Cùng với vua tàu thủy Bạch Thái Bưởi, đầu thế kỷ 20 có nhiều doanh nhân thành danh trên thương trường. Trong số đó có doanh nhân Trịnh Văn Bô - thế hệ thứ ba của gia đình có truyền thống kinh doanh mặt hàng tơ lụa ở phố Hàng Ngang, Hà Nội.
Khởi nghiệp bằng số vốn 30 ngàn đồng Đông Dương
Ông Trịnh Cần Chính (SN 1949, cán bộ Bộ Tư pháp), con trai thứ 6 của doanh nhân Trịnh Văn Bô, cho biết: “Bố tôi xuất thân trong một gia đình danh gia vọng tộc, giàu có nhất nhì Hà Nội nhưng luôn giữ nề nếp gia giáo".
 |
| Ông Trịnh Cần Chính, con trai doanh nhân Trịnh Văn Bô. Ảnh: Diệu Bình |
Cha của doanh nhân Trịnh Văn Bô là cụ Trịnh Văn Đường (xuất xứ tại Đồng Hoàng, Thanh Oai, tỉnh Hà Tây cũ - nay thuộc Thành phố Hà Nội). Ông Đường là chủ tiệm buôn Phúc Lợi có tiếng ở Hà Nội xưa.
Ông Chính cho biết thêm: "Ông nội tôi là nhà buôn nhưng cũng là một nhà nho vì thế ông dạy con rất cẩn thận. Bố tôi không giống như đám công tử lắm tiền của chỉ ham chơi, hưởng thụ mà ngược lại, ông rất chịu khó học hỏi, sớm nối nghiệp cha mẹ.
Lúc sinh thời, bố tôi từng kể, ngày nhỏ gần nhà ông bà nội tôi cứ 5 ngày có phiên chợ tơ. Ông cũng xin mẹ ít tiền, ra đầu chợ mua rồi xuống cuối chợ bán lại. Những đồng lãi đầu tiên dù ít ỏi nhưng đủ để nhen nhóm tham vọng kinh doanh của ông sau này”.
Theo đó, doanh nhân Trịnh Văn Bô có tư chất thông tuệ, lại được cha mẹ cho ăn học tử tế, nên ông sử dụng thành thạo cả tiếng Anh và tiếng Pháp. Đây cũng là một thế mạnh để ông đưa thương hiệu vải Phúc Lợi ra thị trường ngoài nước.
Năm 1932, sau khi doanh nhân Trịnh Văn Bô kết hôn với bà Hoàng Thị Minh Hồ, vợ chồng ông được cha mẹ cho thừa kế thương hiệu vải Phúc Lợi ở số 7 Hàng Ngang với số vốn ban đầu là 30 ngàn đồng Đông Dương.
 |
| Doanh nhân Trịnh Văn Bô và vợ - bà Hoàng Thị Minh Hồ. Ảnh: Gia đình cung cấp |
Nhờ tiếng tăm của gia đình, với tài kinh doanh thiên bẩm, doanh nhân Trịnh Văn Bô đã kế tục sự nghiệp của cha mẹ, từng bước tạo dựng và đưa thương hiệu Phúc Lợi phát triển.
Khi đã có chỗ đứng vững chắc, vợ chồng ông bà không ngừng mở rộng sản xuất, giảm giá thành cho sản phẩm của mình. Ông bà mạnh dạn mua lại một dây chuyền dệt vải trị giá 20 vạn đồng Đông Dương và xây dựng nhà máy rộng 3 ha tại khu Đê La Thành cùng với 120 công nhân.
Nhà máy dệt đã sản xuất ra nhiều loại vải thành phẩm đẹp, bán ra thị trường với mức giá hợp lý.
Không chỉ kinh doanh trong nước, hai vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô còn mở rộng thị trường, đưa sản phẩm tơ lụa Việt Nam rong ruổi sang khắp các nước Lào, Campuchia, Thái Lan, Anh, Pháp, Ấn Độ...
Khối tài sản hiếm có
Từ một cửa hiệu Phúc Lợi ban đầu, gia đình ông tiếp tục mở thêm các cơ sở. Những cửa tiệm này gia đình ông không thuê mà mua luôn của gia chủ với hàng chục cây vàng.
Kho lụa chất cao như núi, gia nhân lúc nào cũng nườm nượp để phục vụ cho gia đình và công việc buôn bán lụa.
 |
| Vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô cùng mẹ tham dự "Tuần lễ vàng" năm 1945. |
Nói về sự giàu có của gia đình mình, ông Chính kể: "Cha mẹ tôi đi đâu cũng có xe đưa rước. Trong nhà nườm nượp gia nhân, giúp việc. Mỗi người con trong gia đình đều có một vú em lo lắng bữa ăn, giấc ngủ".
Sau khi Chính phủ lâm thời được thành lập, ngân khố quốc gia khi đó chỉ còn 1,2 triệu đồng tiền Đông Dương, trong đó đa phần đã rách nát, không thể tiêu dùng được. Tính từ thời điểm nhà nước phát động "Tuần lễ vàng" đến sau năm 1954, gia đình ông đã ủng hộ tới 5.147 lượng vàng, tương đương 2 triệu đồng Đông Dương cho Chính phủ.
Ngoài ra, vợ chồng ông Trịnh Văn Bô còn là thành viên cốt cán trong Ban vận động "Tuần lễ vàng", khích lệ giới công thương và nhân dân quyên góp được 20 triệu đồng Đông Dương và 370 kg vàng.
Dù có điều kiện để ăn ngon mặc đẹp, hưởng thụ lối sống xa hoa của xã hội đương thời nhưng hai vợ chồng ông quan niệm: "Buôn bán 10 đồng thì giữ lại 7 đồng, còn đâu giúp đỡ người nghèo và làm việc phúc đức".
Năm 1936, khi người Pháp di dời nghĩa trang Hợp Thiện, hàng trăm bộ hài cốt phải chuyển. Thành phố đi quyên góp tiểu sành, vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô đã ủng hộ 100 chiếc.
Năm 1937, hai huyện Đông Khê, Thất Khê (tỉnh Lạng Sơn) bị ném bom, hai vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô đã ủng hộ 2 ngàn đồng Đông Dương. Hai năm sau, ông bà Trịnh Văn Bô cũng bỏ 2 ngàn đồng Đông Dương mua gạo cứu tế cho người dân Hưng Yên bị lũ lụt.
Nạn đói năm 1945 ông bà đều kịp thời mang mang tiền đi cứu trợ người dân, mua 1.000 vé phát cháo, phát cho người đói, nhờ thế mà nhiều người thoát chết trong gang tấc.
Ông Trịnh Cần Chính cho biết: “Mẹ tôi từng kể, mùa đông năm 1956 trời rét cắt da cắt thịt, bà đi sang Đình Bảng - Chợ Giàu, thấy mình mặc áo len ấm áp mà trẻ con chỉ có manh áo mỏng, trần truồng, môi tím tái vì rét. Bà quyết định về may áo mang đi phát cho các cháu bé”.
Nói về tấm lòng nhân hậu của cha mẹ mình, ông Chính cho biết thêm, thời đó, nhiều gia đình giàu có cư xử với gia nhân rất khắt khe nhưng vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô chưa bao giờ to tiếng quở trách gia nhân một lời.
Trong khi nhiều cửa hiệu gia nhân ăn bớt tiền, ăn cắp vải mang đi bán nhưng chẳng bao giờ có chuyện đó trong cửa hiệu vải Phúc Lợi.
Gia đình nào khó khăn, cuối năm ngoài tiền lương, vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô còn thưởng thêm tiền để họ về ăn Tết với gia đình…