![]() |
| 5 nhà khoa học Việt Nam lọt top 100 nhà khoa học châu Á 2020 |
![]() |
| 5 nhà khoa học Việt Nam lọt top 100 nhà khoa học châu Á 2020 |
Mức độ kết hợp ngẫu nhiên của sự tiến hóa cùng những kết quả kì diệu và đa dạng nhờ quá trình này đã được các nhà khoa học tranh luận dai dẳng trong suốt nhiều thập kỷ, bởi có quá nhiều bí ẩn chưa được giải đáp. Một lý thuyết mới vừa được công bố gần đây đang cố gắng giúp lý giải hiện tượng vì sao các cá thể đời sau lại càng lúc càng thông minh hơn so với cá thể đời đầu.
Lý thuyết này có tên là “tiến hóa học hỏi”, miêu tả rằng quá trình tiến hóa của các sinh vật bắt nguồn một phần lớn từ chính kinh nghiệm sống của chúng, vì thế khiến cho chúng dần dần thông minh hơn. Đây là một bước tiến đầy mới mẻ so với các quan điểm tiến hóa cổ điển trước đây.

Sự tiến hóa của sinh vật vẫn còn nhiều bí ẩn. Nguồn: fotolia.
Theo Richard Watson, Giáo sư Sinh học tiến hóa tại trường Đại học Southampton Anh, quá trình tiến hóa có thể được phát sinh từ những kinh nghiệm sống trước đây của chính bản thân các sinh vật. Điều này giúp lý giải nguyên nhân vì sao quá trình chọn lọc tự nhiên và mang tính ngẫu nhiên lại thường chọn ra các cá thể đời sau thông minh hơn đời trước.
Trong công trình nghiên cứu có tựa đề "Xu hướng trong Sinh thái và Tiến hóa", Giáo sư Watson tuyên bố quá trình tiến hóa vẫn còn chứa đựng rất nhiều bí ẩn cần phải được tiếp tục tìm hiểu và nghiên cứu. Và lý thuyết “tiến hóa học hỏi” đã có những bằng chứng khá vững chắc dựa trên quá trình nghiên cứu cách thức hệ thần kinh nơ ron phát triển các hành vi thông minh dựa trên kinh nghiệm của các sinh vật trước đó.
"Thuyết tiến hóa của Darwin mô tả quá trình các sinh vật bị thúc đẩy bởi các động lực sinh tồn, khiến cho chúng dần thay đổi cấu trúc cơ thể để phù hợp với sự biến đổi của môi trường”, Giáo sư Watson nói - "Nhưng lý thuyết này vẫn chưa giải thích đầy đủ những khả năng phát triển kì lạ của quá trình tiến hóa. Nếu chỉ có sự tồn tại của quá trình chọn lọc tự nhiên thì vẫn không đủ yếu tố để tạo ra các đặc tính thông minh cho đời sau”.
Lý thuyết tiến hóa thông thường mô tả những biến đổi ngẫu nhiên và chọn lọc làm gia tăng dần mức độ thích ứng với môi trường của các sinh vật khi chúng tiến hóa theo thời gian. Nhưng theo Watson, lý thuyết cổ điển này chỉ có thể giải thích được sự thay đổi của cấu tạo cơ thể mà không thể giải thích được tại sao các cá thể đời sau lại phát triển những hành vi mang tính thông minh nhiều hơn các cá thể đời đầu.
Các nhà khoa học cho rằng, chính nhờ quá trình biến đổi và lựa chọn ngẫu nhiên kết hợp cùng với kinh nghiệm sống của cá thể đời trước đã tạo ra các cá thể đời sau ngày càng thông minh hơn.
Mô hình lý thuyết mới đã giúp làm sáng tỏ những mặt còn hạn chế của lý thuyết tiến hóa cổ điển. Những khiếm khuyết trong suy luận Bayes và sự lựa chọn tự nhiên trong các quần thể sinh sản vô tính và hữu tính cũng như sự tiến hóa của các mối quan hệ về mặt sinh thái giữa các loài với nhau cũng đã được giải quyết thỏa đáng.
Lý thuyết tiến hóa học hỏi giúp cho phép con người lý giải được bằng cách nào quá trình tiến hóa đã ngày càng trở nên cao cấp hơn qua thời gian. Sự tích lũy kinh nghiệm của các cá thể đời đầu truyền thừa cho các cá thể đời con chính là lời giải cho hiện tượng này. Ví dụ, bằng cách phát triển và điều khiển các biến thể, quá trình tích lũy kinh nghiệm và các mối quan hệ tương tác sinh thái sẽ tác động đến quá trình sinh sản ở sinh vật, từ đó đời con cũng thay đổi theo.
Quá trình chọn lọc tự nhiên có thể tự mình thay đổi theo chiều hướng cao cấp hơn chỉ nhờ vào kinh nghiệm sống của sinh vật.
Khi kết hợp học thuyết này cùng với các lý thuyết nền tảng khác trong lĩnh vực tiến hóa, chúng ta có thể lý giải được rất nhiều những vấn đề bằng những cách thức mới lạ và giúp nghiên cứu sâu hơn vì sao quá trình tiến hóa lại dẫn đến rất nhiều thành quả đa dạng và khác biệt như vậy.
Hình ảnh khỉ đột đực lấy tay đập ngực đã ăn sâu vào trong đầu của nhiều người. Nhưng tại sao chúng lại thích đập ngực? Người ta suy đoán rằng hành động này là để trao đổi một vài thông tin nhất định, nhưng không ai biết câu trả lời chính xác cho những gì thông tin đang được truyền tải.
Giờ đây, khỉ đột núi hoang dã (Gorilla beringei beringei) trong Vườn quốc gia Volcanoes của Rwanda đã "thổ lộ" với các nhà khoa học bí mật đập ngực của chúng.
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Scientific Reports under Nature và do Tiến sĩ Edward Wright thuộc Viện Nhân chủng học Tiến hóa Max Planck ở Đức dẫn đầu.

Khỉ đột núi (Gorilla beringei beringei) là một trong hai phân loài khỉ đột phía đông, gồm hai quần thể. Một quần thể được tìm thấy ở núi lửa Virunga ở Trung Phi, thuộc về ba vườn quốc gia: Mgahinga, ở tây nam Uganda; Volcanoes, ở tây bắc Rwanda; và Virunga ở đông Cộng hòa Dân chủ Congo. Quần thể còn lại được tìm thấy ở Vườn quốc gia cấm Bwindi tại Uganda. Một vài nhà linh trưởng học xem quần thể ở Bwindi là một phân loài tách biệt, mặc dù không có mô tả nào hoàn thành. Tháng 11, 2012, ước lượng tổng số khỉ đột núi lượng là 880 cá thể.
Từ tháng 1 năm 2014 đến tháng 7 năm 2016, các nhà nghiên cứu đã quan sát 25 con khỉ đột lưng bạc đực hoang dã được giám sát bởi Quỹ Khỉ đột Dian Fossey Quốc tế (Dian Fossey Gorilla Fund International), và ghi lại hơn 500 lần đập ngực .
Họ ghi lại âm thanh đập ngực của sáu trong số những con khỉ đột, đo nhịp điệu và thời gian của mỗi lần đập ngực của những con khỉ đột khác nhau, và tần số của các âm thanh đập ngực. Đồng thời, họ sử dụng các bức ảnh để đo chiều rộng vai của những con khỉ đột này để xác định kích thước của những con khỉ đột khác nhau.

Khỉ đột núi là con cháu của khỉ và vượn cổ tìm thấy ở châu Phi và Ả Rập vào đầu thế Oligocen (34-24 triệu năm trước). Hóa thạch nơi khỉ đột núi sống nghèo nàn và lịch sử tiến hóa của nó không rõ ràng. Khoảng 9 triệu năm trước, một nhóm linh trưởng tiến hóa thành khỉ đột, tách ra từ tổ tiên chung của chúng với con người và tinh tinh; đây là lúc chi Gorilla xuất hiện. Khỉ đột núi tách ra từ khỉ đột đồng bằng phía đông khoảng 400,000 năm trước và hai phân loài này tách ra khỏi khỉ đột phía đông khoảng 2 triệu năm trước. Có nhiều tranh luận chưa giải quyết về việc phân loại khỉ đột núi. Chi Gorilla ban đầu được đặt tên là Troglodytes năm 1847, sau đó được đổi tên là như hiện nay năm 1852. Tới năm 1967 nhà phân loại học Colin Groves đề xuất rằng tất cả chi Gorilla chỉ gồm một loài (Gorilla gorilla) với ba phân loài Gorilla gorilla gorilla (khỉ đột đồng bằng phía tây), Gorilla gorilla graueri (khỉ đột đồng bằng được tìm thấy ở tây Virungas) và Gorilla gorilla beringei (khỉ đột núi). Năm 2003, sau khi xem xét lại, khỉ đột được chia thành hai loài (Gorilla gorilla và Gorilla beringei) bởi Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN).
Sau khi phân tích các dữ liệu đo lường này, họ phát hiện ra rằng "khỉ đột núi có thể truyền tải thông tin về hình dạng cơ thể một cách đáng tin cậy bằng cách đập vào ngực". Cụ thể, những con đực lớn sẽ phát ra âm thanh có tần số thấp hơn khi chúng đập vào ngực. Các nhà nghiên cứu suy đoán rằng điều này có thể liên quan đến khoang cộng hưởng lớn của cơ thể chúng.
Các nhà nghiên cứu cũng nhận thấy rằng con đực đập ngực thường xuyên hơn trong thời kỳ động dục ở khỉ đột cái, vì vậy âm thanh của nhịp đập ngực có thể là một biểu hiện cơ thể quan trọng trong quá trình tán tỉnh, một mặt thu hút con cái và mặt khác khiến đối thủ sợ hãi.
Điều thú vị là nhịp và thời gian đập ngực của những con khỉ đột này không liên quan gì đến kích thước cơ thể, và không phải là kích thước càng lớn thì nhịp đập càng dài. Nhịp đập ngực của mỗi con khỉ đột giống như một hành vi thể hiện tính cách, thời lượng và số lần khác nhau sẽ mang đặc thù của từng cá thể. Các nhà nghiên cứu đã phân tích rằng nhịp đập cá nhân hóa có thể cho phép những con khỉ đột khác phân biệt ai đang đập ngực với chúng.

Theo các báo cáo của các vườn quốc gia nơi sinh sống của khỉ đột núi, các nguyên nhân dẫn tới việc đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng là do nạn săn trộm - khỉ đột núi thường bị thương tật vĩnh viễn do bẫy của những tay săn thú hoang hoặc bắt cá thể con tới các sở thú. Lấn chiếm nơi ở - việc mở rộng nhanh chóng các khu định cư của người dân xung quanh hành lang an toàn của vườn quốc gia. Dịch bệnh - khỉ đột núi thường xuyên được tiếp xúc với các đoàn khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới, chúng hoàn toàn có thể nhiễm bệnh truyền từ người. Chiến tranh, bất ổn chính trị - dòng người tị nạn đổ về khu vực rừng núi, chặt cây cối và săn Khỉ đột lấy thịt để phụ vụ cuộc sống tạm bợ. Chính vì những lý do trên, Tổ chức bảo vệ động vật thế giới cùng chính quyền nước sở tại đã tăng cường tuần tra, sử dụng lính có vũ trang tháo dỡ các loại bẫy, thêm nữa những công tác xác định số lượng Khỉ đột núi còn lại. Mở rộng diện tích vườn quốc gia, yêu cầu các đoàn khách du lịch đứng cách xa đàn khỉ, quản lý tốt hơn loại hình du lịch sinh thái. Một phần quan trọng nữa là giáo dục cộng đồng địa phương, tuyên truyền thông qua các tài liệu, sách và dạy cho học sinh về vấn đề đa dạng sinh học và bảo vệ loài động vật đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng này.
Cuối cùng, các nhà khoa học kết luận rằng khỉ đột núi sống trong những khu rừng nhiệt đới rậm rạp, và đôi khi chúng không thể nhìn thấy nhau ngay cả khi ở rất gần, nhưng việc đập ngực sẽ truyền tải thông tin cá nhân quan trọng để chúng liên lạc với nhau.
Cuộc hôn nhân của Hà An kết thúc chóng vánh sau 1 năm, khi cô phát hiện chồng lén lút qua lại với bạn gái cũ.
Ăn thường xuyên các loại rau, trái cây, dầu ô liu và cá béo để giảm mỡ nội tạng, nâng cao sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật hiệu quả.
Nước đậu đen rang chứa nhiều dưỡng chất, nước đậu đen giúp giảm huyết áp, kiểm soát đường huyết, nâng cao miễn dịch, chống lão hóa và làm đẹp tự nhiên.
Đột quỵ - căn bệnh vốn được coi là của người lớn xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ tuổi, với biểu hiện không rõ ràng nhưng diễn biến đột ngột và nguy hiểm.
"Chúng tôi chạy ra cửa sổ nhưng khói và hơi nóng quá dày đặc, không thể thở nổi nên buộc phải nhảy xuống”, nạn nhân vụ cháy quán ăn nghiêm trọng ở TP HCM kể.
Để hệ xương khỏe mạnh, hãy tập trung vào vận động thường xuyên, bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D, protein, duy trì cân nặng hợp lý, hạn chế các thói quen xấu...
Tôi không ngờ có tình huống khó xử như vậy xảy ra với gia đình mình. Nghe chị H. kể, tôi tức sôi máu.
Mùa đông 2025 mang đến các xu hướng như màu sắc trung tính, chất liệu tự nhiên, phong cách tối giản, thể hiện cá tính riêng.
Để tăng cường sức đề kháng trong mùa đông, cần chế độ dinh dưỡng giàu vitamin, uống đủ nước ấm, tập thể dục đều đặn, giữ ấm cơ thể, ngủ đủ giấc...
Sau những ngày căng thẳng, hệ miễn dịch suy giảm, khiến cơ thể mệt mỏi và dễ mắc bệnh. Việc nghỉ ngơi và quản lý stress sẽ giúp hồi phục sức đề kháng.
Nước đậu đen rang chứa nhiều dưỡng chất, nước đậu đen giúp giảm huyết áp, kiểm soát đường huyết, nâng cao miễn dịch, chống lão hóa và làm đẹp tự nhiên.
Một bệnh nhân trở về từ Cameroon - châu Phi mắc sốt rét ác tính đã hồi phục sau điều trị, nhấn mạnh vai trò phòng ngừa và ý thức cộng đồng trong kiểm soát bệnh.
Kết hợp lâm sàng và các xét nghiệm đặc biệt, các bác sĩ đã phát hiện, xử lý kịp thời túi phình mạch não vỡ hiếm gặp ở người phụ nữ trẻ, tránh nguy cơ tử vong.
Đột quỵ - căn bệnh vốn được coi là của người lớn xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ tuổi, với biểu hiện không rõ ràng nhưng diễn biến đột ngột và nguy hiểm.
Cuộc hôn nhân của Hà An kết thúc chóng vánh sau 1 năm, khi cô phát hiện chồng lén lút qua lại với bạn gái cũ.
Tôi không ngờ có tình huống khó xử như vậy xảy ra với gia đình mình. Nghe chị H. kể, tôi tức sôi máu.
"Chúng tôi chạy ra cửa sổ nhưng khói và hơi nóng quá dày đặc, không thể thở nổi nên buộc phải nhảy xuống”, nạn nhân vụ cháy quán ăn nghiêm trọng ở TP HCM kể.
Để hệ xương khỏe mạnh, hãy tập trung vào vận động thường xuyên, bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D, protein, duy trì cân nặng hợp lý, hạn chế các thói quen xấu...
Để tăng cường sức đề kháng trong mùa đông, cần chế độ dinh dưỡng giàu vitamin, uống đủ nước ấm, tập thể dục đều đặn, giữ ấm cơ thể, ngủ đủ giấc...
Ăn thường xuyên các loại rau, trái cây, dầu ô liu và cá béo để giảm mỡ nội tạng, nâng cao sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật hiệu quả.
Sau những ngày căng thẳng, hệ miễn dịch suy giảm, khiến cơ thể mệt mỏi và dễ mắc bệnh. Việc nghỉ ngơi và quản lý stress sẽ giúp hồi phục sức đề kháng.
Mùa đông 2025 mang đến các xu hướng như màu sắc trung tính, chất liệu tự nhiên, phong cách tối giản, thể hiện cá tính riêng.
Bài tập gập bụng giúp săn chắc cơ bụng, tăng cường sức mạnh cốt lõi, cải thiện tư thế, và hỗ trợ giảm đau lưng.
Say tàu xe khiến trẻ mệt mỏi, buồn nôn và nôn ói, nhiều mẹo dân gian chưa chắc an toàn. Chỉ áp dụng biện pháp khoa học mới giúp trẻ đi xe dễ chịu.
Nọng heo được ưa chuộng vì sự kết hợp độc đáo giữa vị ngọt của thịt nạc và béo ngậy của mỡ, tạo nên hương vị mềm mọng, giòn sật đặc trưng.
Sữa đậu nành có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe như cải thiện sức khỏe tim mạch, hỗ trợ xương khớp, làm đẹp da và giúp giảm cân...
Nhiều nghiên cứu cho thấy bổ sung một số loại rau quen thuộc có thể hỗ trợ hoạt động đào thải độc tố, giúp thận vận hành trơn tru hơn mỗi ngày.
Hạt dẻ giàu vitamin, khoáng chất và chất xơ, giúp bổ thận, cải thiện tiêu hóa và tăng cường sức khỏe, đặc biệt phù hợp với người trung niên, cao tuổi.
Để bảo vệ sức khoẻ, cần kiểm tra AQI trước khi ra đường, đeo khẩu trang đạt chuẩn, giữ cho ngôi nhà cùng đường thở của mình được sạch sẽ mỗi ngày.
Bệnh viện Bãi Cháy đã phẫu thuật nội soi thành công khối u trung thất sát cột sống
cho bệnh nhân 38 tuổi, giúp bệnh nhân thoát khỏi nguy hiểm.