'Thay trời làm mưa', người dân vùng cao thu cả chục tỷ đồng

Kết thúc mùa thu hoạch mận gần một tuần nay, các thành viên của HTX Tiến Đạt ở bản Yên Thi, xã Lóng Phiêng (Yên Châu, Sơn La), quay lại công việc cắt tán tỉa cành, chuẩn bị cho một mùa mận mới.

Ông Trần Văn Hồng, Giám đốc HTX Tiến Đạt, cho biết, cả HTX có 8 thành viên, diện tích trồng mận khoảng 30ha. So với những HTX khác ở Yên Châu, diện tích mận tại HTX Tiến Đại không lớn, nhưng vài năm trở lại đây, năm nào cũng trúng mùa. Thu nhập của người dân ổn định, hộ trồng nhiều thu tiền tỷ mỗi năm. Mận cũng trở thành cây có thể làm giàu ở nơi rẻo cao này.

"Bí kíp để được như vậy là người nông dân có thể thay trời 'làm mưa' bất cứ lúc nào mình muốn bằng chiếc smartphone", ông tiết lộ.

Theo ông Hồng, ở xã Lóng Phiêng mận hậu là cây trồng truyền thống. Thế nhưng, người nông dân trồng mận nhiều năm trước thường chịu cảnh vụ được vụ mất vì sương muối.

Bởi ở vùng núi cao này, hằng năm cứ vào thời điểm tháng 11 Dương lịch kéo dài cho tới tháng 1 năm sau, sương muối thường xuất hiện. Càng là những vườn mận được trồng trên vùng đất bằng phẳng càng bị ảnh hưởng nặng của sương muối.

"Sương chỉ xuất hiện vài tiếng đồng hồ vào thời điểm sáng sớm tinh mơ rồi tan. Nhưng như thế cũng đủ làm quả mận non bị cháy, thối rụng. Hoa và lá mận cũng không thể trụ được nếu sương muối quá dày", ông nói.

Sương muối thường xuất hiện vào 3-4 giờ sáng. Thời tiết mùa đông giá rét, không ai có thể dậy lúc đó để tưới cây phá sương (tưới nước rửa trôi sương muối). Thế nên, nông dân chỉ biết trông chờ trời mưa cứu vườn mận.

Cách đây 3-4 năm, các thành viên của HTX xem một số chương trình nông nghiệp công nghệ cao trên mạng. Mọi người thấy mô hình tưới nước tự động nên học tập làm theo.

Theo đó, hộ nào có kinh tế khá giả đầu tư làm hệ thống phun tưới tự động cho toàn bộ diện tích mận của mình. Những hộ ít vốn thì làm dần, tiền có đến đâu làm đến đó.

Nguồn nước được lấy từ các giếng đào trên đồi. Đường ống dây dẫn nước vắt lên thân cây, đầu phun được bố trí phù hợp với từng tán cây mận. Hệ thống tưới này được điều khiển thông qua app trên điện thoại thông minh.

Chi phí đầu tư lắp đặt hệ thống này cho 1ha lên tới 50-70 triệu đồng, dùng được liên tục trong 10 năm. Đổi lại, người nông dân như ông ngồi ở đâu cũng có thể cầm điện thoại đặt lệnh tưới nước cho cả vườn rộng hàng vài ha.

"Có hệ thống phun tưới tự động này thì nhàn. Mùa đông rét buốt, nằm trong chăn ấm người nông dân cũng có thể điều khiển hệ thống phun tưới phá đi lớp sương muối trên cây mận. Hệ thống hoạt động không khác ông trời đang trút mưa xuống", ông khoe.

Đến nay, 90% diện tích mận của HTX đã được lắp đặt hệ thống phun tưới tự động này. Dự kiến năm nay sẽ tiến tới lắp đặt 100%.

Ở HTX Tiến Đạt, không chỉ trang bị hệ thống phun tưới tự động để phá sương muối, anh Đỗ Văn Hoàng còn áp dụng trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, bón phân hữu cơ, cắt tỉa cành tạo tán thông thoáng. Thế nên, ngay đầu vụ, 4ha mận của gia đình anh cho thu 20 tấn mận chín sớm, giá bán từ 70.000-100.000 đồng/kg, doanh thu đạt 1,5 tỷ đồng. Đó là chưa tính tới lượng mận chính vụ.

Anh Hà Đức Thương, thành viên HTX Tiến Đạt cũng chọn hướng nâng cao chất lượng bằng cách chăm sóc và cắt tỉa bớt cành, bớt quả trên cây để dồn dinh dưỡng cho những quả còn lại phát triển to đều, mẫu mã đẹp, đạt tiêu chuẩn của mận hậu Ruby.

Đây là loại mận có kích cỡ lớn, dao động từ 18-20 quả/kg, vỏ có màu đỏ tím, vị ngọt. Khoảng 2-3 năm trở lại đây, mận này được thị trường ưa chuộng, giá bán cao gấp 2-3 lần so mận hậu thông thường, anh chia sẻ.

Theo ông Hồng, mận của HTX hiện một năm cho thu 2 vụ. Trong đó, mận trái vụ (mận sớm) cho thu hoạch từ Rằm tháng Giêng đến đầu tháng 4 Âm lịch. Tuy sản lượng mận trái vụ không cao như chính vụ nhưng giá bán tại vườn lên tới 90.000-120.000 đồng/kg tuỳ thời điểm.

“Hệ thống phun tưới tự động phá được sương muối cũng giúp vụ mận sớm có năng suất và chất lượng trái tốt hơn”, ông nói.

Sau khi kết thúc mận sớm, nông dân sẽ chuyển qua thu hoạch mận chính vụ. Bởi, mận trái vụ ra quả từ thân (cành già), còn mận chính vụ ra ở cành non đầu ngọn nên cùng một vườn, có thể cho thu cả mận trái vụ và mận chính vụ.

Giá bán mận chính vụ tuỳ loại và tuỳ thời điểm. Với loại mận hậu Vip giá 70.000-80.000 đồng/kg, song tỷ lệ mận loại này chỉ chiếm 10-15% sản lượng. Còn mận xô từ 15.000-20.000 đồng/kg, có lúc giá chỉ 7.000 đồng/kg.

Sản lượng mận của HTX năm nay khoảng gần 600 tấn, doanh thu ước khoảng chục tỷ đồng. Trong đó, hộ gia đình nào trồng ít cũng thu được vài trăm triệu, hộ trồng nhiều cho thu tiền tỷ.

Chia sẻ về thị trường tiêu thụ, ông Hồng cho biết, năm ngoái khoảng 35% sản lượng mận của HTX được tiêu thụ trên sàn thương mại điện tử, còn lại cung cấp cho các chợ, siêu thị… Năm nay, lượng mận tiêu thụ trên sàn giảm, nhưng các thành viên lại livestream bán hàng khắp nơi nên đầu ra tương đối ổn định.

Thời gian tới, HTX tiếp tục đầu tư, nghiên cứu để rải vụ trong thu hoạch, đồng thời nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm, ông cho hay.