Chạch đồng hay còn được gọi là cá nhét, một loại cá sống trong môi trường nước ngọt và thường được tìm thấy ở các vùng sông nước. Loài cá này sống chủ yếu ở tầng đáy, có nhiều đặc điểm về ngoại hình giống loài lươn với thân dài, khá nhớt. Thức ăn của cá chạch đồng bao gồm các loại côn trùng sống trên mặt nước hoặc loài thủy sinh như tôm nhỏ và nhuyễn thể.
Trước đây, ở các vùng đồng ruộng, ao hồ, kênh mương ở quê có đầy cá chạch. Loài này sống ở tầng đáy, dưới lớp bùn nên việc bắt chúng khó khăn hơn so với bắt cá đồng, cua đồng. Người dân phải tát nước, lội bùn, mò dưới bùn mới có thể bắt được chúng.
Cá chạch đồng là món ăn gắn với tuổi thơ của những đứa trẻ lớn lên tại các miền quê
"Ngày xưa cả đám trẻ con rủ nhau ra đồng bắt chạch, thích nhất là con cá chạch cơm. Cá chạch nướng củi thơm phức, hoặc nấu cháo cá chạch, nấu canh chua đều rất ngon.
Có một đặc điểm là cá này rất nhớt nên khi làm sạch cần phải sử dụng tro bếp, nước nóng, lá tre, lá chuối để loại bỏ phần nhớt phía bên ngoài. Hồi đó chỉ có bố mẹ mới làm được, mình cầm con cá chạch trên tay toàn trơn tuột xuống", anh Vinh (ở An Giang) kể.
Hiện nay cá chạch đồng rất hiếm do môi trường sống ô nhiễm. Trên thị trường chủ yếu là cá chạch nuôi. Anh Vinh nói thêm, ở chợ quê thỉnh thoảng vẫn có người mang vài mớ cá chạch đồng ra bán nhưng ai may mắn mới mua được. Thường các bà các mẹ sẽ mua về để gửi cho con ở thành phố.
Tại các cửa hàng hải sản hay trên chợ mạng, các chạch đồng có giá 120.000 đồng/kg, cá chạch nuôi giá rẻ hơn, chỉ khoảng 90.000 đồng/kg. Ngoài cá cạch tươi, còn có cá chạch khô được bán với giá tới 300.000 đồng/kg.
Làm khô cá chạch khá đơn giản, hầu như không cần phải loại bỏ phần nào của con cá. Khi cá chạch còn tươi, người ta đem rửa sạch cho hết nhớt, rồi ngâm với nước muối loãng được 30 phút thì vớt ra ướp ít gia vị và ớt. Sau đó, xếp lên vỉ tre hoặc lưới mành đem ra phơi nắng. Khô cá chạch được phơi đến 3 đợt nắng thì khô sẽ đạt chất lượng.
Từ cá chạch đồng có thể làm thành các món:
Cá chạch đồng kho nghệ
Đây là món ăn đặc sản nổi tiếng của miền Tây sông nước. Phần thịt cá được tẩm ướp với gia vị đậm đà và kho chung với nghệ, tạo nên màu sắc bắt mắt. Mùi thơm của cá và nghệ hòa quyện vào nhau, ăn với cơm nóng cực ngon.
Cá chạch đồng chiên giòn
Cá chạch được làm sạch, để ráo nước rồi đem chiên. Phần thịt cá ở trong lại không hề khô mà vẫn giữ được độ ngọt mềm, chấm cùng tương ớt hoặc nước mắm ớt để tăng thêm hương vị.
Cá chạch đồng nướng muối ớt
Cá chạch đồng được nướng vừa chín tới, phần da cháy xém tẩm ướp gia vị muối ớt đậm đà. Món này thường được người miền Tây chấm cùng mắm me.
Cá chạch đồng om chuối đậu
Món cá chạch đồng om chuối đậu được chế biến từ các nguyên liệu dễ kiếm như: Cá tươi, chuối xanh và đậu hũ. Ngoài ra, món ăn này được kết hợp thêm với nghệ để tạo màu giúp cho món ăn có màu sắc hấp dẫn.