Tổng Bí thư Tô Lâm: Hình sự là biện pháp cuối cùng trong chống tham nhũng, tiêu cực
Tại cuộc gặp mặt cán bộ lãnh đạo các cơ quan nội chính trung ương tháng 10/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm lưu ý với các cơ quan nội chính, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phải được tiến hành đồng bộ các biện pháp: chính trị, tư tưởng, tổ chức, hành chính, kinh tế, hình sự; trong đó hình sự là biện pháp cuối cùng.
Đại biểu Phạm Văn Hòa, Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Phó chủ tịch Hội luật gia tỉnh Đồng Tháp; Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Đoàn Luật sư TP Hà Nội đã có cuộc trao đổi với PV Tri thức và Cuộc sống xung quanh vấn đề “nộp tiền khắc phục thi hành án, được xem xét giảm hình phạt”.
Phương thức thi hành án tưởng mới… mà không mới
Việc thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng đạt giá trị hơn 22.000 tỷ đồng cho thấy hiệu quả lớn của công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và khắc phục thất thoát tài sản nhà nước?
Đại biểu Phạm Văn Hòa: Đây thực sự là một kỳ công lớn. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố chủ quan và khách quan, tài sản tham nhũng bị thất thoát vẫn còn nhiều. Một trong những nguyên nhân do các đối tượng tham nhũng có sự chuẩn bị, đã tẩu tán tài sản chuyển sang tên cho người thân, chuyển ra nước ngoài. Đây là thực trạng mà chúng ta chưa khắc phục được.
Luật sư Đặng Văn Cường: Nhiều vụ án kinh tế tham nhũng lớn thời gian qua, công tác thu hồi tài sản đã đạt hiệu quả cao khi rất nhiều bị can chủ động tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả trước khi khởi tố hoặc ngay sau khi khởi tố, nhiều trường hợp bồi thường khắc phục 100% tài sản chiếm đoạt, gây thất thoát. Cơ quan tiến hành tố tụng cũng đã chủ động xác minh tài sản áp dụng các biện pháp ngăn chặn, cưỡng chế ngay từ thời điểm khởi tố vụ án, nhiều tài sản đã bị niêm phong, kê biên, phong tỏa để đảm bảo thi hành án.
Có những đại án mà tòa án tạm ngưng phiên tòa để cho gia đình bị cáo có thời gian bồi thường thiệt hại khắc phục hậu quả.
Việc cho chủ thể sai phạm, tội phạm tham nhũng, kinh tế nộp tiền khắc phục để được xem xét giảm hình phạt, giảm trách nhiệm hình sự là phương thức đổi mới điều hành trong thi hành án?
Đại biểu Phạm Văn Hòa: Tôi rất đồng tình với việc này. Ví dụ như vụ Vạn Thịnh Phát giai đoạn 1, bà Trương Mỹ Lan bị tòa án tuyên án tử hình nhưng nếu khắc phục được tài sản tham nhũng theo quy định của pháp luật, khả năng sẽ được giảm án. Đây là chính sách nhân văn của Nhà nước và là sự khuyến khích các tội phạm ăn năn, hối cải, hoàn trả lại tài sản tham nhũng.
Nhìn ra thế giới, nhiều nước đang áp dụng phi hình sự hoá các vụ án kinh tế hay mức phạt tiền thay cho chịu hình phạt tùy theo mức độ nặng, nhẹ của tội phạm… Việt Nam có nên học hỏi kinh nghiệm này?
Luật sư Đặng Văn Cường: Một số quốc gia quy định người phạm tội về tham nhũng tự thú, nộp lại toàn bộ tài sản tham nhũng được miễn trách nhiệm hình sự là sự khoan hồng, nhân đạo trên cơ sở ghi nhận của pháp luật về “thỏa thuận thú tội”. Hiện nay nhiều quốc gia đã bỏ hình phạt tử hình, kể cả là phạm tội về tham nhũng cũng không bị áp dụng hình phạt cao nhất là tử hình.
Ở Việt Nam chưa ghi nhận trong pháp luật về thỏa thuận thú tội hay còn gọi là thỏa thuận nhận tội. Thực tế, ghi nhận thỏa thuận thú tội sẽ phụ thuộc rất nhiều vào ý thức pháp luật. Tôi cho rằng, khi ý thức chấp hành pháp luật được đề cao cũng cần ghi nhận về nguyên tắc thỏa thuận thú tội trong luật hình sự, đồng thời từng bước mở rộng quyền của người tự thú, động viên họ tự nhận tội, tự nộp lại tài sản trước khi bị phát giác sẽ được miễn trách nhiệm hình sự trong một số tội danh.
Thu hồi tài sản nhà nước bị tham nhũng, thất thoát tốt hơn… cứng nhắc xử lý hình sự chủ thể
Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) năm 2006 đặt vấn đề nghiên cứu sửa đổi pháp luật hình sự theo hướng khoan hồng hơn đối với người đưa hoặc người nhận hối lộ nhưng tự giác khai báo và nộp lại tài sản trước khi bị phát hiện; chú trọng các chế tài phạt tiền nhằm tăng khả năng thu hồi tài sản tham nhũng?
Luật sư Đặng Văn Cường: Nguyên tắc áp dụng hình phạt chung của mọi quốc gia là xã hội càng văn minh thì hình phạt càng bớt hà khắc. Ngay cả Nghị quyết 49 - NQ/TW về cải cách tư pháp cũng đã có chủ trương: “... Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ đối với một số loại tội phạm. Hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hướng chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Khắc phục tình trạng hình sự hóa quan hệ kinh tế, quan hệ dân sự và bỏ lọt tội phạm”.
Có thực trạng việc xử lý vật chứng và tài sản trong các vụ án lớn còn chậm trễ, hay một số quyết định thi hành án chưa bảo đảm tính chính xác, dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo và kiến nghị kéo dài. Nguyên nhân do đâu?
Đại biểu Phạm Văn Hòa: Theo cơ quan thi hành án, với những vụ án kinh tế, tham nhũng, tài sản thường có số lượng lớn, đa dạng về chủng loại, nằm tại nhiều địa phương khác nhau và liên quan đến các vấn đề pháp lý phức tạp. Tình trạng thiếu thông tin hoặc cơ sở pháp lý chưa đầy đủ càng khiến quy trình xử lý kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thi hành án. Cùng với đó, một số quyết định thi hành án chưa bảo đảm tính chính xác, dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo và kiến nghị kéo dài. Trong khi đó, các quy định của pháp luật hiện hành, nhất là các quy định liên quan đến kê biên, xử lý tài sản như các dự án hình thành trong tương lai, quyền khai thác khoáng sản, các tài sản là cổ phần, cổ phiếu bán đấu giá hoặc giảm giá... còn chưa đồng bộ và phù hợp với thực tế…
Luật sư Đặng Văn Cường: Khi quản lý tốt xã hội, tài sản chính chủ, quy trình thủ tục bán đấu giá, xử lý tài sản được rút gọn, ứng dụng công nghệ thì công tác thi hành án sẽ nhàn hơn, đơn giản hơn. Thực tiễn ở các nước phát triển, vấn đề thi hành án rất dễ dàng, đơn giản và gọn nhẹ. Với việc quản lý tiền bằng tài khoản ngân hàng, hạn chế sử dụng tiền mặt và bất động sản, xe ô tô đều chính chủ, việc thi hành án theo hình thức thu giữ, bán đấu giá tài sản là rất dễ dàng. Hệ thống pháp luật hoàn thiện, tài sản ổn định và ý thức chấp hành pháp luật tốt đó là những điều kiện để hoạt động thi hành án được diễn ra nhanh chóng và thuận lợi.
Xin cảm ơn các chuyên gia về cuộc trao đổi trên!
Năm 2024 thu hồi gần 22.000 tỷ đồng tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án hình sự về tham nhũng
Báo cáo kết quả công tác thi hành án dân sự cho thấy, năm 2024, tổng số việc phải thi hành trong toàn hệ thống thi hành án dân sự là 1.021.783 việc, tăng 10,79% so với cùng kỳ năm 2023, trong đó, số việc có điều kiện thi hành là 739.974 việc. Đã thi hành xong 620.657 việc, đạt tỷ lệ 83.88% (tăng 0.62% so với năm 2023); về tiền, đã thi hành xong 116.531 tỷ 786 triệu 859 nghìn đồng, đạt tỷ lệ 51,84% (tăng 5,06% so với năm 2023). Công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án về tham nhũng, kinh tế tiếp tục được tập trung chỉ đạo, thực hiện quyết liệt, cụ thể, đã thi hành xong 9.211 việc tương ứng với 22.177 tỷ 138 triệu 250 nghìn đồng.
![[INFOGRAPHIC] Tác dụng của sữa đậu nành](https://cdn.kienthuc.net.vn/images/b913c2dae06cc08775e73c73d0b23dceeb0417e3499bd99118a42e42a7e1f6b5cba4051117f7650faff18090923c818e/2.jpg.webp)
