Khi còn là con nít, hẳn ai trong chúng ta cũng từng một lần bị người lớn đem ông Ba Bị (hay ông Kẹ) ra hù dọa khi không nghe lời, quậy phá hay biếng ăn.
Trong hình dung của những đứa trẻ, ông Ba Bị (ông Kẹ) được phác họa trông bộ dạng khá kỳ dị "Ba Bị, 9 quai, 12 con mắt, chuyên bắt trẻ con". Và "người đàn ông" đáng sợ này thường xuất hiện vào buổi tối để rình bắt trẻ con hư.
Tuy nhiên, bạn có thắc mắc ông Ba Bị là ai và liệu rằng ai trong chúng ta cũng thực sự biết về ông Ba Bị này. Cùng tìm hiểu sự thật về ông Ba Bị...
Ba Bị là gì và những truyền thuyết về ông Ba Bị...
Trong Việt Nam tự điển của Khai Trí Tiến Đức (1931) có nêu ra định nghĩa về Ba Bị. Theo đó, “Ba bị: Giống quái lạ người ta bịa ra để dọa trẻ con: Ba bị chín quai mười hai con mắt: nghĩa bóng là tồi tàn, xấu xí: đồ ba bị”.
 |
| Hình ảnh ông Ba Bị với ngoại hình đáng sợ. (Ảnh minh họa). |
Hay trong Từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học (2007) do Hoàng Phê chủ biên định nghĩa: “Ba bị: tên gọi một hình người quái dị bịa ra để dọa trẻ con”. Tuy nhiên, nhiều học giả cho rằng, định nghĩa này chưa thực sự chính xác. Bởi có khá nhiều câu chuyện truyền thuyết về ông Ba Bị này.
Vào khoảng thế kỉ thứ XVII, XVIII, ở các vùng ven biển duyên hải từ miền Trung ra Bắc (các tỉnh từ Hà Tĩnh trở ra) thường xuất hiện hoạt động bắt cóc trẻ em.
Theo mô tả những kẻ bắt cóc thường đi thành từng nhóm 6 người, di chuyển bằng thuyền từ ngoài khơi vào. Khi vào đến bờ, chúng chia thành 3 tốp nhỏ, mỗi tốp 2 người mang theo một túi to bện bằng cói.
Vì mỗi nhóm chia làm 3 tốp, mỗi tốp có một cái bị nên thường gọi là "Ba bị". Mỗi cái bị lại có 3 quai nên là "chín quai"; tất cả nhóm có 6 người - tổng cộng là "mười hai con mắt".
Các nhóm này đi vào trong các khu dân cư ven biển, tìm mọi cách để bắt cóc trẻ con trong làng, xóm. Khi bắt cóc được trẻ con, chúng để trẻ con vào trong bị to, rồi nhanh chóng đem ra ngoài thuyền, chạy trốn ra biển khơi nên rất khó đuổi kịp.
Chính vì thế, đối tượng này một thời đã gây hoang mang trong dân chúng về tệ nạn bắt cóc trẻ con. Người dân chỉ còn cách nâng cao cảnh giác và lấy hình ảnh đó ra để răn dạy, nhắc nhở trẻ em trong nhà, trong thôn xóm mình không được tin người lạ.
Hình tượng ông Ba Bị được mô tả trong hình dạng đen đủi, gớm ghiếc, vai mang ba cái bị lớn đi ăn xin. (Ảnh minh họa).
Cũng có nhiều truyền thuyết khác lại kể lại rằng, hình tượng ông Ba Bị được mô tả trong hình dạng đen đủi, gớm ghiếc, vai mang ba cái bị lớn đi ăn xin. Khi có cơ hội, ông Ba Bị sẽ đi bắt trẻ con đem bán. Hình tượng ông Ba Bị này xuất hiện trong thời điểm đại hạn mất mùa từ Nghệ An ra Bắc vào năm 1608.
Dần dần, những bậc cha mẹ đã lấy hình tượng này để nhắc nhở đứa trẻ nào không ngoan, khóc mãi mà không chịu nín - sẽ bị ông Ba Bị tới bắt, bỏ vào bị mang đi mất, không cho ở với cha mẹ nữa. Lúc đó, trẻ nhỏ khi nghe cha mẹ nhắc đến ông Ba Bị thì sợ hãi nín ngay.
Theo thời gian, hình tượng ông Ba Bị đã dần trở nên phổ biến đến mức gần như đã trở thành thành ngữ và được cha mẹ sử dụng để hù dọa trẻ con.
Và những phiên bản ông Ba Bị trên thế giới....
Bạn có biết, không chỉ ở Việt Nam mà trên thế giới cũng xuất hiện hình tượng về ông Ba Bị. Những ông Ba Bị này có điểm chung đều là những quái vật khổng lồ, chuyên đi bắt trẻ em hư.
Thổ Nhĩ Kỳ - Öcü
Öcü là quái vật khổng lồ trong truyền thuyết của người Thổ Nhĩ Kỳ, tay mang một cái bao và hay đi bắt cóc trẻ con.
Bulgaria - Torbalan
Ông Ba Bị của người Bulgary là Torbalan - một con quái vật hình người trông khá đáng sợ. Torbalan có nghĩa là “người đàn ông mang bao” – chuyên đi bắt những trẻ em hư.
Nhật Bản - Ubume
Trong truyền thuyết Nhật Bản, Ubume là linh hồn của những phụ nữ chết khi đang sinh con hoặc mang thai. Ubume được miêu tả là một sinh vật giống chim nhưng biến hóa thành một người phụ nữ đi bắt cóc trẻ em.
Các quốc gia Đông Âu: Babaroga
Ông Ba Bị phiên bản Đông Âu (các nước Croatia - Serbia - Macedonia) mang tên Babaroga. Babaroga thực chất có nghĩa là người phụ nữ có sừng, chuyên bắt trẻ em nhét vào bao bị, đem về hang ổ rồi ăn thịt.