Chuyến bay giải cứu: Quyền lợi của khách đã mua vé bay thế nào?

Ngày 28/7, HĐXX Tòa án Nhân dân TP Hà Nội đã tuyên án với 54 bị cáo trong vụ chuyến bay giải cứu.

Đề cập đến quyền lợi những khách hàng đã mua vé trở về Việt Nam trên các chuyến bay combo, HĐXX cho biết, bản án hồ sơ không có thông tin, tài liệu về những người này. Đồng thời, cũng không có thông tin về chi phí của các khách hàng đã mua vé.

Theo HĐXX, chi phí đưa công dân về nước bao gồm vé máy bay, chi phí cách ly, các chi phí hợp lý khác của doanh nghiệp, chi phí cho các đại lý bán vé và các khâu trung gian. Do đó, không có cơ sở xem xét giải quyết nội dung này. Công dân đã mua vé có thể yêu cầu các doanh nghiệp giải quyết quyền lợi của mình theo quy định của pháp luật.

Luật sư Nguyễn Anh Thơm, Trưởng Văn phòng Luật sư Nguyễn Anh cho biết, tại phần xét hỏi bị cáo, luật sư Thơm đã hỏi bị cáo là đại diện doanh nghiệp về việc được cấp phép bao nhiêu chuyến bay tại những quốc gia và vùng lãnh thổ nào, thu của người dân bao nhiêu tiền một vé,... Theo luật sư Thơm, mục đích hỏi điều đó để đảm bảo sự công bằng, quyền lợi của người dân mua vé với giá cao trong tình hình dịch bệnh đang diễn ra nguy cấp...

“Trong phần tuyên án vào chiều 28/7, HĐXX nhắc đến quyền lợi của khách mua vé chuyến bay giải cứu và chuyến bay combo. Có thể thấy, việc cá nhân bỏ tiền ra mua vé, dù là giá cao được coi là giao dịch dân sự. Nếu người dân có tranh chấp về việc bị thu tiền với giá vé cao có thể khởi kiện ra Tòa án dân sự nơi cư trú của doanh nghiệp (bị đơn) để giải quyết theo trình tự tố tụng dân sự”, luật sư Thơm cho biết.

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp cho rằng, Tòa án nhận định như vậy là đúng. Bởi đây là vụ án hình sự xử lý về một số tội danh mà Viện Kiểm sát truy tố theo thủ tục tố tụng hình sự. Trong đó, những công dân về nước không được xác định là người bị hại hay người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, không được tòa án triệu tập để giải quyết.

Theo luật sư Cường, Tòa án có giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự này, tuy nhiên việc giải quyết những vấn đề dân sự trong vụ án hình sự phải dựa trên các nguyên tắc của pháp luật.

Những tài sản, được giải quyết trong vụ án này là số tiền đưa hối lộ, số tiền chạy án, tài sản do phạm tội mà có và tài sản của các bị cáo để đảm bảo thi hành án. Về phần dân sự, tòa án giải quyết đến tài sản sử dụng để thực hiện hành vi phạm tội, tài sản do phạm tội mà có và những tài sản đứng tên các bị cáo đã bị kê biên, niêm phong để đảm bảo thi hành án.

Luật sư Cường phân tích, khác với các chuyến bay giải cứu (người dân chỉ phải thanh toán vé máy bay, còn mọi chi phí khác do Nhà nước chi trả), chuyến bay combo là sự thỏa thuận về tổng chi phí phát sinh khi công dân Việt Nam về nước và thực hiện các biện pháp phòng chống dịch bệnh như cách ly y tế, xét nghiệm..

Trong vụ án này, cơ quan chức năng có đủ căn cứ để xác định số tiền, tài sản mà các bị cáo đưa hối lộ là tiền tài sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của doanh nghiệp và cá nhân, hiện tại đang không có tranh chấp với bên thứ ba. Vì vậy tòa án (cơ quan tiến hành tố tụng) xác định đang chỉ giải quyết mối quan hệ giữa bên đưa hối lộ (là người có tiền tài sản) và người nhận hối (những người có chức vụ quyền hạn trong cơ quan công quyền đã nhận số tiền tài sản này để thực hiện công việc theo yêu cầu của người đưa hối lộ).

“Chưa có cơ sở để xác định số tiền đưa hối lộ là tiền trực tiếp của công dân về nước, thuộc quyền sở hữu của các công dân Việt Nam mà chưa được chuyển giao cho tổ chức cá nhân khác. Mặc dù về nguồn gốc có thể là tiền của công dân Việt Nam ở nước ngoài về nước chi trả cho các đơn vị tổ chức chuyến bay nhưng khoản tiền này đã được chuyển giao bằng quan hệ dân sự kinh tế hợp pháp, đang không có tranh chấp, chưa bị tuyên bố vô hiệu nên các đơn vị tổ chức chuyến bay có toàn quyền sử dụng số tiền này”, luật sư Cường nói.

Do việc sử dụng số tiền đã thu của công dân về nước được xác định là bất hợp pháp (đưa hối lộ) nên đại diện các doanh nghiệp này bị xử lý hình sự về tội đưa hối lộ mà không liên quan đến các công dân Việt Nam về nước. Cơ quan tiến hành tố tụng xác định những người đưa hối lộ là chủ sở hữu tài sản, họ có trách nhiệm liên quan đến tài sản này.

Theo luật sư Cường, mối quan hệ giữa người Việt Nam ở nước ngoài về nước trên các chuyến bay combo với các doanh nghiệp tổ chức chuyến bay là quan hệ dân sự, kinh tế.

"Pháp luật không quy định về mức giá, về chi phí nên rất khó có thể xác định được số tiền đó là thu nhiều hay ít, đắt hay rẻ, có quá quy định hay không. Thực tiễn cho thấy vào thời điểm dịch bệnh như vậy, nhiều người sẵn sàng chi trả số tiền lớn để được trở về Việt Nam. Thậm chí có trường hợp đã thuê cả một chuyến bay riêng để được về nước", ông Cường nói.

Luật sư Cường cho biết thêm, rất khó có thể xác định được việc thu tiền là trái pháp luật, bất hợp pháp, đây là sự thỏa thuận dân sự tự nguyện và đang không có tranh chấp.

Riêng đối với trường hợp các bị cáo là đại sứ, cán bộ ngoại giao của Việt Nam ở Malaysia bị xử lý về tội lợi dụng chức vụ quyền hạn khi thi hành công vụ. Tòa án xác định việc thu tiền của thân nhân, các chủ tàu, chủ sử dụng lao động của những người Việt Nam ở nước ngoài vừa mãn hạn tù để về nước với số tiền hơn 40 tỷ đồng là không đúng pháp luật. Sau khi trừ chi phí hơn 30 tỷ đồng để đưa các công dân về nước, số tiền còn lại khoảng 10 tỷ đồng được tòa xác định là số tiền gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức cá nhân.

Về nguyên tắc sẽ phải trả lại số tiền này cho những người bị thiệt hại (những người đã nộp tiền nhưng số tiền này chưa được sử dụng). Tuy nhiên, đến nay chưa xác định được những người đầu tiên là ai nên sung công quỹ nhà nước. Phán quyết này của tòa án là phù hợp với quy định của pháp luật về xử lý vật chứng trong vụ án hình sự.