Theo "Đại Việt sử ký toàn thư", Lý Ông Trọng là tướng của Thục phán An Dương Vương. Sau khi An Dương Vương lên ngôi, ông được vua cử đi sứ nước Tần.
Sau khi Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc năm 221 TCN, Lý Ông Trọng được phái đến trấn giữ đất Lâm Thao (tỉnh Cam Túc ngày nay). Thời đó, mặc dù Tần Thủy Hoàng uy danh nghìn vạn dặm nhưng biên giới phía Bắc luôn bị quân Hung Nô quấy nhiễu. Quân Tần có Vạn Lý Trường Thành nhưng vẫn nhiều phen khốn đốn, chống đỡ liên miên.
Lý Ông Trọng (bên phải) và vợ Hoàng phi Bạch Tĩnh Cung Công chúa, tượng ở hậu cung đình Chèm thuộcxã Thụy Hương, huyện Từ Liêm, Hà Nội.Ảnh: Wikipedia.
Ông Trọng cầm quân ra giữ đất Lâm Thao (vùng Cam Túc, Trung Quốc hiện nay), hễ quân Hung Nô kéo đến bao nhiêu là bị đập tan bấy nhiêu. Giặc Hung Nô kinh sợ và từ đó không dám xâm phạm biên ải nhà Tần nữa. Vua Tần hết sức khâm phục, phong tước cao, thưởng hậu và gả cả công chúa Bạch Tĩnh Cung, tức Tây Cung công chúa cho Lý Ông Trọng, muốn lưu ông ở lại Tần lâu dài. Sau đó một thời gian, Lý Ông Trọng nhớ quê hương xin vua Tần cho về nước nghỉ ngơi.
Sau khi ông đi, quân Hung Nô quay trở lại tấn công nước Tần. Không mời được ông sang, Tần Thủy Hoàng cho đúc pho tượng đồng khổng lồ hình Lý Ông Trọng, đặt ở cửa Tư Mã, kinh đô Hàm Dương. Quân Hung Nô từ xa kéo đến, tưởng Lý Ông Trọng nên không tấn công nước Tần nữa.
Đến đời Đức Tông nhà Đường, niên hiệu Trinh Nguyên năm đầu, Triệu Xương cho xây dựng đền thờ và thờ cúng quanh năm. Sau đó, khoảng năm 860, tướng nhà Đường là Cao Biền, rất sùng bái Lý Ông Trọng, cho sửa sang lại đền thờ, tạc tượng gỗ, tôn xưng ông danh hiệu cao quý là Lý hiệu úy.
Ngày nay, xã Thụy Hương, huyện Từ Liêm, Hà Nội, còn ngôi đền cổ thờ Lý Ông Trọng. Hàng năm, nhân dân mở hội làng Chèm vào ba ngày 14, 15,16 tháng 5 âm lịch để tưởng nhớ vị tướng anh hùng được tôn là thành hoàng làng (Đức thánh Chèm - Lý Ông Trọng).
Theo sách "Lĩnh Nam Trích Quái", sau khi Lý Ông Trọng về nước, quân Hung Nô quay trở lại tấn công. Tần Thủy Hoàng cử sứ giả sang Âu Lạc mời ông quay trở lại nhưng bị từ chối. Để tránh phiền nhiễu, Lý Ông Trọng trốn vào rừng. Tần Thủy Hoàng không tin, dọa sẽ đem quân tấn công. Cuối cùng, ông tự tử, chết trên mảnh đất quê hương.
