Vụ gẫy đổ mương thủy lợi Lạng Sơn: Giám định thiệt hại, xử lý nghiêm, không bao che

Sau khi tự ý san gạt gây sạt lở, miếng đất được chia thành nhiều lô và sang nhượng. (ghi nhận ngày 5/8/2023)

Đây là vụ việc phức tạp, liên quan đến việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất, quản lý bảo vệ công trình thủy lợi, vi phạm Luật đất đai, Luật thủy lợi và một số Nghị định, Thông tư của Chính phủ. Cơ quan CSĐT công an huyện Văn Lãng đã quyết định trưng cầu giám định liên quan đến các hạng mục tại công trình mương thủy lợi bị gãy đổ để có căn cứ xử lý theo quy định pháp luật. 

Hiện Trung tâm giám định chất lượng và quy hoạch xây dựng (Sở Xây dựng Lạng Sơn) vẫn đang tiến hành giám định tư pháp, thu thập tài liệu xác định thiệt hại để trả lời công an huyện Văn Lãng. 

Bí thư Huyện ủy Văn Lãng Nguyễn Văn Trường cho biết thêm, tinh thần của Huyện là xử lý nghiêm theo quy định pháp luật, không bao che, không có vùng cấm. Huyện cũng đang chờ báo cáo kết quả điều tra từ công an huyện. 

Được biết, theo dự kiến Trung tâm giám định chất lượng và quy hoạch xây dựng (Sở Xây dựng Lạng Sơn) sẽ có kết luận giám định trước ngày 22/1/2024. 

Chị H.T.H.(người dân địa phương) bức xúc: "Vụ gãy, đổ mương thủy lợi  khiến người dân địa phương bức xúc. Các sai phạm đã được Huyện chỉ rõ thế nhưng nhiều tháng trôi qua mà đến giờ vẫn chưa có kết quả xử lý. Người dân rất mong chờ lãnh đạo huyện xử lý nghiêm vụ việc." 

Cấp giấy CNQSDĐ không đúng quy định

Trước đó, theo kết luận vụ việc của Ban thường vụ Huyện ủy huyện Văn Lãng: Vị trí nơi có mương thủy lợi bị gãy, đổ do sạt lở ta luy dương nằm trên phần đất của bà Trần Thị Thuận và ông Vi Văn Duyên (trú tại huyện Văn Lãng, Lạng Sơn) thuộc một phần diện tích thửa đất số 1152 (tách từ thửa đất số 1139), thửa đất số 1154 (tách từ thửa đất số 1140). 2 thửa đất này được mua lại và chuyển đổi mục đích sử dụng từ thửa đất của hộ gia đình ông Hoàng Văn Lai (thôn Nà Cưởm, xã Tân Lang, huyện Văn Lãng nay là khu 8 thị trấn Na Sầm. Ông Lai đã qua đời, đất được thừa kế sang tên cho vợ là Nguyễn Mai Lan).

Theo báo cáo số: 446/BC-UBND của Ủy ban Nhân dân huyện Văn Lãng, việc giao đất, giao rừng năm 1997 (do Kiểm lâm chủ trì) và UBND huyện Văn Lãng cấp giấy chứng nhận lần đầu năm 1999 thực hiện cho hộ ông Hoàng Văn Lai là chưa đảm bảo đúng theo hiện trạng. Tại thời điểm cấp GCN trên đất có tuyến mương do Nhà nước quản lý đi qua nhưng đã cấp Giấy chứng nhận QSD đất cho hộ gia đình cả diện tích đất mương thuỷ lợi do Nhà nước quản lý.

Về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất: Trong quá trình hoàn thiện thủ tục hồ sơ Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai đã đến đo đạc tại thực địa của thửa đất và đã phát hiện tuyến mương, tuy nhiên việc không thực hiện thể hiện tuyến mương hiện có trên sơ đồ thửa đất là không đúng theo quy định tại Điểm 2.5 Điều 8 Thông tư 25/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2014 của Bộ Tài nguyên và môi trường. Do vậy việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là chưa đúng với các quy định hiện hành.

Ngày 04/01/2021 bà Nguyễn Mai Lan (vợ ông Lai) và ông Hoàng Duy Thái (con ông Lai) lập hồ sơ thừa kế đối với GCN có số bìa BC181756, vào sổ cấp GCN CH00398, thửa đất số 696, tờ bản đồ địa chính đất lâm nghiệp số 01 xã Tân Lang (nay là thị trấn Na Sầm), diện tích 13.346m, mục đích sử dụng đất rừng sản xuất… việc thẩm định hồ sơ về thực địa khu đất đã phát hiện tuyến mương đang tồn tại trên khu đất, nhưng không thể hiện việc trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là không đúng quy định về cấp giấy CNQSDĐ và theo điểm c khoản 2 Điều 106 Luật đất đai năm 2014.

Về việc chuyển nhượng QSD đất cho ông Vi Văn Duyên, bà Trần Thị Thuận: Ngày 03/2/2021, bà Nguyễn Mai Lan và ông Hoàng Duy Thái lập hợp đồng chuyển nhượng một phần thửa đất số 696 cho bà Trần Thị Thuận và ông Vi Văn Duyên. Trong quá trình hoàn thiện thủ tục hồ sơ Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai đã đến đo đạc tại thực địa của thửa đất và đã phát hiện tuyến mương, tuy nhiên việc không thực hiện thể hiện tuyến mương hiện có trên sơ đồ thửa đất là không đúng theo quy định tại Điểm 2.5 Điều 8 Thông tư số 25/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2014 của Bộ Tài nguyên và môi trường.

Ngày 04/01/2022, bà Trần Thị Thuận và ông Vi Văn Duyên nộp đơn đề nghị thẩm định nhu cầu chuyển mục đích sử dụng đất rừng sản xuất tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả UBND huyện đối một phần thửa đất số 1139 và thửa đất số 1140, tờ bản đồ địa chính lâm nghiệp số 01 xã Tân Lang (nay là thị trấn Na Sầm). Việc chuyển mục đích sử dụng đất chưa đảm bảo theo quy định pháp luật.

Việc di dời tuyến mương nằm trên vị trí đất chưa được cấp có thẩm quyền cho phép (chủ sở hữu của tuyến mương là UBND tỉnh Lạng Sơn) Xí nghiệp khai thác công trình thủy lợi chỉ là đơn vị quản lý, vận hành và duy tu tuyến mương.

Tại kết luận số 4390KL/HU của Ban Thường vụ huyện ủy Văn Lãng nêu rõ: “Quá trình thẩm định hồ sơ và thẩm định tại thực địa đối với hồ sơ xin chuyển mục đích sử dụng đất là chưa đảm bảo đúng hiện trạng thửa đất vì thực tế thấy có tuyến mương do Nhà nước quản lý đi qua thửa đất nhưng trên Giấy chứng nhận QSD đất không thể hiện diện tích công trình mương thuỷ lợi do Nhà nước quản lý, chưa đúng quy định Luật đất đai.”

Ngày 09/5/2022 các hộ gia đình, cá nhân bà Trần Thị Thuận, ông Vị Văn Duyên gửi đơn xin cải tạo mặt bằng kèm theo Hợp đồng đổ thải số 16/HĐNT/ĐT ngày 10/5/2022 đến UBND thị trấn Na Sầm, ngày 20/5/2022 UBND thị trấn Na Sầm ban hành Thông báo số 50/TB-UBND ngày 20/5/2022, theo Hợp đồng đổ thải số 16 thì đất thải đổ tại bãi rác Tân Lang.

Ngày 12/12/2023 Xí nghiệp KTCT thủy lợi Văn Lãng phát hiện có máy xúc đang san gạt đất làm hư hỏng tuyến mương và đã phối kết hợp với chính quyền địa phương UBND thị trấn Na Sầm lập biên bản đề nghị dừng thi công và yêu cầu cầu khắc phục hư hỏng hoàn trả như hiện trạng ban đầu.

Tại thời điểm lập biên bản ngày 12/12/2023 Xí nghiệp khai thác công trình thủy lợi Văn Lãng không nhận được thông báo nào, cũng như hồ sơ thiết kế giải pháp thi công.

Từ 10/12/2022 các hộ gia đình, cá nhân tiến hành san gạt, hạ độ cao thửa đất và đất thải đổ tại công trình Sân thể thao trung tâm huyện.

Ngày 23/12/2022 bắt đầu đào khuôn và thi công xây dựng đoạn mương nằm hoàn toàn trên nền đất được san gạt, đến ngày 10/01/2023 thi công xong. Tuy nhiên đoạn mương tiếp tục sạt lở, hộ gia đình đã khắc phục lần 2.

Trong quá trình các hộ gia đình, cá nhân san gạt, hạ độ cao, ngày 16/12/2022 Phòng Tài nguyên Môi trường đã chủ trì phối hợp với Ban quản lý dự án huyện, Đội Trật tự đô thị huyện, UBND thị trấn Na Sầm tổ chức kiểm tra, qua kiểm tra cho thấy các hộ gia đình, cá nhân đổ đất thải chưa có phương án đổ thải.

Báo cáo số 446/BC-UBND của Ủy ban Nhân dân huyện Văn Lãng nêu: “Về việc quy hoạch mỏ đất đắp, san gạt, đổ thải đối với các thửa đất: Khu vực các thửa đất số 1152, 1154, tờ bản đồ địa chính lâm nghiệp số 01 xã Tân Lang (nay là thị trấn Na Sầm) không nằm trong quy hoạch mỏ đất đắp đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt. Tại đơn xin san lấp mặt bằng ngày 09/5/2022 của 2 hộ gia đình và Thông báo số 50/TB-UBND ngày 20/5/2022 về việc cải tạo, san lấp mặt bằng khu đất hộ gia đình ông Vi Văn Duyên và bà Trần Thị Thuận ghi rõ là đất đổ thải tại bãi xử lý rác thải Tân Lang (nay là xã Bắc Việt) theo hợp đồng số 16/HDNT/ĐT ngày 10/5/2022 với Công ty TNHH Huy Hoàng, nhưng một phần đất đổ thải lại được đổ tại dự án Sân thể thao trung tâm huyện là không đúng vị trí đã được UBND thị trấn Na Sầm chấp thuận.

Trong quá trình san gạt, hạ độ cao thửa đất, các hộ gia đình cũng chưa nộp các khoản phí, lệ phí tài nguyên mô trường theo quy định.

… Việc 02 hộ gia đình san gạt độ cao (vật liệu xây dựng) trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi cần được cấp giấy phép theo quy định tại khoản 3 Điều 13 NĐ 67/2018/NĐ-CP ngày 14/5/2018 mà chưa được UBND tỉnh Lạng Sơn cấp phép theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 16 NĐ 67/2018/NĐ-CP ngày 14/5/2018 là vi phạm về quản lý và bảo vệ công trình thủy lợi.

Tự ý san gạt ngoài diện tích được chuyển mục đích sử dụng đất khi chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép với diện tích khoảng 1.244 m2 (trong đó diện tích đã san gạt tạo mặt bằng là 304,2 m; diện tích mái ta luy là 939,8m’) là vi phạm phát luật về quản lý đất đai. Không chấp hành các quy định về nghĩa vụ kê khai nghĩa vụ thuế bảo vệ môi trường với cơ quan thuế theo quy định, cụ thể khoảng 37.920.960 đồng.

Về di chuyển tuyến mương: Việc 02 hộ gia đình tự ý di chuyển đoạn mương dài khoảng 102m dài khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép là vi phạm về quy định quản lý và bảo vệ công trình thủy lợi. Thiệt hại của tuyến khi di chuyển 102m dài khoảng 65 triệu đồng là tài sản do Xí nghiệp khai thác công trình thủy lợi đang quản lý (ước tính 650.000/1md).

Về năng lực Quản lý tuyến mương của 02 hộ gia đình là không đúng với quy định của pháp luật về quản dự án đầu tư xây dựng tại khoản 4 Điều 62 Nghị định 15/2021/NĐ-CP ngày 03/3/2021 của Chính phủ.

Thiếu trách nhiệm trong việc khắc phục hoàn trả tuyến mương cụ thể khi tuyến mương bị đổ (sau khi di chuyển) đã không khắc phục ngay để lấy nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, đã làm thiếu nước phục vụ sản xuất nông nghiệp của các hộ dân dẫn đến 50,92 sào bị thiệt hại 100%, 455,6 m thiệt hại 50% và 1.198,9 m thiệt hại 20% (tổng thiệt hại khoảng 110,2 triệu đồng).

Cũng theo báo cáo số 446/BC-UBND của Ủy ban Nhân dân huyện Văn Lãng: Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai thực hiện việc tách thửa để chuyển nhượng cho ông Vi Văn Duyên và bà Trần Thị Thuận tháng 3/2021 không đảm bảo theo đúng quy định. Khi đo đạc tại thực địa để tách thửa đất thấy có tuyến mương thuỷ lợi đã được kiên cố do Nhà nước quản lý nhưng không đo tách để trừ ra khỏi Giấy chứng nhận QSD đất của các hộ gia đình, cá nhân.

Toàn cảnh thửa đất có nhiều sai phạm.

Phòng Tài Nguyên môi trường: Khi thẩm định hồ sơ chuyển mục đích sử dụng đất sau đó tham mưu hồ sơ chuyển mục đích sử dụng đất tại thực địa thấy có tuyến mương do Nhà nước quản lý đi qua thửa đất nhưng trên Giấy chứng nhận QSD đất không thể hiện diện tích công trình mương thuỷ lợi do Nhà nước quản lý, chỉ căn cứ vào các điều kiện chuyển mục đích theo quy định, việc

di chuyển tuyến mương đã được đơn vị quản lý trực tiếp Sở Nông nghiệp đồng ý bằng văn bản việc di chuyển tuyến mương là đủ điều kiện chuyển mục đích là chưa đúng. Đồng thời thiếu trách nhiệm trong việc kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm trong việc san gạt dẫn đến các hộ gia đình tự ý san gạt ngoài phạm vi đất được chuyển mục đích sử dụng với diện tích khoảng 1.244 m2 (trong đó diện tích đã san gạt tạo mặt bằng là 304,2 m; diện tích mái ta luy là 939,8m), dẫn đến những hậu quả nêu trên...

Phòng Nông nghiệp và PTNT là cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực nhưng chưa kịp thời kiểm tra, giám sát việc hộ gia đình tự ý di chuyển tuyến mương dẫn đến không đảm bảo nước phục vụ sản xuất nông nghiệp của một số hộ dân thôn Tà Coóc, xã Bắc Việt cũng như việc xử lý các hành vi vi phạm.

Xí nghiệp khai thác công trình thuỷ lợi huyện, Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thuỷ lợi Lạng Sơn là đơn vị được giao quản lý, bảo vệ, tu sửa, khai thác công trình nhưng chưa thực hiện hết trách nhiệm được giao, ký biên bản đồng ý giải pháp di dời vượt thẩm quyền được giao quản lý dẫn đến việc chuyển mục đích sử dụng đất chưa đảm bảo chặt chẽ, cho phép thi công di dời đoạn mương chưa đảm bảo về trình tự thủ tục theo quy định của pháp luật.

Khi kiểm tra phát hiện việc thi công di rời đoạn mương chưa được cấp có thẩm quyền cho phép, trình tự, thủ tục đầu tư, nhà thầu thi công chưa đảm bảo năng lực, không có giám sát thi công,... nhưng không kịp thời có biện pháp ngăn chặn, báo cáo, đề nghị các cấp có thẩm quyền kịp thời xử lý giải quyết theo quy định.

Phòng Kinh tế và Hạ tầng không thuộc thẩm quyền, trách nhiệm thẩm định thuyết minh báo cáo kinh tế kỹ thuật, bản vẽ thiết kế công trình nhưng đã tiến hành xác nhận vào hồ sơ là không đúng quy định.

UBND thị trấn Na Sầm thiếu trách nhiệm trong việc kiểm tra, hướng dẫn các hộ gia đình, cá nhân lập hồ sơ, giám sát việc san gạt, hạ độ cao thửa đất cũng như lập hồ sơ xử lý vi phạm hành chính theo thẩm quyền quy định theo các Văn bản số 3134/UBND-TNMT ngày 21/12/2020, số 2434/UBND-TNMT ngày 30/10/2022 của UBND huyện về việc quản lý công tác san lấp đất, cải tạo mặt bằng trên địa bàn huyện. Khi phát hiện các hộ gia đình, cá nhân đổ đất thải không đúng với Thông báo đơn vị đã ban hành nhưng không có biến pháp ngăn chặn, xử lý theo quy định.

Từ những tồn tại nêu trên cho thấy việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất, quản lý bảo vệ công trình thủy lợi thuộc Đập dâng thủy luân Na Sầm có nhiều tình tiết phức tạp, liên quan đến vi phạm Luật đất đai, Luật thủy lợi và một số Nghị định, Thông tư của Chính phủ cần được xác minh làm rõ, xử lý nghiêm các sai phạm. Ông Nguyễn Văn Trường - Bí thư Huyện ủy Văn Lãng đã chỉ đạo chuyển vụ việc sang cơ quan điều tra Công an huyện xác minh làm rõ, xem xét tính chất mức độ xử lý sai phạm theo đúng quy định của pháp luật.

Giao cho khối nội chính huyện theo dõi quá trình giải quyết nếu có dấu hiệu vi phạm tiến hành kiểm tra theo chức năng nhiệm vụ.