Cuộc phiêu lưu của siêu điệp viên Israel Eli Cohen kết thúc khi ông bị giam giữ trong dinh thự riêng của mình bởi tình báo Syria trong tháng một năm 1965. Một tháng sau đó, điệp viên đã đưa ra xét xử và nhận tội tử hình. Eli đã bị treo cổ vào ngày 18/5/1965 một cách công khai tại một quảng trường ở Damascus, ông đã bị treo cổ trong liên tục sáu tiếng đồng hồ trước khi được hạ xác xuống.
Yakov Kedmi, một nhà phân tích chính trị của Israel cho biết, lý do Eli Cohen bị bại lộ không những là một vấn đề được tình báo Israel quan tâm và tìm hiểu mà nó còn là một vấn đề được rất nhiều lực lượng tình báo trên thế giới xem xét, phân tích. Dựa vào nhiều tài liệu mà Mossad thu thập được sau này, Israel đã cho rằng rất có thể Eli bị bại lộ do những thông điệp ông chuyển đi bằng sóng vô tuyến từ dinh thự của mình ở Syria đã bị phía tình báo Syria chặn và giải mã được.
Mossad cũng cho rằng, trong lúc thực hiện nhiệm vụ và đặc biệt là trong quá trình truyền tin, Eli đã mắc phải một số sai lầm chết người. Thêm vào đó, việc Syria được cung cấp những thiết bị phản gián hiện đại từ Liên Xô, trong đó có các thiết bị chặn và dò sóng vô tuyến đã lật mặt được vỏ bọc của siêu tình báo Israel này.
 |
| Eli Cohen tại phiên tòa xét sử của tòa án tối cao Syria. Ảnh: Sputnik. |
Tuy nhiên, Syria vẫn giữ kín toàn bộ hồ sơ, tài liệu về vụ việc này, khiến cho việc nguyên nhân mà Eli bị bại lộ vẫn là một dấu hỏi rất lớn chưa có lời giải đáp cho tới tận ngày nay. Nhiều sử gia của quân đội Israel tới nay thậm chí còn tranh cãi nhau về ba giả thiết được coi là "có lý nhất" lý giải tại sao Eli lại có thể bị lộ tẩy một cách "lãng xẹt" như vậy.
Giả thiết đầu tiên và được cho là có lý nhất tới từ lời phàn nàn của Thủ tướng Syria thời bấy giờ, Tướng Amin Hafiz - một người bạn thân của Eli từ thời ông còn ở Argentina đã phàn nàn với Đại sứ Ấn Độ ở Damacus về việc sóng vô tuyến bị can thiệp khiến việc truyền tin bằng vô tuyến điện giữa Damascus và New Delhi gặp vấn đề. Điều này đã làm dấy lên những nghi ngại về việc có kẻ đang sử dụng sóng vô tuyến đề truyền thông tin "lậu", đỉnh điểm là phía an ninh Syria đã sử dụng các thiết bị dò sóng được Liên Xô cung cấp để tìm ra được nguồn phát sóng gây nhiễu, từ đây, họ đã lần ra được tới dinh thự của Eli và tiến hành nhiều vụ đột nhập, khám xét trước khi thu thập đủ chứng cớ chứng minh ông là tình báo nước ngoài.
Giả thiết thứ hai cũng được cho là khá có lý đó là khi tình báo Ai Cập phát hiện ra Eli thông qua một vài bức ảnh khi ông cùng đoàn tùy tùng của Syria đàm phán với người Ai Cập ở cao nguyên Golan, từ bức ảnh này, phía Ai Cập đã lần ra được thân phận thật của Eli và sau đó bí mật "bắn tin" cho Syria những bằng chứng không thể chối cãi về tuổi niên thiếu của Eli khi ông còn ở Ai Cập. Cần phải nói thêm, Eli đã bị chính quyền Ai Cập trục xuất, điều này có nghĩa là hồ sơ của ông đã được an ninh Ai Cập lưu lại trong kho kể từ khi ông còn chưa học xong đại học ở Alexandria.
Giả thiết thứ ba, được coi là giả thiết chi tiết nhất và có nhiều cơ sở nhất được đưa ra bởi Ahmad Suwaidani - cựu giám đốc tình báo Syria. Theo giả thiết của Ahmad, vào đầu những năm 1960 lực lượng phản gián Syria đã đặt hai người Syria vào tầm ngắm với nghi vấn hai người này làm việc cho CIA - cơ quan tình báo Mỹ. Hai công dân Syria này được cho là đang hoạt động với CIA để dựng lên một kế hoạch bí mật để ăn cắp các tên lửa hiện đại được Liên Xô viện trợ cho Syria. Sau bảy tháng theo dõi liên tục, phản gián Syria đã phát hiện ra một trong số hai người tình nghi này thường xuyên qua lại dinh thự của Eli.
Hai người tình nghi này đã bị bắt vào cuối năm 1964, cùng lúc đó Eli cũng bị giam giữ và sau đó đã bị đưa ra xét xử rồi cuối cùng là bị xử tử vào mùa hè năm 1965.
Theo giả thuyết của Ahmad, lực lượng phản gián Syria đã theo dõi và đột nhập vào dinh thự của Eli Cohen vào ngày 18/1/1965, nhưng chỉ phát hiện ra Eli đang nhận thông tin từ đài thu sóng radio chứ không thực hiện truyền tin. Quá trình đột nhập và khám xét dinh thự của Elin sau đó đã đưa lực lượng phản gián Syria đi hết từ bất ngờ này tới bất ngờ khác khi phát hiện ra một máy truyền tin loại hiện đại và những tài liệu được đóng dấu tuyệt mật của chính phủ Syria.
Anh trai của Eli Cohen còn cho biết, tại phiên tòa xử em trai mình, tòa án Syria đã nhắc tới việc Elin đã đưa ra cho một sĩ quan hải quân cao cấp của Syria lời mời, theo đó, Eli cho biết phía Mỹ sẵn sàng trả 50.000 USD cho người sĩ quan này nếu anh ta tiết lộ một vài thông tin quan trọng về lực lượng Hải quân Syria cho Eli. Đây là một trong những luận điểm để tòa án Syria cáo buộc Eli là một điệp viên nhị trùng, hoạt động cho cả Israel và Mỹ.
Anh trai của Eli cũng đồng ý với giả thiết được đưa ra bởi giám đốc tình báo Syria, qua đó cho rằng việc hai người Syria bí ẩn bị phản gián Syria đưa vào tầm ngắm và bị bắt giữ sau đó chính là những đầu mối quan trọng nhất khiến phản gián Syria lần ra được Eli và kết thúc cuộc phưu lưu của em trai mình.
 |
| Gia đình của Eli Cohen - sau khi ông bị treo cổ, vợ và các con của ông đã được sự hỗ trợ của tình báo Israel để trở về nước. |
Sau hơn 50 năm, phía Syria vẫn nhất quyết không đồng ý trao trả phần mộ của Eli Cohen cho gia đình ông để ông được chôn cất ở quê nhà.
Việc Syria không trao trả phần mộ của Eli cho phía Israel được các sử gia cho rằng là do chính phía Syria cũng không biết rõ phần mộ của Eli ở đâu chứ không liên quan tới vấn đề chính trị. Nhất là trong tình cảnh Syria đang loạn lạc như ngày hôm nay, khó có ai có thể biết được phần mộ của Eli đang ở đâu và cũng ít ai có thể tìm được hồ sơ lưu về vụ việc của ông này, chưa kể tới việc rất có thể hồ sơ lưu đó đã bị hủy cùng với chế độ cũ ở Syria.
Mời độc giả xem Video: Những phút giây cuối cùng của Eli Cohen khi ông bị treo cổ ở quảng trường của Damascus.
