Đại tướng Tô Lâm: Làm sao để đối tượng tham nhũng phải bị xử lý?

Tham gia “chia lửa” tại buổi chất vấn phiên họp thứ 21 Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 20/3, Bộ trưởng Bộ Công an, Đại tướng Tô Lâm đã trả lời đại biểu Quốc hội về việc hoàn thiện thể chế trong các vụ án tham nhũng để làm sao không thể tham nhũng tiếp.

Bộ trưởng Tô Lâm cho biết, đây là vấn đề Bộ Công an rất quan tâm. Quá trình điều tra các vụ án kinh tế, tham nhũng, ngoài việc điều tra chứng minh tội phạm, xử lý các đối tượng phạm tội, thu hồi tối đa tài sản cho Nhà nước thì một trong những nhiệm vụ quan trọng của điều tra vụ án là xác định những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý kinh tế - xã hội để kiến nghị khắc phục. Việc này góp phần tạo cơ chế không thể tham nhũng như mục tiêu đặt ra.

Dẫn chứng các vụ án điển hình liên quan đến y tế, giáo dục, Bộ trưởng Tô Lâm cho biết, cơ quan điều tra đã có nhiều kiến nghị khắc phục sơ hở, thiếu sót trong công tác đầu tư công, công tác đấu thầu, mua sắm các thiết bị, góp phần minh bạch các lĩnh vực này với mục tiêu làm 1 vụ việc nhưng cảnh tỉnh cả vùng, cả lĩnh vực, làm sao để đối tượng tham nhũng phải bị xử lý.

Qua đó, các đối tượng, công ty, đơn vị đang có phương thức, kiểu làm việc như vậy phải chấm dứt, khắc phục hậu quả ngay, nếu không sẽ bị xử lý.

Về quản lý nhà nước, cũng phải rà soát lại tất cả những quy định mà trong quá trình thực hiện bộc lộ những sơ hở để đối tượng phạm tội có thể lạm dụng để phạm tội. Trên một số lĩnh vực như chứng khoán, tài chính, thể hiện rất rõ như vậy.

Tuy những vụ án, vụ việc đó không nhiều (chứng khoán có 1 vụ, thị trường trái phiếu doanh nghiệp có 2 vụ), song đã để lại những bài học rõ ràng cần rút kinh nghiệm và phải chấn chỉnh những quy định từ thông tư, nghị định, pháp lệnh, thậm chí là luật.

“Nếu văn bản nào có quy định còn chỗ hở thì phải sửa để phòng ngừa tội phạm, không để đối tượng lợi dụng tham nhũng” – Bộ trưởng Tô Lâm cho biết.

Trả lời nội dung về đề nghị giảm án đối với phạm nhân đã có quá trình thi hành án đảm bảo thời gian, quá trình thi hành án xếp loại khá, tốt nhưng chưa được đặc xá, Bộ trưởng Tô Lâm cho biết, Bộ Công an thống nhất với trả lời của Chánh án TAND Tối cao, đây là cơ chế, còn thực hiện được phải có điều kiện. Muốn được xét giảm án phải có hội đồng xét giảm, quyết định cuối cùng là Toà án.

Chất vấn với Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) đề nghị viện trưởng cho biết quan điểm, các giải pháp để vừa không bỏ lọt tội phạm, xử lý nghiêm tham nhũng, đồng thời thực hiện đúng chủ trương của Đảng về bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, vì lợi ích chung?

Trả lời câu hỏi này, Viện trưởng Lê Minh Trí cho biết, bản thân ông rất suy nghĩ, trăn trở về việc bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Qua thực tiễn các vụ án, việc áp dụng pháp luật có những trường hợp thực hiện theo mệnh lệnh của cấp trên hoặc cấp trên gợi ý phải chấp hành. Hay cấp dưới tham mưu song không đúng, không đầy đủ nhưng không kiểm soát được, quyết sai hoặc có yếu tố rủi ro, bất cập, ngoài dự kiến, bất khả kháng.

Với các trường hợp này, khi người vi phạm đã chủ động khắc phục hoàn toàn hậu quả, thấy sai đã sửa, hợp tác giúp các cơ quan chức năng điều tra làm rõ… thì cần được xem xét áp dụng miễn, giảm, tha. Tuy nhiên, áp dụng pháp luật hiện hành còn vướng.

Ông Trí dẫn điều 8 Bộ luật Hình sự năm 2015 nêu khi tính chất nguy hiểm xã hội không đáng kể nhưng "không đáng kể thì không có định lượng" nên rất khó.

Viện trưởng Viện KSND tối cao cho biết, Với điều 29 luật này có những điều khoản miễn, có thể miễn nhưng có điều kiện. Tuy nhiên, với giai đoạn đất nước phát triển, những lỗi mang tính vô ý, không có chủ đích chiếm đoạt, vụ lợi thì với những điều khoản luật cần rà soát, sửa điều luật cụ thể liên quan "hậu quả không lớn nhưng vẫn bị xử lý hình sự".

Ông Lê Minh Trí dẫn chứng vụ kit test Việt Á, cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án đã ngồi lại với nhau để nghiên cứu, đề xuất cấp thẩm quyền có chủ trương về chính sách hình sự, phân hóa thành 3 loại. Một loại xử lý nghiêm, một loại giảm và một loại không xử lý hình sự, chỉ xử lý về mặt Đảng, hành chính. Nhưng đó là trong từng vụ án cụ thể, với tính chất đặc biệt nghiêm trọng, nhiều đối tượng, các cơ quan chức năng mới tham mưu, đề xuất; còn tổng thể áp dụng cho các vụ án trên toàn quốc thì chưa có.

Trong vụ Việt Á, nếu áp dụng theo đúng điều 29 bộ luật Hình sự (về miễn trách nhiệm hình sự), đối chiếu với luật thì thấy sai; phải vận dụng, xin chủ trương thì mới làm được. Nhưng vận dụng thì nhiệm kỳ này thấy được, nhiệm kỳ sau không biết là có được hay không.

“Vừa rồi có kiến nghị với Thường trực Ban Bí thư, nay là Chủ tịch nước, liên quan đến Kết luận số 14/2021 về chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung và Quy định 69/2022 về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm; trong đó đề cập tới vấn đề khi chấp hành mệnh lệnh cấp trên mà làm sai thì không kỷ luật, nhưng cái này phải cụ thể hóa bằng luật pháp. Bởi lẽ, Đảng không kỷ luật nhưng hành vi cụ thể là vi phạm pháp luật cộng với gây ra hậu quả thì sẽ vướng”, ông Trí nói và cho rằng, đây là việc lớn phải đồng bộ chủ trương, chính sách pháp luật, hình sự để điều chỉnh.

Dẫn điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015 tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí hoặc điều 360 tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, ông Trí nói rằng, quy định chỉ gây thiệt hại 100 triệu đồng thôi đã khởi tố hình sự.

"Tôi đề nghị chúng ta phải xem xét lại, mức đó đã áp dụng từ năm 1999, bộ luật Hình sự khi ấy đã quy định trong điều 165 (tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng). Bây giờ, chúng ta đã sửa luật rồi nhưng mức xác định vẫn là 100 triệu đồng. Trong tình hình này, chúng tôi thấy nó không phù hợp", ông Trí nói.

Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị cần nghiên cứu tăng chế tài phạt tiền, giảm chế tài phạt tù, đảm bảo xử lý nghiêm người chủ mưu, cầm đầu, chiếm đoạt, vụ lợi; nhưng vẫn đảm bảo tính nhân văn với những người đối mặt với rủi ro.

"Cần có một chuyên đề, có chủ trương của cấp có thẩm quyền để tháo gỡ. Cần xác định cái nào nghiêm phải xử lý nghiêm để răn đe, giáo dục. Nhưng cái nào nhân văn cần cân nhắc để hướng tới ổn định, phát triển, phát huy được sự năng động, sáng tạo của cán bộ trong giai đoạn hiện nay”, ông Trí nói.