David Kennerly: “Tôi đã nói với Tổng thống, Sài Gòn sẽ thất thủ sau hai tuần nữa”

Nhà báo Kennerly

- Tôi không nắm được con số cụ thể. Nhưng khoảng chừng 50-60 người.

- Chỉ đúng một ngày.

Những thước phim do Cronkite quay dịp đó đã làm nên bộ phim “Đằng sau tấm song sắt nhà tù”, còn tôi thì chụp ảnh. Tôi được chụp ảnh bên ngoài trại giam.

Sự có mặt của chúng tôi khiến trại giam trở nên sôi động khác thường.

- Có. Chúng tôi được phép nói chuyện với vài tù binh.

Một số tù binh cảm thấy kinh ngạc trước sự xuất hiện của người Mỹ tại trại giam. Họ từng không bao giờ nghĩ sẽ được trả tự do. Điều này đã được thể hiện trong những thước phim nổi tiếng của Cronkite.

Khi biết mình được trả tự do, một tù binh xin tôi thuốc lá. Tôi cho anh ta loại mà tôi đang dùng. Người tù binh rất hạnh phúc khi được tôi tặng hẳn cho một bao Malboro của Mỹ, trong khi lính gác vẫn đảo mắt theo dõi.

Còn tôi chỉ quan tâm đến việc liệu người lính gác có cho phép chụp ảnh hay không. Và, Ơn Chúa, tôi đã được phép.

Các tù binh Mỹ. Ảnh tác giả cung cấp

- Họ thực sự không tin rằng sẽ được thả. Bởi vì, anh biết đấy, tù binh thường có cái nhìn bi quan về tương lai. Vả lại, tôi không tin là họ có nhiều thông tin về những đợt thả trước đó.

Khi chúng tôi quay phim, chụp ảnh, một số tỏ ra rất ngại ngùng, thậm chí có người còn phản ứng.

Tôi nói với họ tôi là người Mỹ, làm việc cho tạp chí Time, tôi xin lỗi đã chụp ảnh họ, nhưng đó là công việc của tôi, công việc tuyên truyền cho Hiệp định Hoà bình Paris.

Có tù binh gặng hỏi tôi có đảm bảo rằng họ sẽ được thả không, tôi nói rằng tôi không chắc.

- Khi họ đưa chúng tôi đến Sân bay Gia Lâm. Chúng tôi đã thấy họ đưa các tù binh đến bằng xe buýt. Họ gọi tên từng người, lần lượt trao trả cho phía Mỹ.

Ảnh: Tác giả cung cấp

Khi những tù binh lần lượt lên máy bay, người cuối cùng quay lại phía chúng tôi, đó là Agnew. Máy bay của Agnew đã bị bắn hạ khi tham gia chiến dịch Linebacker II (Mười hai ngày đêm Điện Biên Phủ trên không). Vì ông ta có tên giống Phó Tổng thống Mỹ, nên dạo đó chúng tôi đã đưa anh ta lên trang bìa. (Tôi vừa nói chuyện điện thoại với ông mấy ngày trước để nói rằng tôi sẽ trở lại Hà Nội)

Sau lễ trao trả tù binh, chúng tôi lập tức bay trở về Vientiane.

Đó là một trong những ngày thú vị nhất của cuộc đời làm phóng viên ảnh của tôi. John McCain đã được trả tự do trước đó 2 tuần, rất tiếc tôi đã không có mặt để chụp ảnh ông ta.

- Tháng 3 năm 1971. Tôi chụp cho UPI. Tôi đã dành rất nhiều thời gian ở Quảng trị, rồi lên trên vùng núi. Tôi đã chứng kiến nhiều trận đánh chống lại quân du kích Việt Nam, tôi nghĩ rằng nhiều người đã nhằm bắn tôi.

- Sau UPI, tôi làm cho tạp chí Life. Đến cuối 1972 tạp chí Life đóng cửa, tôi chuyển sang tạp chí Time.

Từng làm phóng viên ảnh riêng cho Tổng thống Mỹ Gerald Ford, nên tôi có dịp được ở cùng phòng với Tổng thống Ford khi ông quyết định rút đội quân Mỹ cuối cùng ra khỏi Việt Nam. Một nhóm nhỏ những người đã có mặt tại thời khắc lúc đó.

- Tôi không nghĩ rằng đó là sự kết thúc của chiến tranh. Tôi không tin, vì nghĩ đó chỉ là nguyên tắc.

Khi ông Lê Đức Thọ từ chối nhận Giải thưởng Nobel Hòa Bình với Kissinger, tôi hoàn toàn hiểu rằng ông ấy sẽ quyết tâm chiến đấu đến khi thắng lợi hoàn toàn.

Khi xảy ra ngừng bắn giữa hai bên sau Hiệp định Paris, tôi đã đến vùng những người cộng sản Việt Nam nắm giữ, gần Mỹ Tho. Chính phủ Sài Gòn không muốn chúng tôi sang vùng đình chiến nhưng điều đó càng làm tôi thích thú trong chuyến đi.

Khi vào làng, tôi thực sự kinh ngạc, tận mắt chứng kiến cuộc sống thường ngày diễn ra ở đây, mặc dù đó chỉ là khoảng nghỉ giữa cuộc chiến. Tôi được những người dân đón chào, và thết đãi. Tôi không nghĩ họ là những người đã chiến đấu chống lại quân đội Sài Gòn. Tôi còn được gặp người chỉ huy của quân đội miền Bắc Việt Nam.

Nhưng sau đợt ngừng bắn ngắn ngủi, cuộc chiến lại tiếp tục.

Còn tôi trở về Mỹ và thỉnh thoảng có quay trở lại. Lần cuối cùng tôi quay lại Sài Gòn là vào tháng Ba năm 1975, một tháng trước khi Sài Gòn thất thủ, đi cùng đoàn của một viên tướng Mỹ. Ông ta đã nói chuyện với Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, và các quan chức cao cấp dưới quyền. Dịp đó tôi có qua Phnôm Penh 2 tuần trước khi Khmer Rouge (Khmer đỏ) chiến thắng.

Ảnh: Tác giả cung cấp

Khi tôi cùng vị tướng Mỹ trở về Washington, viên tướng đã báo cáo Tổng thống Ford, và tôi cũng có báo cáo riêng. Bản báo cáo của tôi được gửi kèm những bức ảnh người dân Campuchia di tản. Tôi đã nói với Tổng thống là Sài Gòn sẽ thất thủ sau hai tuần nữa, và thực tế quả đúng như vậy.

- Có. Tôi cũng được ở cùng Tổng thống Ford, khi ông ra quyết định gửi máy bay di tản những người Mỹ ở Sài Gòn.

- Không, lần đầu tiên có mặt ở Hà Nội, tôi không nhận thấy điều đó, vì tôi quá bận rộn trong việc chụp ảnh lễ trao trả tự do cho tù bình.

- Câu hỏi lớn và khó đấy!

Tôi gặp một số người tỏ ra lạc quan, một số khác thì không. Những người tin có hòa bình, khi họ biết tới vụ bê bối Water Gate (Tổng thống Nixon phải từ chức).

Nhà báo Kennerly với bức ảnh chụp bờ tường trại giam năm xưa. Ảnh: Huỳnh Phan