Vụ Nguyễn Thái Luyện: Câu hỏi về BĐS bị kê biên, bồi thường bị hại?

Phiên xét xử phúc thẩm bị cáo Nguyễn Thái Luyện - Chủ tịch Công ty Cổ phần địa ốc Alibaba và đồng phạm về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và Rửa tiền hiện đang bước vào nghị án.

Trong vụ án trên, Nguyễn Thái Luyện gây ra hậu quả đặc biệt lớn trên 2400 tỷ đồng, số tài sản kê biên của bị cáo được định giá 1600 tỷ đồng, số tiền cần khắc phục còn lại hơn 800 tỷ đồng. Đáng chú ý, trong số tài sản kê biên, chủ yếu là đất nông nghiệp, dư luận đặt câu hỏi sẽ phát mại bán như thế nào, thu hồi tiền, bồi thường cho các bị hại ra sao?

PV Tri thức và Cuộc sống đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Đoàn Luật sư TP Hà Nội và Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law firm về ý kiến trên.

Trong phiên xét xử phúc thẩm vụ Alibaba, bị cáo Luyện gây hậu quả hơn 2400 tỷ đồng, tài sản kê biên định giá chỉ 1600 tỷ đồng và hiện còn hơn 800 tỷ đồng cần khắc phục, liệu có căn cứ để giảm án so với sơ thẩm?

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường: Mặc dù tại phiên phúc thẩm, bị cáo Nguyễn Thái Luyện tỏ ra thành khẩn khai báo nhưng vấn đề quan trọng nhất của vụ án này vẫn chưa được giải quyết đó là vấn đề bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả với số tiền đặc biệt lớn cho hàng ngàn người. Do đó, rất có thể tòa án cấp phúc thẩm sẽ chấp nhận đề nghị của đại diện Viện Kiểm sát là giữ nguyên mức án sơ thẩm.

Nội dung bản án sơ thẩm cho thấy, Nguyễn Thái Luyện bị tuyên phạt tù chung thân về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản với số tiền hơn 2.400 tỷ đồng. Giai đoạn điều tra cơ quan tố tụng đã tiến hành định giá đối với tài sản đã kê biên, sau khi trừ nghĩa vụ dân sự đối với những người bị hại thì số tiền mà bị cáo Luyện phải trả cho người bị hại lên đến hơn 800 tỷ đồng. Đây là số tiền rất lớn, bị cáo không còn tài sản nào khác nên khả năng khắc phục hậu quả cho những người bị hại là không khả thi.

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường: Giá bất động sản sẽ thay đổi theo thời gian, đặc biệt là giá bất động sản ở thời kỳ sốt đất, bong bóng sẽ cao hơn rất nhiều với giá đất thông thường. Ngoài ra giá đất nông nghiệp sẽ thấp hơn giá đất thổ cư rất nhiều lần. Với các đối tượng đầu cơ, môi giới bất động sản thì thường tìm cách thổi giá thành giá ảo để có nhiều giao dịch, nhằm thu lợi bất chính.

Khi cơ quan tiến hành tố tụng định giá tài sản, thủ tục định giá theo trình tự thủ tục luật định, mặc dù quy định là kết quả định giá theo giá thị trường, tuy nhiên căn cứ xác định giá trị để tính giá thị trường thực tế thường thấp hơn giá chuyển nhượng trong những giao dịch cụ thể. Với đất nông nghiệp, kết quả định giá thường là bằng với kết quả bảng giá đất Nhà nước quy định theo từng loại đất chứ không theo vị trí như đất ở.

Bị cáo Nguyễn Thái Luyện cho rằng những thửa đất mà bị cáo đang nắm giữ có giá thấp nhất cũng 1.000.000 đồng/m2. Tuy nhiên, thực tế, với đất nông nghiệp thời điểm hiện nay mà cơ quan tiến hành tố tụng định giá thường chỉ tính theo bảng giá đất ở địa phương chỉ vài trăm ngàn đồng. Bởi vậy, giá đất mà bị cáo đang tính toán là giá đất ở vào thời điểm sôi động, còn với cơ quan tiến hành tố tụng, rất khó có thể định giá ra một cái giá như vậy.

Do đó, rất có thể tòa án cấp phúc thẩm sẽ căn cứ vào kết quả đánh giá trong quá trình điều tra vụ án để xác định giá trị tài sản hiện có của bị cáo và nghĩa vụ dân sự mà bị cáo phải trả cho những người bị hại, theo đó số tiền mà bị cáo còn thiếu là trên 800 tỷ đồng. Đây là số tiền rất lớn và chưa có căn cứ khắc phục, chính vì vậy cơ hội giảm bớt hình phạt của bị cáo không cao.

Luật sư Đặng Văn Cường: Sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, sẽ được chuyển qua cơ quan thi hành án để tiến hành bán đấu giá vật chứng của vụ án hình sự nhằm thu hồi tài sản trả cho người bị hại. Khi đó hội đồng bán đấu giá tài sản sẽ được thành lập và việc bán Đấu giá tài sản sẽ trên cơ sở giá trị tài sản tại thời điểm bán đấu giá. 

Nếu là đất nông nghiệp chuyên trồng lúa nước, chỉ có người dân ở địa phương mới được đủ điều kiện để tham gia đấu giá, người không có hộ khẩu ở địa phương thì không được phép nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp chuyên trồng lúa nước.

Luật sư Trương Anh Tú: Việc một số bị hại của Alibaba yêu cầu tòa cho nhận lại đất là không có cơ sở, khó có thể thực hiện. Bởi đối tượng trong hợp đồng mua bán giữa Công ty Alibaba và người dân là đất ở nằm trong dự án, nhưng tất cả đều là dự án "ma", được tạo dựng trên toàn bộ diện tích đất nông nghiệp, phần lớn là đất lúa. Vì vậy, đối tượng của hợp đồng là không có thật, hợp đồng không có giá trị pháp lý.

Đối với đất lúa, điều kiện nhận chuyển nhượng theo quy định của Luật Đất đai cũng rất khắt khe. Thứ nhất, phải có nhu cầu sản xuất nông nghiệp, người dân phải ở địa phương - nơi có đất trong địa bàn cấp xã. Như vậy, hợp đồng giữa Alibaba ký với khách hàng là vi phạm cả về nội dung và hình thức, việc mua bán chỉ được thực hiện trên giấy, nên người dân yêu cầu nhận lại đất là khó được đáp ứng.

Đối với những thửa đất mà tại toà Luyện khai "đã làm thủ tục tách thửa và chuyển mục đích lên đất thổ cư, nhưng chưa kịp sang tên cho khách hàng", dưới góc độ dân sự, giao dịch này chưa hoàn thành nên chưa phát sinh hiệu lực. Hiện tài sản bị trộn lẫn và trở thành tang vật trong vụ án hình sự, do đó khả năng cao là sẽ bị thu hồi.

Đây là vụ án hình sự, toàn bộ đất là tang vật đều bị phong tỏa kê biên và xử lý theo quy trình tố tụng hình sự. Theo đó, tài sản này phải được bán đấu giá trả tiền cho các bị hại. Người dân thực sự có nhu cầu lấy đất thì có thể nộp hồ sơ tham gia vào quá trình mua đấu giá để mua lại mảnh đất đã mua trước đó từ địa ốc Alibaba.