Cận cảnh công trình tượng đài “Tiếng sấm đường 5” ở Hải Dương

“Tượng đài Tiếng sấm đường 5" được xây dựng nhằm ghi lại dấu ấn lịch sử quan trọng trong phong trào kháng chiến chống thực dân Pháp trên đường 5 và đường sắt Hải Phòng - Hà Nội của quân và dân 3 tỉnh: Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên.

Theo sử sách ghi chép lại, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta lần 2. Để đảm bảo 2 tuyến đường giao thông huyết mạch được thông suốt, phục vụ việc vận chuyển vũ khí, khí tài quân sự và quân lính từ thành phố Hải Phòng cho khắp chiến trường Bắc Bộ, đặc biệt là cứ điểm Điện Biên Phủ, giặc Pháp đã lập nhiều đồn bốt, tháp canh kiên cố; đồng thời mở nhiều cuộc tuần tra, càn quét dọc hai bên tuyến đường 5 và các vùng phụ cận, gây nhiều tội ác.

Để bảo vệ tuyến giao thông có vị trí chiến lược, trọng yếu, đồng thời ngăn chặn địch, quân và dân Hải Dương cùng với quân dân Hải Phòng, Hưng Yên đã kiên cường chiến đấu, bám đất, bám làng, nhiều trận đánh ác liệt đã nổ ra, làm nên “Tiếng sấm đường 5" vang rền.

Trong đó, phải kể đến trận đánh ngày 3/4/1947, du kích Kim Thành (Hải Dương) đặt mìn, đánh đổ được 1 đầu tàu, 8 toa tàu và tiêu diệt 50 tên địch tại đoạn đường sắt gần ga Phạm Xá, xã Tuấn Việt; trận đánh bằng mìn làm đổ 25 toa xe chở hàng quân sự của địch tại đoạn đường sắt gần làng Lương Xá, xã Kim Liên ngày 25/4/1947; trận dùng mìn lật đổ 1 đoàn tàu gồm 6 toa, làm chết 12 tên và bị thương 20 tên địch ngày 6/6/1947; trận du kích Kim Thành đặt mìn tại đoạn đường sắt gần làng Quỳnh Khê, xã Kim Xuyên phá hỏng 1 đầu tàu, lật đổ 9 toa xe, diệt và làm bị thương hơn 100 tên địch vào ngày 18/1/1948.

Đáng chú ý trong chiến dịch “Tiếng sấm đường 5” lần thứ nhất là trận đánh đêm 4/2/1948, Kim Thành đã huy động dân quân, du kích của 7 xã dọc quốc lộ 5 dùng mìn đánh một trận “Tổng phá hoại đường sắt” suốt chiều dài 20 cây số. Đúng 1 giờ, sau 3 tiếng nổ giòn giã làm “hiệu lệnh” phát hoả, hơn 1.000 quả mìn được gài sát đường ray nổ nối tiếp thành một chuỗi âm thanh vang rền như trời long đất lở. Cả đoạn đường sắt trên bị phá hỏng.

Ngày 5/10/1948, du kích Cẩm Hoàng dùng mìn đánh một trận “thật đẹp” trên đoạn đường sắt Cầu Dê, lật đổ 1 đoàn tàu có 8 toa xe, diệt 250 tên và làm bị thương hơn 100 tên khác. Đây là trận đánh diệt nhiều địch nhất trên đường sắt vào thời kỳ đó.

Du kích Kim Thành đã có nhiều sáng kiến đánh mìn trên đường sắt phù hợp với từng thời kỳ. Lúc đầu, ta phải dùng chiến thuật thô sơ là "giật dây". Sau lực lượng du kích Kim Thành đã tìm ra cách đánh mới “mìn điện tự động”, không cần người điều khiển, không cần vị trí ẩn nấp ở gần đường, có thể đặt mìn ở bất cứ đoạn nào trong điều kiện thuận lợi. Những hình thức đánh giặc tuy đơn giản nhưng đã góp phần không nhỏ vào phong trào chống thực dân Pháp của nhân dân cả nước.

Trận đánh "mìn điện tự động" đầu tiên được du kích Kim Thành đánh thí điểm tại đoạn đường gần ga Phú Thái sáng 28/12/1951. Cách đánh này sau đó được áp dụng nhiều nơi, đặc biệt trong thời gian phối hợp với chiến dịch Điện Biên Phủ.

Tiêu biểu là trận đánh "mìn điện tự động" diệt quân tiếp viện trên đường 5 tại ga Phạm Xá (Kim Thành) ngày 31/1/1954, lật đổ toa chở binh lính và thiết bị quân sự từ Hải Phòng lên chi viện cho tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, tiêu diệt hơn 1.000 tên giặc cùng hàng tấn vũ khí, quân trang, quân dụng và phương tiện chiến tranh của giặc Pháp. Đây là trận thắng vang dội, làm nên ý nghĩa “Sấm đường 5".

Bác Hồ đã 2 lần gửi thư khen Trung đội du kích Kim Thành vào tháng 3 và tháng 12/1948. Thư có đoạn viết: "Cảm ơn các chú đã gửi biếu tôi một cái áo mưa lấy của giặc. Quý hơn nữa, là các chú hứa: Luôn luôn cố gắng lấy vũ khí của địch giết địch... Một điều nữa các chú phải luôn luôn nhớ: “Du kích là như cá, Nhân dân là như nước"…

Theo nhà sử học Tăng Bá Hoành, những người làm nên “Tiếng sấm đường 5" là anh du kích, chị dân quân, chiến sĩ tự vệ, bộ đội địa phương. Với phương châm “lấy thô sơ chống hiện đại; dùng lực lượng nhỏ, thu thắng lợi lớn", chỉ bằng những quả pháo, trái mìn tự chế hoặc cải tiến từ bom cân, đạn đại bác của địch, ta đã tạo nên “Tiếng sấm đường 5" vang rền, gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề.

Góp phần làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, bao người con quê hương Hải Dương đã không tiếc thân mình, dâng hiến tuổi thanh xuân cho đất nước. Hải Dương có hơn 4.000 quân nhân tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ, trong đó có 402 liệt sĩ và hàng nghìn người đã trở về với những vết thương trên cơ thể. Tên tuổi nhiều anh hùng của mảnh đất Hải Dương mãi được khắc ghi vào lịch sử như: “Vua mìn đường 5” Nguyễn Văn Thòa, anh hùng Lê Văn Nổ, nữ du kích Đinh Thị Nhìn, anh hùng Đặng Đức Song, anh hùng Hà Văn Nọa…

Để tri ân những đóng góp, hy sinh của bộ đội, du kích... đã ngã xuống trong các chiến dịch đánh mìn trên tuyến đường 5 và đường sắt Hà Nội - Hải Phòng, tỉnh Hải Dương đang triển khai xây dựng công trình tượng đài “Tiếng sấm đường 5” tại xã Tuấn Việt (huyện Kim Thành, Hải Dương).

Quần thể công trình “Tượng đài Tiếng sấm đường 5" gồm: Tượng đài, các công trình phụ trợ và hệ thống hạ tầng kỹ thuật. Trong đó, tượng đài gồm nhóm tượng đài và nhóm tượng nhân vật. Tượng đài được xây dựng bằng chất liệu đá tự nhiên (ghép khối), cao 21,06 m. Trên đỉnh tượng đài là tượng 3 người con kiên trung đất Hải Dương tay cầm súng, tay ôm bọc phá hướng mắt về phía trước, nhìn ra đường 5.

Dưới thân tượng được điêu khắc hình ảnh đoàn tàu chở vũ khí, khí tài quân sự của giặc Pháp bị dân quân du kích và bộ đội ta phục kích đánh mìn nổ tung...

Phía sau khu tượng đài đắp đồi đất, trồng cây xanh. Dự án còn có các hạng mục khác như bãi đỗ xe, sân hành lễ, bia chứng tích, khu vệ sinh, tường rào, cây xanh, tiểu cảnh...

Đến nay, ghi nhận của PV, quần thể công trình “Tượng đài Tiếng sấm đường 5" đã cơ bản hoàn thành và dự kiến sẽ được đưa vào sử dụng trong tháng 12/2024 để phục vụ nhân dân và du khách thập phương.