Các tài liệu cho thấy nhóm này đã cố tình tránh leo thang căng thẳng từ năm 2021, song thực tế vẫn âm thầm vận động Iran ủng hộ cho một cuộc tấn công quy mô lớn vào Israel.
Trong hơn hai năm, cố Thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar, người vừa bị Israel tiêu diệt tại Gaza vào hôm 16/10, đã cùng các chỉ huy hàng đầu của Hamas âm thầm lên kế hoạch cho cuộc tấn công mà họ hy vọng sẽ gây thiệt hại nặng nề nhất cho Israel trong lịch sử bốn thập kỷ của nhóm này.
Biên bản từ các cuộc họp bí mật của Hamas đã bị Quân đội Israel thu giữ và được The New York Times tiếp cận. Các tài liệu này cung cấp ghi chép chi tiết về quá trình chuẩn bị cho cuộc tấn công khủng bố ngày 7/10/2023, cũng như sự quyết tâm của ông Sinwar trong việc thuyết phục các đồng minh của Hamas, bao gồm Iran và Hezbollah, tham gia vào cuộc tấn công hoặc ít nhất là cam kết tham gia một cuộc chiến toàn diện với Israel nếu Hamas tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ qua biên giới.
Những tài liệu này được coi là bước đột phá trong việc hiểu rõ Hamas và cũng cho thấy nỗ lực to lớn nhằm đánh lừa Israel về ý đồ của mình, khi nhóm này lên kế hoạch cho một cuộc tấn công táo bạo và làm dấy lên nguy cơ xung đột khu vực mà ông Sinwar hy vọng sẽ khiến Israel "sụp đổ".
Tài liệu bao gồm biên bản của 10 cuộc họp bí mật giữa các nhà lãnh đạo chính trị và quân sự của Hamas trước cuộc tấn công ngày 7/10/2023. Biên bản này dài 30 trang, tiết lộ những chi tiết chưa từng được công bố về cách Hamas vận hành và quá trình chuẩn bị cho cuộc tấn công.
Các tài liệu được The New York Times xác minh đã nêu rõ các chiến lược chính và đánh giá của nhóm lãnh đạo Hamas. Ban đầu, Hamas dự định tiến hành cuộc tấn công với mật danh “dự án lớn” vào mùa thu năm 2022. Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị hoãn vì Hamas muốn cố gắng thuyết phục Iran và Hezbollah tham gia.
Khi chuẩn bị các luận điểm thuyết phục Hezbollah, các lãnh đạo Hamas cho rằng tình hình nội bộ của Israel (ám chỉ cuộc khủng hoảng xoay quanh kế hoạch cải tổ tư pháp gây tranh cãi của Thủ tướng Benjamin Netanyahu) là một trong những lý do họ bị "buộc phải tiến tới một trận chiến chiến lược."
Tài liệu cũng tiết lộ, vào tháng 7/2023, Hamas đã cử một quan chức cao cấp tới Lebanon gặp gỡ một chỉ huy cấp cao của Iran và yêu cầu sự hỗ trợ trong việc tấn công các địa điểm nhạy cảm ngay từ khi cuộc tấn công bắt đầu. Chỉ huy cấp cao của Iran cho biết Iran và Hezbollah ủng hộ về nguyên tắc, nhưng cần thêm thời gian để chuẩn bị; biên bản không nêu rõ mức độ chi tiết của kế hoạch mà Hamas đã trình bày cho các đồng minh.
Các tài liệu cũng cho biết Hamas dự định thảo luận chi tiết hơn về cuộc tấn công tại một cuộc họp sau đó với Hassan Nasrallah, lãnh đạo của Hezbollah, nhưng không làm rõ liệu cuộc thảo luận này có diễn ra hay không.
Trong tài liệu chỉ rõ, Hamas tự tin về sự ủng hộ của các đồng minh, nhưng tổ chức này kết luận rằng họ có thể phải tiến hành cuộc tấn công mà không có sự tham gia đầy đủ của Iran và Hezbollah, một phần là để ngăn chặn Israel triển khai hệ thống phòng không tiên tiến trước khi cuộc tấn công diễn ra.
Quyết định tấn công của Hamas cũng bị ảnh hưởng bởi mong muốn làm gián đoạn các nỗ lực bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Arab Saudi, sự củng cố của Israel tại Bờ Tây, và nỗ lực của Israel nhằm kiểm soát nhiều hơn khu vực đền thờ Al-Aqsa ở Jerusalem, nơi linh thiêng đối với cả Hồi giáo và Do Thái giáo, được người Do Thái gọi là Núi Đền.
Hamas đã cố tình tránh các cuộc đối đầu lớn với Israel trong hai năm từ 2021 để tạo ra sự bất ngờ về cuộc tấn công ngày 7/10. Theo quan điểm của các lãnh đạo Hamas, họ "phải giữ cho kẻ thù tin rằng Hamas ở Gaza muốn yên bình".
Các lãnh đạo Hamas tại Gaza cho biết họ đã báo cáo cho Ismail Haniyeh về “dự án mới”. Ismail Haniyeh là thủ lĩnh chính trị của Hamas, người bị thiệt mạng trong một vụ ám sát tại Thủ đô Tehran vào ngày 31/7 vừa qua. Trước đó, không rõ liệu ông Haniyeh có được thông báo về cuộc tấn công trước khi nó diễn ra hay không.
Các tài liệu này làm sáng tỏ thêm về một trong những thời điểm mang tính bước ngoặt của lịch sử hiện đại Trung Đông. Điều này cho thấy đây vừa là kết quả của một kế hoạch kéo dài nhiều năm, vừa là hành động bị ảnh hưởng bởi các sự kiện cụ thể sau khi ông Netanyahu trở lại nắm quyền ở Israel vào cuối năm 2022.
Cuộc tấn công vào Israel đã khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng và dẫn đến cuộc tấn công của Israel tại Gaza, gây ra cái chết của hàng chục nghìn dân thường và các chiến binh Palestine. Cuối cùng, nó lan rộng thành một cuộc chiến lớn hơn giữa Israel và các đồng minh khu vực của Hamas, khiến Israel ám sát các lãnh đạo cấp cao của Iran và Hezbollah, cũng như xâm chiếm Lebanon, trong khi Iran tiến hành các cuộc tấn công tên lửa đạn đạo vào Israel.
Mức độ mà Iran và Hezbollah biết về kế hoạch ban đầu của Hamas đã trở thành một trong những bí ẩn kéo dài từ sự kiện ngày 7/10/2023. Câu hỏi này càng được chú ý trong những tuần gần đây, sau khi Israel đột kích vào lãnh thổ Lebanon và Iran tấn công trả đũa Israel.
Ayatollah Ali Khamenei, lãnh tụ tối cao của Iran, đã công khai phủ nhận việc Iran có liên quan đến vụ tấn công ngày 7/10/2023. Các quan chức Mỹ cũng cho biết, tin tức tình báo của họ cho thấy các lãnh đạo quan trọng của Iran bị bất ngờ, làm dấy lên nghi ngờ về vai trò trực tiếp của Iran trong việc lên kế hoạch. Tuy nhiên, các lãnh đạo Hamas chỉ nói chung chung về sự hỗ trợ mà họ nhận được từ các đồng minh khu vực, và những báo cáo về các quan chức Iran và Hezbollah đã tham gia lập kế hoạch và huấn luyện chiến binh như thế nào rất rời rạc và có phần mâu thuẫn.
Biên bản các cuộc họp được tìm thấy trên một máy tính mà binh lính Israel thu giữ vào cuối tháng 1/2024, khi họ lục soát một trung tâm chỉ huy ngầm của Hamas ở Khan Younis, phía nam Gaza, nơi mà các lãnh đạo nhóm này vừa trốn thoát.
The New York Times đã đánh giá tính xác thực của các tài liệu bằng cách chia sẻ một phần nội dung với các thành viên và chuyên gia gần gũi với Hamas. Salah al-Din al-Awawdeh, một thành viên Hamas và cựu chiến binh quân sự của nhóm này, hiện là nhà phân tích ở Istanbul, cho biết một số chi tiết trong tài liệu quen thuộc với ông và việc giữ ghi chép có tổ chức là phù hợp với các thực tiễn chung của nhóm. Một nhà phân tích Palestine có hiểu biết sâu về hoạt động nội bộ của Hamas, người đã yêu cầu giấu tên để thảo luận các chủ đề nhạy cảm, cũng xác nhận một số chi tiết và cách tổ chức chung của Hamas phù hợp với tài liệu.
Quân đội Israel, trong một báo cáo nội bộ riêng mà The Times thu được, đã kết luận rằng các tài liệu này là thật và đây là một thất bại nữa của cơ quan tình báo trong việc ngăn chặn cuộc tấn công ngày 7/10. The Times cũng đã kiểm chứng các chi tiết trong biên bản họp và đối chiếu với các sự kiện thực tế.
Việc phát hiện ra các tài liệu này đã gây ra tranh cãi trong nội bộ các cơ quan tình báo của Israel. Báo cáo đánh giá nội bộ của quân đội đã đặt câu hỏi tại sao các điệp viên Israel không thu thập được các tài liệu này trước khi Hamas tiến hành cuộc tấn công, hoặc không phát hiện ra chiến lược mà tài liệu mô tả. Mặc dù Israel đã thu thập được kế hoạch chiến đấu của Hamas trước cuộc tấn công ngày 7/10, nhưng các chỉ huy Israel đã nhiều lần bác bỏ ý kiến rằng Hamas có khả năng hoặc ý định thực hiện ngay lập tức những kế hoạch đó.
Quân đội Israel đã từ chối bình luận về vấn đề này. Hamas và Hezbollah cũng vậy. Phái đoàn Iran tại Liên hợp quốc đã phủ nhận các cáo buộc nêu trong biên bản. Tuyên bố của Iran cho biết: “Tất cả các kế hoạch, quyết định và chỉ đạo đều được thực hiện hoàn toàn bởi cánh quân sự của Hamas ở Gaza, mọi tuyên bố cố gắng liên kết nó với Iran hoặc Hezbollah, dù một phần hay toàn bộ, đều không có cơ sở và xuất phát từ các tài liệu giả mạo”.
Trước hết, các tài liệu ám chỉ về chiến dịch vào tháng 1/2022, khi biên bản cho thấy các lãnh đạo Hamas đã thảo luận về việc tránh bị cuốn vào các cuộc xung đột nhỏ lẻ để tập trung vào “dự án lớn” (cuộc tấn công 7/10/2023). Theo hai quan chức Israel có liên quan đến thông tin tình báo về các chỉ huy Hamas, các sĩ quan tình báo Israel phát hiện rằng lãnh đạo Hamas thường xuyên sử dụng cụm từ này trong các ngữ cảnh tương tự, nhưng họ không hiểu ý nghĩa thực sự của nó cho đến khi đọc tài liệu sau cuộc tấn công.
Biên bản không liệt kê rõ ràng từng người có mặt trong mỗi cuộc họp, nhưng nêu rõ rằng ông Sinwar đã tham dự tất cả các cuộc thảo luận, trong khi người dưới quyền ông đã tham gia ít nhất ba lần. Một số chỉ huy quân sự được đề cập chỉ bằng biệt danh cũng được liệt kê là có mặt.
Theo nhiều quan chức Israel và đánh giá của quân đội về tài liệu, các nhà phân tích tình báo Israel kết luận rằng các lãnh đạo quân sự hàng đầu của Hamas, gồm Muhammad Deif, Marwan Issa và Muhammad Sinwar, nằm trong số những người được nhắc đến bằng biệt danh. Một nhà phân tích Palestine hiểu rõ hoạt động nội bộ của Hamas cũng cho rằng biên bản cho thấy ông Deif đã có mặt.
Trong cuộc họp vào tháng 4/2022, các lãnh đạo ăn mừng khi những thời điểm căng thẳng nhất của tháng Ramadan trôi qua mà không có sự leo thang nào, giúp Hamas “che giấu ý định” và “ngụy trang cho kế hoạch lớn”. Họ nói về việc bảo tồn đạn dược và thực hiện “một quá trình ngụy trang, đánh lạc hướng lớn và thuyết phục”.
Đến tháng 6/2022, các lãnh đạo cho biết chiến dịch tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Họ nhấn mạnh rằng Hamas đã tránh được một cuộc xung đột với Israel sau khi những người Do Thái cực đoan tổ chức một cuộc diễu hành khiêu khích qua Thành cổ Jerusalem vào cuối tháng 5/2022, để nguỵ tạo rằng nhóm không còn tìm kiếm một cuộc đối đầu lớn. Mặc dù các lãnh đạo Hamas đã không rõ ràng trong các tuyên bố công khai về cách họ đánh lừa Israel trong những năm dẫn đến cuộc tấn công, nhưng biên bản đã tiết lộ mức độ tinh vi của sự che giấu đó.
Trong cùng cuộc họp, ông Sinwar cũng thảo luận ngắn gọn với các đồng nghiệp về một cuộc tấn công lớn vào Israel có thể sẽ cần những sự hy sinh, dường như là đến từ người dân Gaza. Đây là lần đầu tiên và duy nhất biên bản đề cập đến những khó khăn mà dân thường Palestine có thể phải chịu đựng. Kể từ ngày 7/10/2023, một số lãnh đạo Hamas đã thừa nhận rằng cuộc phản công của Israel đã gây ra sự tàn phá lớn, nhưng họ cũng cho rằng đó là một "cái giá" mà người Palestine phải trả cho tự do.
Vào tháng 9/2022, Hội đồng lãnh đạo dường như đã sẵn sàng bắt đầu cuộc tấn công trong vòng một tháng, trong kỳ nghỉ lễ lớn của người Do Thái, và ông Sinwar đã xem lại các kế hoạch mới nhất. Tài liệu không giải thích về lý do cuộc tấn công bị hoãn lại, nhưng một chủ đề lặp lại là nỗ lực của lãnh đạo Hamas nhằm thu hút sự ủng hộ từ Iran và Hezbollah cho chiến dịch này.
Vào tháng 12/2022, một Chính phủ cực hữu mới lên nắm quyền ở Israel đưa ông Netanyahu trở lại vị trí Thủ tướng. Các lãnh đạo Hamas lưu ý trong một cuộc họp vào tháng 1/2023 rằng, họ cần thời gian để đánh giá hành vi của chính phủ này, đồng thời nhấn mạnh rằng Itamar Ben-Gvir, một bộ trưởng phe cực hữu nổi tiếng với những hành động khiêu khích đối với người Palestine, đã thực hiện một chuyến thăm gây nhiều tranh cãi tới khuôn viên đền thờ Aqsa.
Các lãnh đạo Hamas dự đoán rằng hành động của Chính phủ Israel sẽ "giúp họ tiến tới dự án lớn" bằng cách thu hút sự chú ý của các đồng minh của Hamas và củng cố sự ủng hộ cho cuộc tấn công của họ.
Trong một cuộc họp vào tháng 5/2023, ông Sinwar và các đồng nghiệp thở phào nhẹ nhõm khi đã trải qua một tháng Ramadan nữa mà không bị cuốn vào những cuộc đối đầu nhỏ với Israel, mặc dù có những căng thẳng tại đền thờ Aqsa và một cuộc leo thang ngắn với tổ chức Hồi giáo Jihad.
Một lần nữa, họ dường như đã sẵn sàng để hoàn tất kế hoạch cho cuộc tấn công. Theo biên bản, các lãnh đạo đã tranh luận về việc có nên tiến hành vào ngày 25/9/2023, khi hầu hết người Israel tham gia ngày lễ Yom Kippur, ngày lễ thiêng liêng nhất trong lịch Do Thái, hay vào ngày 7/10/2023, ngày trùng với lễ hội Simchat Torah trong năm đó. Các lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tránh bất kỳ sự căng thẳng leo thang nào với Israel mà có thể làm rối loạn các chuẩn bị cuối cùng của họ.
"Chúng ta cần kiểm soát hành vi của tổ chức Hồi giáo Jihad và các phe phái khác, để cuối cùng không phải sử dụng đến những hành động khiêu khích có thể phá hủy dự án của chúng ta", biên bản cho biết. Ngoài ra, Hamas còn cố gắng tạo ấn tượng rằng "Gaza muốn cuộc sống và sự phát triển kinh tế."
Trong cuộc họp cùng ngày, Hội đồng lãnh đạo cho biết họ muốn thực hiện cuộc tấn công vào cuối năm 2023 vì Israel đã thông báo rằng họ đang phát triển một loại laser mới có khả năng tiêu diệt tên lửa của Hamas hiệu quả hơn hệ thống phòng không hiện tại.
Hamas dự định trình bày cuộc tấn công với Hezbollah như một cách để phá hoại các nỗ lực bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Arab Saudia, một bước đi sẽ làm Israel trở nên tích cực hơn trong khu vực Trung Đông mà không giải quyết hoàn toàn xung đột Israel-Palestine.
Theo biên bản từ cuộc họp vào tháng 8/2023, Khalil al-Hayya, Phó chủ tịch Cục Chính trị Hamas, đã thảo luận về kế hoạch này vào tháng trước với chỉ huy cấp cao của Iran, Mohammed Said Izadi, thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran, người khi đó đang có mặt tại Lebanon và giúp giám sát quan hệ giữa Tehran với các nhóm vũ trang Palestine. Những biên bản đó cũng cho biết ông al-Hayya dự định sẽ đề cập đến kế hoạch này với ông Nasrallah, lãnh đạo Hezbollah.
Cuộc họp với ông Nasrallah đã bị hoãn lại, và biên bản của các cuộc họp sau đó không làm rõ liệu cuối cùng ông Khalil al-Hayya có thể trình bày lập luận đó với ông Nasrallah trực tiếp hay không.
Mặc dù các quan chức Hamas và Iran trước đây đã thừa nhận họ từng kết hợp với nhau trước cuộc tấn công, nhưng mức độ giao tiếp của họ chưa từng được báo cáo.
Các biên bản cũng bác bỏ báo cáo về sự rạn nứt giữa lãnh đạo Hamas ở Gaza và lãnh đạo chính trị ở Qatar, ông Haniyeh. Biên bản cho thấy các lãnh đạo đã chia sẻ thông tin nhạy cảm với ông Haniyeh, cập nhật cho ông về “dự án lớn” và quyết định rằng trong số các lãnh đạo ở nước ngoài của Hamas, chỉ có ông Haniyeh là người nên được thông báo về các cuộc họp mà ông al-Hayya hy vọng sẽ tổ chức với Hezbollah và Iran.
Biên bản tháng 8/2023, tài liệu cuối cùng mà The New York Times nhận được, báo cáo việc ông al-Hayya đã nói với chỉ huy cấp cao của Iran, ông Izadi, rằng Hamas cần sự giúp đỡ tấn công các mục tiêu nhạy cảm trong “giờ đầu tiên” của cuộc tấn công.
Theo tài liệu, ông Izadi cho biết, Hezbollah và Iran hoan nghênh kế hoạch về nguyên tắc, nhưng họ cần thời gian “để chuẩn bị điều kiện phù hợp”. Kết quả là, các lãnh đạo của Hamas dường như hy vọng rằng các đồng minh của họ sẽ không để họ lại một mình nhưng họ cũng chấp nhận rằng có thể họ sẽ phải thực hiện cuộc tấn công mà không có bất kì đồng minh nào. Việc Israel gia tăng chiếm đóng tại Bờ Tây, cũng như sự hiện diện ngày càng nhiều của Israel tại khu vực thánh địa Aqsa, “không thể khiến họ kiên nhẫn thêm được nữa”, tài liệu tháng 8 cho biết.
Văn phòng của ông al-Hayya đã không đưa ra bất kì bình luận nào, nhưng trong một cuộc phỏng vấn với The New York Times năm ngoái, ông đã mô tả cuộc tấn công vào tháng 10/2023 là “một hành động vĩ đại”, đã “đánh thức thế giới khỏi giấc ngủ sâu”.
Cuối cùng, Iran không tấn công trực tiếp vào Israel cho đến nhiều tháng sau cuộc tấn công của Hamas, và Hezbollah chỉ hỗ trợ Hamas vào ngày 8/10/2023, sau khi Israel đã bắt đầu khôi phục kiểm soát biên giới của mình. Hezbollah tiếp tục làm phân tán lực lượng quân sự Israel khỏi Gaza bằng cách bắn tên lửa vào Israel. Cuộc đối đầu đã dẫn đến một cuộc chiến toàn diện, trong đó Israel ám sát ông Nasrallah và các lãnh đạo Hezbollah khác và xâm lược các căn cứ của nhóm này ở phía nam Lebanon.
Hamas đã thành công hơn trong nỗ lực đánh lừa Israel. Vào sáng sớm ngày 7/10, các sĩ quan tình báo Israel phát hiện rằng các chiến binh Hamas đã thực hiện một động thái bất thường. Tuy nhiên, họ đã đánh giá thấp tầm quan trọng của điều này và kết luận rằng đó chỉ là một cuộc tập luyện hoặc một động thái phòng thủ.
“Có ước tính rằng Hamas không quan tâm đến sự căng thẳng leo thang và bước vào một cuộc đối đầu tại thời điểm này”, một bản ghi nhớ tuyệt mật được lưu hành bởi các sĩ quan tình báo vào lúc 3h17 sáng ngày 7/10/2023. Chỉ hơn ba giờ sau đó, cuộc tấn công đã bắt đầu.