lắm, chẳng hiểu sao bác lại đặt tên đó giữa bao tên đẹp. Thế rồi mình nghĩa rằng tên chỉ đơn thuần dùng để gọi, sau này có thể đổi thành tên khác đẹp hơn. Từ đó mình bớt suy nghĩ bớt buồn hơn.
Tuy nhiên các thầy cô giáo thấy tên mình lạ thường xuyên gọi lên bảng trả bài. Đôi lúc khiến mình bối rối vì chưa học bài kỹ lượng cũng như chuẩn bị sẵn tinh thần đứng lên bục giảng”.
Khi đi làm giấy tờ tuỳ thân như căn cước công dân gắn chíp, giấy phép lái xe… Quỳnh Như hay rơi vào tình huống “dở khóc dở cười”. Ví dụ cán bộ không tin tên thật là Ưng, cô phải trình sổ hộ khẩu để chứng minh bản thân có tên giấy khai sinh Nguyễn Thị Ưng. Khi ấy họ mới tiếp tục làm giấy tờ cho cô nàng.
Nhắc đến chuyện vì sao không đổi tên trên giấy khai sinh từ Nguyễn Thị Ưng thành Nguyễn Quỳnh Như, cô gái xinh đẹp chia sẻ: “Mình từng nghĩ đến chuyện này rồi quyết định không đổi. Mình nghĩa rằng dù tên xấu hay đẹp cũng là tên do người thân đặt cho. Nó gắn liền với mình suốt quãng thời gian tuổi thơ, trưởng thành và có sự nghiệp.
Hơn cả mình đã có biệt danh mới, được mọi người gọi bằng cái tên thật mĩ miều nhưng đôi lúc luôn cảm thấy nhớ nhớ tên thật. Vì thế mình khi trở về nhà vẫn thích được họ hàng, người thân gọi là Ưng thay vì Như”, cô gái 9X bộc bạch.