Sự thật về 'báu vật biển' long diên hương

Không phải một loại đá

Một người đàn ông trong khi lặn ở gành đá, vùng biển Quảng Ngãi, vô tình phát hiện 1 khối đá màu đỏ, nặng khoảng 4 kg nằm xen trong kẽ đá dưới biển. Thấy lạ nên ông đã đưa về nhà. Điều bất ngờ là khối đá này tỏa ra mùi thơm như hương nước hoa.

Qua tìm hiểu trên Internet, ông H.T thấy khối đá tìm được có đặc điểm giống như long diên hương (chất sáp được tạo từ thành hệ tiêu hóa của cá nhà táng), mà nhiều người ví gọi là trầm hương, kỳ nam biển, có giá trị rất lớn về kinh tế.

Nghe được thông tin về khối đá lạ, một chủ doanh nghiệp kinh doanh thủy sản ở Quảng Ngãi đã tìm đến xem và trả 1,2 tỷ đồng. Người đàn ông đã bán khối đá trên cho chủ doanh nghiệp này.

Vài ngày sau đó, ông này tiếp tục ra khu vực biển cũ để lặn và phát hiện thêm một khối đá màu đỏ tương tự nhưng to hơn, với trọng lượng khoảng 14 kg. Điều khác biệt là trên mặt khối đá này (so khối đá nhặt trước đó), còn cả hình con cua bị hóa thạch. Ông cho biết, hiện vẫn đang giữ khối đá thứ 2, chờ khi nào có người trả giá thích hợp mới bán.

Quan sát khối đá này, GS.TSKH Phan Trường Thị, Viện Đá quý, vàng và trang sức Việt khẳng định, đây không phải là loại đá quý như nhiều người lầm tưởng.

Hiện, trong thị trường mua bán đá quý có rất nhiều chiêu trò làm giá, thổi giá, đặt tên cho khối đá bằng những tên mỹ miều không có trong khoa học.

Trong ngành đá quý, không có loại đá nào có tên long diên hương. Cũng không có bất cứ loại đá nào phát ra mùi thơm, dù đá đó lấy từ dưới biển hay trong vũ trụ. Mùi hương chỉ phát ra từ các loài thực vật chứ không phát ra từ đất đá. Do vậy cho rằng, đây là một loại đá quý là sai.

“Loại đá có màu đỏ tương tự như vậy hiện ở Việt Nam có rất nhiều. Ví dụ như đá canxedon có vân đẹp, màu đỏ, xanh lam, tím hay đá agas cũng rất đẹp. Trước đây nhiều người đã tạo ra mùi hương cho viên đá bằng cách ướp nó với hóa chất tạo mùi hương.

Chỉ sau vài ngày thì mùi hương sẽ biến mất. Do vậy, khối đá này cũng ít có giá trị. Người mua cần cảnh giác với các chiêu trò. Giống như giới chơi hoa lan đột biến cũng đã gặp phải tình trạng dở khóc dở cười khi bỏ ra số tiền lớn sở hữu giò lan”, GS.TSKH Phan Trường Thị cho hay.

Long diên hương cực hiếm

TS Nguyễn Kiêm Sơn, Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật cho biết, trong các tài liệu ghi chép người ta có nghe nói đến loại long diên hương là một chất sáp màu xám được tạo thành trong hệ tiêu hóa của cá nhà táng. Sau khi cá thải ra biển, những tảng long diên hương có thể trải qua hàng nghìn năm nằm trong lòng biển sâu hoặc trôi dạt vào bờ biển.

Long diên hương được ví như trầm hương của biển khơi, trở thành thứ khiến giới sành nước hoa phải khao khát. Lý do là bởi bên trong long diên hương có chứa một loại hóa chất đặc biệt tên Ambrein. Nó có vai trò ổn định mùi, giúp các mùi hương khác trong nước hoa lưu lại lâu hơn.

Khi quá trình oxy hóa làm nước và không khí bốc hơi khỏi khối chất bài tiết, long diên hương tiết ra mùi tương tự như thuốc lá hoặc lớp phủ bên ngoài cây. Thời gian diễn ra quá trình oxy hóa quyết định chất lượng và giá trị của long diên hương.

Nhà hóa học về mùi vị George Preti ở Trung tâm Giác quan Hóa học Monell Mỹ, giải thích phân tử long diên hương cũng tương tự như phân tử nước hoa, đều bị chất béo thu hút, nhưng chúng nặng hơn và lớn hơn. Các phân tử mùi có độ kết dính cao với các phân tử thích chất béo khác. Do đó, chúng gắn liền với phân tử long diên hương và không tiến vào giai đoạn bay hơi cùng lúc.

Các chuyên gia vẫn chưa thể lý giải tại sao long diên hương phổ biến hơn ở nam bán cầu và tại sao chỉ cá nhà táng đực mới sản sinh ra nguyên liệu này. Điều khiến long diên hương trở nên ngày càng quý giá và khan hiếm là số lượng cá nhà táng sụt giảm mạnh, hiện nay chỉ còn khoảng 350.000 con so với 1,1 triệu con trước khi bị đánh bắt.

“Tuy vậy, việc tìm thấy các khối long diên hương cho đến nay còn rất mù mờ. Chưa có tài liệu nào mô tả chính xác khối long diên hương đó trông như thế nào, nặng bao nhiêu, màu sắc ra sao. Việc xác định nó cần đến các công nghệ tiên tiến. Và nếu nó được thải ra từ cá thì nó không thể giống hệt một viên đá như vậy vì thực vật luôn có cấu tạo hoàn toàn khác”, TS Nguyễn Kiêm Sơn cho hay.