Đề xuất những quyết sách phát triển ngành Toán học

Ngày 8/8, Hội nghị Toán học toàn quốc lần thứ X - 2023 đã diễn ra tại Đà Nẵng. Thay mặt Đoàn Chủ tịch, Hội đồng Trung ương Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam), Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam, TSKH. Phan Xuân Dũng hoan nghênh nỗ lực của Hội Toán học Việt Nam trong việc tổ chức Hội nghị khoa học này.

TSKH. Phan Xuân Dũng cho biết, Hội Toán học Việt Nam là Hội thành viên của Liên hiệp Hội Việt Nam, được thành lập năm 1966. Đây là một trong những hội khoa học đầu tiên của Việt Nam, có chi hội ở hầu hết các thành phố lớn và các đại học lớn trong cả nước. Hội là thành viên Hiệp hội Toán học thế giới và Hiệp hội toán học công nghiệp và ứng dụng thế giới.

Những năm qua, hoạt động của Hội đã đạt được những thành công rất tự hào, khẳng định thành tựu của nền Toán học Việt Nam.

Đã có hai thành viên của Hội đoạt giải thưởng Tạ Quang Bửu, đó là GS.TS. Phạm Tiến Sơn (năm 2020) và GS.TSKH. Ngô Việt Trung (năm 2022).

Hội đã rất tích cực tham gia công tác huấn luyện đội tuyển thi Toán quốc tế của Việt Nam; xây dựng giáo trình đào tạo; khơi dậy sự đam mê học Toán ở các em từ bậc học phổ thông; tổ chức Hội thi Olympic Toán sinh viên toàn quốc hàng năm; bồi dưỡng giáo viên và học sinh chuyên toán; nghiên cứu xuất bản Tạp chí phổ biến những kiến thức phổ thông về toán; đóng góp nhiều ý kiến cho Chính phủ về giảng dạy, nghiên cứu khoa học, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.

Trong đó, việc ổn định, mở rộng và giữ vững chất lượng uy tín các kỳ thi Olympic Toán học là đóng góp rất lớn của Hội Toán học Việt Nam trong việc nâng cao niềm say mê Toán học của học sinh, sinh viên.

Với gần 1.000 đại biểu tham dự, trong đó có những nhà toán học hàng đầu như GS Ngô Bảo Châu, GS Vũ Hà Văn, GS Phạm Hữu Tiệp, GS Đinh Tiến Cường, GS Phan Thành Nam, Hội nghị Toán học toàn quốc lần thứ X - 2023 là Hội nghị khoa học lớn, mang tính thời đại.

“Tôi cho rằng, Hội nghị Toán học toàn quốc lần thứ X ngoài việc trao đổi về chuyên môn, học thuật, sẽ còn là sự khích lệ các thế hệ nhà khoa học trong việc xây dựng và phát triển ngành toán nước ta, đề xuất được với Đảng, Nhà nước những quyết sách phát triển cho ngành Toán học nói riêng và lĩnh vực KH&CN nói chung”, TSKH. Phan Xuân Dũng nói.

Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng tin tưởng, Hội Toán học Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy những thành tựu và bài học kinh nghiệm từ các nhiệm kỳ trước tiếp tục thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ và kế hoạch hoạt động của Hội đề ra.

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và xây dựng nền kinh tế số, xã hội số đang đặt Liên hiệp Hội Việt Nam và các Hội thành viên đứng trước những vận hội và thách thức mới. “Liên hiệp Hội Việt Nam sẽ tiếp tục quan tâm, ủng hộ và giúp đỡ Hội Toán học Việt Nam”, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam khẳng định.

Báo cáo tại Hội nghị, GS.TSKH. Ngô Việt Trung, Chủ tịch Hội Toán học Việt Nam đã chỉ ra một số khó khăn, thách thức đối với ngành Toán học trong giai đoạn từ 2018 – 2023.

Do dịch COVID-19, kinh tế đất nước khó khăn nên đầu tư cho khoa học nói chung và Toán học nói riêng có tăng lên nhưng không có nhiều đột phá so với giai đoạn trước năm 2018.

Xu hướng “nhập khẩu công nghệ và tri thức nước ngoài” khiến cho vai trò của khoa học cơ bản, trong đó có Toán học dường như bị bỏ qua, “không được nhìn thấy” ngày càng rõ rệt trong các cơ quan quản lý, thậm chí ở cả trường đại học và viện nghiên cứu.

Việc giảng dạy, học tập, thi môn Toán ở các trường phổ thông bộc lộ nhiều lệch lạc; ở các trường đại học, học viện môn Toán bị coi nhẹ và đang dần dần bị đẩy ra khỏi chương trình đào tạo.

Nhiều giáo sư và phó giáo sư đến tuổi nghỉ hưu và việc bổ sung đội ngũ giáo sư, phó giáo sư càng khó khăn, nhất là đối với các trường kỹ thuật, đã làm cho tiếng nói của những người giảng dạy và nghiên cứu Toán ở các cơ sở đại học ngày càng yếu hơn.

Dù rằng ứng dụng toán học để giải quyết các bài toán kỹ thuật, kinh tế, y học… ngày càng phát triển mạnh trên thế giới thì đó vẫn là một hạn chế lớn ở Việt Nam. Nguyên nhân chủ yếu vẫn là sự ít ỏi về số lượng các nhà toán học ứng dụng cũng như sự hạn chế về chất lượng nghiên cứu ứng dụng Toán học ở Việt Nam.

Chủ tịch Hội Toán học Việt Nam cho biết, Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021 đến 2030 đã được phê duyệt cuối năm 2020. Mục tiêu của Chương trình là tiếp tục thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của nền toán học Việt Nam về cả lý thuyết lẫn ứng dụng để nền Toán học Việt Nam đến năm 2040 vào nhóm các nước phát triển về Toán.

Để thực hiện được mục tiêu này, cần phải tiếp tục nâng cao trình độ nghiên cứu toán lý thuyết của các nhóm nghiên cứu và thiết lập các nhóm nghiên cứu mạnh trong nước. Cộng tác chặt chẽ với các nhóm nghiên cứu nước ngoài để cùng nhau phát huy lợi thế của các lĩnh vực nghiên cứu thế mạnh của Việt Nam.

“Cần khẳng định được vai trò không thể thiếu của môn Toán trong các chương trình đào tạo đại học và cao đẳng, nếu muốn có một nền giáo dục tiên tiến. Đồng thời, việc kết hợp hài hòa giữa giảng dạy Toán học và nghiên cứu Toán học là mục tiêu quyết định cho sự phát triển Toán học”, GS.TSKH. Ngô Việt Trung cho hay.