Lý do Trạm Vũ trụ Quốc tế không bốc cháy trong không gian

Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) không bị bốc cháy như những thiên thạch bay gần bề mặt Trái Đất là do nằm ở tầng khí quyển cực loãng và ít hạt truyền nhiệt.

Tâm Anh (theo Theconversation) 22/12/2024 07:02

Bay qua quỹ đạo Trái Đất là hàng nghìn vệ tinh và 2 trạm vũ trụ đang hoạt động, bao gồm Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) nặng tương đương 77 con voi. ISS là nơi ở của các nhà khoa học và nhà nghiên cứu trên khắp thế giới khi họ đóng góp vào những phát hiện trong lĩnh vực y khoa, vi sinh vật học, khoa học Trái Đất và vũ trụ...

Trạm ISS di chuyển rất nhanh quanh Trái Đất ở tốc độ 8 km/s. Điều này có nghĩa nó có thể bay từ Atlanta tới London trong 14 phút. Nhưng cùng lúc, những mẩu đá nhỏ gọi là thiên thạch cũng lao qua không gian và cháy rụi khi tiếp xúc với bầu khí quyển của Trái Đất.

Từ đây, nhiều người tò mò vì sao trạm ISS có thể liên tục quay quanh Trái Đất mà không bị bốc cháy giống thiên thạch.

Ly do Tram Vu tru Quoc te khong boc chay trong khong gian

Trạm ISS bay ở độ cao cách Trái đất khoảng 402 km. Ảnh: NOAA , CC BY-ND.

Theo lý giải của giới khoa học, thiên thạch là những mẩu đá và kim loại nhỏ bay quanh Mặt Trời. Chúng có thể di chuyển ở tốc độ 12 - 40 km/s. Tốc độ này đủ nhanh để bay qua toàn bộ nước Mỹ trong khoảng 5 phút.

Đôi khi, quỹ đạo của thiên thạch cắt ngang qua Trái Đất và chúng đi vào khí quyển của hành tinh xanh - nơi nó bốc cháy và vỡ thành nhiều mảnh.

Mặc dù chúng ta không thể nhìn thấy chúng nhưng bầu khí quyển chứa đầy các loại hạt, chủ yếu là nitơ và oxy. Càng lên cao khỏi mặt đất, mật độ hạt trong khí quyển càng thấp. Khí quyển bao gồm nhiều lớp. Khi có vật thể bay từ không gian vào khí quyển Trái Đất, nó phải xuyên qua mỗi lớp trước khi tới mặt đất. Thiên thạch bốc cháy ở tầng trung lưu cách mặt đất 48 - 80 km. Dù không khí ở đó loãng nhưng thiên thạch vẫn va chạm với các hạt trong lúc chúng bay qua.

Khi thiên thạch lao vút qua khí quyển ở tốc độ rất cao, chúng bị phá hủy bởi quá trình khiến chúng nóng lên và vỡ ra. Thiên thạch đẩy các hạt trong không khí lại với nhau giống như cách một xe ủi đất. Quá trình này tạo ra nhiều áp suất và nhiệt. Hạt không khí đâm vào thiên thạch ở tốc độ siêu nhanh, nhanh hơn nhiều vận tốc âm thanh, khiến các nguyên tử vỡ ra và tạo nhiều vết nứt ở thiên thạch. Áp suất cao và không khí nóng lọt vào các vết nứt, làm thiên thạch tan vỡ và bốc cháy khi rơi xuống bầu trời.

Trong khi đó, Trạm ISS không bay qua tầng trung lưu. Thay vào đó, ISS bay ở tầng khí quyển cao và ít đặc hơn nhiều gọi là tầng nhiệt, cách bề mặt Trái Đất khoảng 80 - 708 km. Đường Kármán, được gọi là ranh giới giữa bầu khí quyển và vũ trụ, nằm ở tầng nhiệt, cách bề mặt Trái Đất 100 km. Trạm ISS bay ở độ cao khoảng 402 km.

Tầng nhiệt có quá ít hạt để truyền nhiệt. Ở độ cao của trạm ISS, khí quyển mỏng đến mức để thu thập đủ hạt tương đương khối lượng một quả táo, bạn sẽ cần một chiếc hộp lớn ngang hồ Superior. Vậy nên, Trạm ISS không trải qua tương tác với các hạt trong không khí cũng như nhiệt độ và áp suất cao mà thiên thạch bay gần Trái Đất hơn gặp phải nên không bốc cháy như thiên thạch.

Dù không bốc cháy nhưng Trạm ISS vẫn trải qua dao động nhiệt độ lớn. Khi quay quanh Trái Đất, trạm ISS luân phiên tiếp xúc với ánh sáng Mặt Trời trực tiếp và bóng tối. Nhiệt độ có thể lên tới 121 độ C khi tiếp xúc với ánh sáng Mặt Trời và sau đó giảm xuống -156 độ C khi ở trong bóng tối trên quỹ đạo.

Các kỹ sư thiết kế Trạm ISS đã lựa chọn cẩn thận vật liệu để xử lý những thay đổi nhiệt độ này. Không gian bên trong trạm được duy trì ở nhiệt độ thoải mái dành cho phi hành gia. NASA lên kế hoạch duy trì hoạt động của trạm ISS tới năm 2030.

Mời độc giả xem video: NASA đón khách du lịch lên trạm vũ trụ quốc tế ISS. Nguồn: THĐT1.

#Trạm Vũ trụ Quốc tế #Trạm ISS #trạm ISS có thể

Những kỷ lục ấn tượng của các phi hành gia

Để được phép bay vào không gian, các phi hành gia cần phải trải qua một quá trình huấn luyện gắt gao và hết sức nghiêm ngặt để đáp ứng các tiêu chí về sức khỏe và khả năng chịu đựng.

Kể từ chuyến bay đầu tiên của con người lên vũ trụ vào ngày 12/4/1961, khi phi hành gia người Liên Xô Yuri Gagarin thực hiện chuyến bay một vòng quanh quỹ đạo Trái Đất trên tàu Vostok 1, con người đã có những bước tiến dài trong công cuộc chinh phục vũ trụ.

Cùng điểm lại một vài kỷ lục ấn tượng và khó phá vỡ của các phi hành gia trong công cuộc khám phá vũ trụ.

Xem chi tiết

Các Chatbot AI đều được chẩn đoán mắc chứng 'mất trí' nhẹ

Những tưởng AI một ngày nào đó có thể thay thế các bác sĩ trong việc chẩn đoán bệnh. Ngờ đâu, sau khi được "khám", các AI đều cho thấy sự suy giảm nhận thức giống như chứng mất trí trong các bài kiểm tra.

Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí BMJ số ra Giáng sinh, hầu hết các mô hình ngôn ngữ lớn hay "chatbot" hàng đầu đều cho thấy dấu hiệu suy giảm nhận thức nhẹ trong các bài kiểm tra được sử dụng rộng rãi để phát hiện các dấu hiệu ban đầu của chứng mất trí.

Kết quả cũng cho thấy các phiên bản "cũ" của chatbot, giống như bệnh nhân lớn tuổi, có xu hướng hoạt động kém hơn trong các bài kiểm tra. Các tác giả cho biết những phát hiện này "thách thức giả định rằng trí tuệ nhân tạo sẽ sớm thay thế bác sĩ con người".

Cac Chatbot AI deu duoc chan doan mac chung 'mat tri' nhe

Bài kiểm tra bệnh nhân Alzheimer cho thấy các chatbot AI bị ...suy giảm nhận thức. Ảnh: AI Debuit

Những tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo đã dẫn đến một loạt suy đoán vừa phấn khích vừa lo sợ về việc liệu chatbot có thể vượt qua được bác sĩ con người hay không.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) có khả năng đáng kinh ngạc trong nhiều nhiệm vụ chẩn đoán y khoa, nhưng khả năng chúng dễ bị suy giảm do con người như suy giảm nhận thức vẫn chưa được kiểm tra.

Để lấp đầy khoảng trống kiến thức này, các nhà nghiên cứu đã đánh giá khả năng nhận thức của các LLM hàng đầu, có sẵn công khai như ChatGPT phiên bản 4 và 4o (do OpenAI phát triển), Claude 3.5 "Sonnet" (do Anthropic phát triển) và Gemini phiên bản 1 và 1.5 (do Alphabet phát triển). Họ tiến hành bằng cách sử dụng bài kiểm tra Đánh giá nhận thức Montreal (MoCA).

Bài kiểm tra MoCA được sử dụng rộng rãi để phát hiện suy giảm nhận thức và các dấu hiệu sớm của chứng mất trí hoặc Alzheimer, thường ở người lớn tuổi.

Thông qua một số nhiệm vụ và câu hỏi ngắn, bài kiểm tra này đánh giá các khả năng bao gồm sự chú ý, trí nhớ, ngôn ngữ, kỹ năng thị giác không gian và chức năng điều hành. Điểm tối đa là 30 điểm, với điểm từ 26 trở lên thường được coi là bình thường.

Hướng dẫn dành cho LLM cho mỗi nhiệm vụ đều giống như hướng dẫn dành cho bệnh nhân. Việc chấm điểm tuân theo hướng dẫn chính thức và được đánh giá bởi một bác sĩ thần kinh đang hành nghề.

ChatGPT 4o đạt điểm cao nhất trong bài kiểm tra MoCA (26/30), tiếp theo là ChatGPT 4 và Claude (25/30), trong khi Gemini 1.0 đạt điểm thấp nhất (16/30).

Tất cả các chatbot đều cho thấy hiệu suất kém trong các kỹ năng thị giác không gian và nhiệm vụ điều hành, chẳng hạn như nhiệm vụ tạo dấu vết (nối các số và chữ cái được khoanh tròn theo thứ tự tăng dần) và bài kiểm tra vẽ đồng hồ (vẽ mặt đồng hồ hiển thị thời gian cụ thể). Mô hình Gemini đã thất bại trong nhiệm vụ nhớ lại bị trì hoãn (ghi nhớ chuỗi năm từ).

Cac Chatbot AI deu duoc chan doan mac chung 'mat tri' nhe-Hinh-2

Những tưởng sẽ thay thế bác sĩ, nhưng các AI lại bất ngờ trở thành bệnh nhân. Ảnh: AI Debuit

Hầu hết các nhiệm vụ khác, bao gồm đặt tên, chú ý, ngôn ngữ và trừu tượng hóa đều được tất cả các chatbot thực hiện tốt.

Nhưng trong các thử nghiệm thị giác không gian tiếp theo, chatbot không thể thể hiện sự đồng cảm hoặc diễn giải chính xác các cảnh thị giác phức tạp.

Chỉ có ChatGPT 4o thành công trong giai đoạn không nhất quán của thử nghiệm Stroop, sử dụng sự kết hợp của tên màu và màu phông chữ để đo mức độ nhiễu ảnh hưởng đến thời gian phản ứng.

Đây là những phát hiện quan sát và các tác giả thừa nhận sự khác biệt cơ bản giữa não người và các mô hình ngôn ngữ lớn.

Tuy nhiên, họ chỉ ra rằng sự thất bại đồng loạt của tất cả các mô hình ngôn ngữ lớn trong các nhiệm vụ đòi hỏi trừu tượng hóa trực quan và chức năng điều hành làm nổi bật một điểm yếu đáng kể có thể cản trở việc sử dụng chúng trong các bối cảnh lâm sàng.

Do đó, họ kết luận, "Các nhà thần kinh học không chỉ khó có thể bị thay thế bởi các mô hình ngôn ngữ lớn trong thời gian tới mà những phát hiện của chúng tôi còn cho thấy họ có thể sớm phải điều trị cho những bệnh nhân ảo mới - các mô hình trí tuệ nhân tạo biểu hiện suy giảm nhận thức".

Mời độc giả xem thêm video "Chatbot AI trả lời sai thôi bay của Google 100 tỷ USD. - Nguồn: @Realnews365

Xem chi tiết

Đọc nhiều nhất

Uống gì để hỗ trợ đào thải axit uric trong mùa đông?

Thời tiết lạnh khiến quá trình chuyển hóa chậm lại, làm axit uric dễ tăng cao. Việc lựa chọn đồ uống phù hợp giúp hỗ trợ đào thải, hạn chế gout bùng phát.

Loại nước thảo mộc quen thuộc giúp hỗ trợ chức năng thận

Râu ngô chứa hợp chất chống oxy hóa, hỗ trợ bài tiết nước tiểu và ổn định huyết áp, giúp thận khỏe mạnh mà không gây rối loạn điện giải.

Cứu thành công ca tăng kali máu nguy kịch ở Nghệ An

Bệnh viện Nội tiết Nghệ An thành công trong việc điều trị ca tăng kali máu nặng, cảnh báo người bệnh thận mạn cần tuân thủ điều trị đúng hướng.

[INFOGRAPHIC] Phòng ngừa bệnh tiểu đường từ chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh tiểu đường. Lựa chọn thực phẩm phù hợp giúp bảo vệ sức khỏe.

[INFOGRAPHIC] Đặc sản Việt Nam được vinh danh trên bản đồ ẩm thực thế giới

Năm 2025, ẩm thực Việt Nam được vinh danh trên nhiều bảng xếp hạng quốc tế, khi các món ăn vỉa hè, chợ dân sinh lọt top ngon nhất thế giới.

[INFOGRAPHIC] Mẹo trang điểm nhanh cho người bận rộn

Chỉ cần vài mẹo trang điểm nhanh, bạn đã sẵn sàng ra ngoài trong tích tắc mà vẫn rạng rỡ.

Loại thịt vàng giàu collagen giúp xương khớp chắc khỏe, cơ bắp phục hồi

Gân bò giàu collagen, giúp bảo vệ xương khớp, tăng cường cơ bắp, cải thiện tiêu hóa và sức khỏe tim mạch, thích hợp bổ sung hàng ngày.

TIÊU ĐIỂM