Tỉnh Hòa Bình ở vị trí quan trọng có ý nghĩa chiến lược tại Bắc Bộ; là cửa ngõ vào Thủ đô Hà Nội, lên vùng Tây Bắc; là bản lề giữa đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ với Tây Bắc và cửa ngõ thông sang Thượng Lào. Hòa Bình có nhiều tiềm năng, lợi thế trong phát triển kinh tế - xã hội, phát triển du lịch xanh.

Toàn tỉnh có diện tích tự nhiên gần 4.600 km2, dân số gần 90 vạn người, có 9 huyện và 1 thành phố. Tỉnh lỵ của Hoà Bình là thành phố Hoà Bình. Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh có 6 dân tộc chủ yếu cùng chung sống lâu đời, đông nhất là dân tộc Mường chiếm 63,3% dân số; dân tộc Kinh chiếm 27,73%; tiếp đến là các dân tộc Thái, Tày, Dao, Mông và các dân tộc khác… Hòa Bình là tỉnh miền núi, ở phía Tây Bắc của Tổ quốc, có địa hình núi cao, chia cắt phức tạp, độ dốc lớn và theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, phân chia thành 2 vùng: vùng núi cao nằm về phía Tây Bắc và vùng núi thấp nằm ở phía Đông Nam. Tỉnh có khí hậu nhiệt đới gió mùa, mùa đông lạnh, ít mưa; mùa hè nóng, mưa nhiều. Hệ thống sông ngòi trên địa bàn tỉnh phân bố tương đối đồng đều với các sông lớn như: Sông Đà, sông Bôi, sông Bưởi, sông Bùi.

Tỉnh Hòa Bình được thành lập ngày 22/6/1886 theo nghị định của quyền Kinh lược Bắc Kỳ Nguyễn Trọng Hợp với tên gọi là tỉnh Mường. Lúc này tỉnh Mường đặt tỉnh lỵ tại phố Chợ Bờ thuộc địa phận tổng Hiền Lương, châu Đà Bắc. Tỉnh Mường có 4 phủ: Vàng An, Lương Sơn, Lạc Sơn, Chợ Bờ. Ngày 29/11/1886, tỉnh lỵ chuyển từ Chợ Bờ về Phương Lâm. Tháng 4/1888 được đổi tên thành tỉnh Phương Lâm, do Công sứ Pháp cai trị.

Ngày 18/3/1891, có nghị định cho phép chuyển tỉnh lỵ về đóng tại làng Vĩnh Diệu, xã Hòa Bình và chính thức đổi gọi là tỉnh Hòa Bình. Vào thời điểm đó, tỉnh Mường Hòa Bình có 6 châu: Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Lương Sơn, Đà Bắc và Châu Mai. Đến ngày 24/10/1908, Toàn quyền Đông Dương ra nghị định sáp nhập châu Lạc Thủy vào tỉnh Hà Nam, tỉnh Mường Hòa Bình còn lại 5 châu: Châu Kỳ Sơn, châu Lạc Sơn, châu Lương Sơn, châu Đà Bắc và châu Mai.

Từ đó địa giới hành chính cơ bản ổn định. Đến tháng 5/1953, huyện Lạc Thủy cùng một số xã thuộc huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình chuyển về tỉnh Hòa Bình.

Từ năm 1950, các châu được đổi thành huyện và các đơn vị hành chính huyện của tỉnh Hòa Bình có sự thay đổi: Ngày 21/9/1956, huyện Mai Đà chia thành 2 huyện: Đà Bắc ở phía Bắc sông Đà và Mai Châu ở phía Nam sông Đà. Ngày 15/10/1957, huyện Lạc Sơn chia thành 2 huyện: Lạc Sơn và Tân Lạc. Ngày 17/4/1959 huyện Lương Sơn chia thành 2 huyện: Lương Sơn và Kim Bôi. Ngày 17/8/1964 huyện Lạc Thủy chia thành 2 huyện: Lạc Thủy và Yên Thủy.

Ngày 27/12/1975, tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa V đã ra Nghị quyết hợp nhất tỉnh Hòa Bình với tỉnh Hà Tây thành tỉnh Hà Sơn Bình. Theo Nghị quyết của Quốc hội khóa VIII, kỳ họp thứ 9 ngày 12/8/1991, tỉnh Hà Sơn Bình tách ra thành 2 tỉnh Hòa Bình và Hà Tây. Khi đó tỉnh Hòa Bình có diện tích 4.697 km², dân số 670.000 người, gồm 10 đơn vị hành chính: thị xã Hòa Bình và 9 huyện: Đà Bắc, Mai Châu, Lương Sơn, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Kim Bôi, Tân Lạc, Yên Thủy.

Tháng 12/2001, huyện Kỳ Sơn chia thành 2 huyện: Kỳ Sơn và Cao Phong. Ngày 27/10/2006, thị xã Hòa Bình trở thành đô thị loại III, với tên gọi là thành phố Hòa Bình

Từ ngày 14/7/2009, 4 xã: Đông Xuân, Tiến Xuân, Yên Bình và Yên Trung, đều nằm ở phía Bắc của huyện Lương Sơn được tách ra và sáp nhập vào thành phố Hà Nội. Từ ngày 1/1/2020, theo Nghị quyết số 830/NQ-UBTVQH14, ngày 17/12/2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc tỉnh Hòa Bình, toàn bộ diện tích hơn 204 km² của huyện Kỳ Sơn nhập vào thành phố Hòa Bình.

Tới thời điểm này, tỉnh Hòa Bình có 10 huyện, thành phố, với 151 xã, phường, thị trấn.