Trong những nghi thức thờ cúng quen thuộc của người Việt, việc cắm hoa trên bàn thờ vào ngày mồng 1 Âm lịch luôn được xem là chi tiết nhỏ nhưng mang nhiều ý nghĩa. Bên cạnh những loài hoa thường được ưu tiên như hoa cúc, hoa huệ hay hoa sen, có một loài hoa màu đỏ rực, rất quen thuộc trong đời sống nhưng lại thường được người xưa nhắc nhở nên tránh đặt lên ban thờ vào ngày đầu tháng. Đó chính là hoa dâm bụt.

Hoa dâm bụt gắn liền với hình ảnh hàng rào, sân vườn làng quê Việt Nam. Loài hoa này dễ trồng, nở to, màu sắc nổi bật, đặc biệt là sắc đỏ. Tuy nhiên, dù quen thuộc và đẹp mắt, hoa dâm bụt lại hiếm khi xuất hiện trên bàn thờ tổ tiên, nhất là vào ngày mồng 1 đầu tháng.

Theo quan niệm dân gian, mồng 1 Âm lịch là thời điểm “mở vận” của cả tháng. Mọi nghi thức thờ cúng trong ngày này đều hướng tới sự khởi đầu suôn sẻ, ổn định và bền lâu. Vì vậy, hoa được chọn dâng lên bàn thờ không chỉ cần tươi đẹp mà còn phải mang ý nghĩa biểu trưng phù hợp.

Hoa dâm bụt thường bị xếp vào nhóm “nên tránh” trước hết bởi đặc tính sớm nở, chóng tàn. Hoa có thể nở rực rỡ vào buổi sáng nhưng chỉ sau một ngày đã héo và rụng cánh. Trong cảm quan của người xưa, hình ảnh ấy tượng trưng cho sự ngắn ngủi, thiếu bền vững – điều không phù hợp với mong muốn về một tháng mới hanh thông, dài lâu.

Bên cạnh đó, hoa dâm bụt là loài hoa mang tính đời thường, mọc phổ biến ở bờ giậu, ven đường, hàng rào. Trong khi bàn thờ được coi là không gian linh thiêng, cần sự chắt lọc và trang nghiêm, nhiều gia đình cho rằng loài hoa gắn với sinh hoạt thường nhật như dâm bụt chưa đủ phù hợp để dâng cúng vào những ngày quan trọng.

Không chỉ ở Việt Nam, trong văn hóa dân gian Trung Quốc, hoa dâm bụt (mộc cận hoa) cũng không phải là loài hoa được ưa chuộng trong thờ cúng, nhất là vào những ngày mang tính khởi đầu như mồng 1 Âm lịch. Theo các tài liệu và bài viết về phong tục trên các chuyên trang văn hóa Trung Quốc, loài hoa này thường bị tránh đưa lên bàn thờ vì lý do tương tự: Nở nhanh, tàn sớm và thiếu ý nghĩa cát tường về mặt biểu trưng.

Trong quan niệm truyền thống Trung Hoa, hoa dâng cúng nên là những loài mang sinh khí ổn định, dáng hoa bền, màu sắc trang nhã, tượng trưng cho sự lâu dài và bình an. Những loài hoa quen thuộc trong thờ cúng như cúc, mai, mẫu đơn hay bách hợp thường được ưu tiên hơn hoa mộc cận, vốn gắn với hình ảnh ven đường và không gian đời thường.

Với những gia đình yêu thích vẻ đẹp rực rỡ của hoa dâm bụt, các chuyên gia văn hóa cho rằng loài hoa này vẫn rất phù hợp để bày trí trong không gian sinh hoạt thường ngày, thay vì đặt trên bàn thờ. Hoa dâm bụt có thể cắm ở hiên nhà, ban công, cửa sổ đón nắng, hoặc trồng làm hàng rào, tiểu cảnh sân vườn – đúng với đặc tính tự nhiên và hình ảnh quen thuộc của loài hoa này.

Ngoài ra, hoa cũng có thể đặt ở phòng khách, khu vực gần cửa ra vào, nơi nhiều ánh sáng và thông thoáng, nhằm tạo điểm nhấn màu sắc và mang lại cảm giác tươi mới cho không gian sống. Việc bố trí hoa dâm bụt ở những vị trí này vừa giữ được giá trị thẩm mỹ, vừa hài hòa với quan niệm thờ cúng truyền thống, tránh gây cảm giác không phù hợp trong không gian linh thiêng.

Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.