Tay súng Zaitsev bắt đầu binh nghiệp của mình không phải trong trường bắn tỉa mà tại phòng kinh tế - tài chính của một đơn vị thuộc Hạm đội Thái Bình Dương của Liên Xô.
Zaitsev bắn hạ được tất thảy 242 binh lính và sĩ quan của Đức Quốc xã. Ông không phải là tay súng bắn tỉa hạ được nhiều địch thủ nhất trong Thế chiến II, nhưng ông chắc chắn là xạ thủ nổi tiếng nhất trong trận chiến Stalingrad đẫm máu giữa Hồng quân và quân đội phát xít Đức.
Xạ thủ bắn tỉa huyền thoại Vasily Zaitsev (trái) hướng dẫn các tân binh trên chiến trường. Ảnh: Sputnik.
Từ hải quân chuyển thẳng sang chiến hào
Vasily Grigoryevich Zaitsev học bắn súng từ thuở bé. Ông của Zaisev là một thợ săn giàu kinh nghiệm, thường xuyên đưa cháu mình đi săn trong rừng taiga.
Tuy nhiên, khi chiến tranh vệ quốc bùng nổ, Zaitsev lại đang ở Thái Bình Dương chứ không phải trong biên chế một trung đội bắn tỉa.
Nhiều thủy thủ Liên Xô khi ấy mong muốn được ra mặt trận để chiến đấu với quân thù và Zaitsev không phải là ngoại lệ.
Zaitsev đã 5 lần nộp đơn xin được ra trận. Cuối cùng, vào mùa hè năm 1942, yêu cầu của ông được chấp thuận.
Zaitsev viết: “Tôi tự hào mặc đồ hải quân trong 5 năm trời và sẵn sàng cho các trận hải chiến. Nhưng cuối cùng tôi lại chiến đấu trên bộ”.
Tay súng bắn tỉa bẩm sinh
Vào tháng 9/1942, Zaitsev có mặt tại mặt trận Stalingrad, bên trong đội hình Sư đoàn súng trường 284 thuộc Tập đoàn quân số 62 dưới quyền chỉ huy của Trung tướng Vasily Chuikov.
Ban đầu Zaitsev tham gia giao chiến đường phố như các lính bộ binh thông thường khác. Tuy nhiên, tài thiện xạ của ông nhanh chóng được cấp trên phát hiện.
Khi ấy, một nhóm chiến sĩ Hồng quân đang chốt tại vị trí của mình thì 2 lính Đức xuất hiện ở phía trước. Zaitsev lấy súng trường bắn gục tên lính đầu tiên. Vài giây sau, một lính Đức nữa xuất hiện và Zaitsev lại nổ súng hạ gục mục tiêu.
Viên trung đoàn trưởng Hồng quân đã chứng kiến toàn bộ cảnh tượng đó. Ông lập tức ra lệnh cấp cho Zaitsev một khẩu súng bắn tỉa có gắn kính ngắm quang học.
Tố chất tay súng bậc thầy
Zaitsev có những tố chất quan trọng cho hoạt động bắn tỉa, như thị lực cực tốt, tai cực thính, sức bền lớn và sự điềm tĩnh cao độ. Zaitsev nhanh chóng lên hạng trong giới bắn tỉa xuất sắc nhất tại Stalingrad.
Zaitsev thường xuyên mài sắc kỹ năng của mình, nghiên cứu chiến thuật của đối phương, vạch ra các quy tắc riêng của mình, và không ngại sáng tạo.
Zaitsev tránh tác chiến vào lúc hoàng hôn, do khi tiến về phía đường chân trời, mặt trời có thể phản chiếu trong kính ngắm quang học của xạ thủ, làm lộ vị trí của người lính bắn tỉa. Khi mặt trời mọc, ánh sáng lại rọi chiếu trên ống nhòm của sĩ quan Đức và kính ngắm của lính bắn tỉa Đức.
Truyền dạy kỹ năng cho các xạ thủ khác
Zaitsev tham gia huấn luyện các tay súng bắn tỉa khác của Hồng quân, khoảng 36-40 người như vậy.
Zaitsev dạy cho họ thay đổi vị trí sau 2 - 3 lần bắn. Ông cũng chỉ cho họ cách ngụy trang cẩn thận, cách giăng bẫy lừa địch (như dùng hình nộm mặc quân phục). Điều chủ yếu mà ông yêu cầu họ đạt tới là tư duy ngoài giới hạn và tùy cơ ứng biến.
Zaitsev sáng tạo ra chiến thuật tổ chức tấn công bằng tổ 6 người, chia làm 3 cặp (mỗi cặp gồm 1 xạ thủ và 1 chỉ điểm), hướng tới cùng một khu vực từ các hướng bắn khác nhau.
Tướng Chuikov đã gặp trực tiếp nhiều xạ thủ bắn tỉa trong đội quân của mình tại Stalingrad. Ông nhớ lại một lần gặp gỡ với Zaitsev và học trò Viktor Medvedev: “Khi tôi lần đầu gặp Zaitsev và Medvedev, tôi đã bị ấn tượng bởi tính khiêm tốn của họ, động tác khoan thai của họ, phẩm chất điềm tĩnh không lay động và khả năng chăm chú tìm kiếm mục tiêu: Họ có thể nhìn vào một điểm trong thời gian dài mà không hề chớp mắt. Tay họ nắm rất chắc chắn”.
Săn xạ thủ bắn tỉa của địch
Trong quá trình chiến đấu ở Stalingrad, Zaitsev xóa sổ 11 xạ thủ bắn tỉa của địch. Ông nhớ lại: “Tôi đã học được cách nhanh chóng phân biệt “chữ viết tay” của các xạ thủ bắn tỉa phát xít. Bằng cách đánh giá phong cách bắn và phương pháp ngụy trang, tôi không khó khăn gì để chỉ ra đâu là tay súng giàu kinh nghiệm và lính mới, đâu là kẻ nhát gan và kẻ lão luyện, bền bỉ”.
Cuộc đấu súng giữa Zaitsev và Thiếu tá König trở nên đặc biệt nổi tiếng. Tay súng thiện xạ của Đức được gửi tới mặt trận Stalingrad để tiêu diệt xạ thủ Zaitsev và các học trò của ông. Cuộc đối đầu giữa hai kỳ phùng địch thủ này từng được khắc họa trong bộ phim “Kẻ thù trước cổng” năm 2001.
Hiện vẫn chưa rõ danh tính của xạ thủ König. Một nguồn thông tin cho rằng, đây là bí danh của sĩ quan SS Heinz Thorvald - hiệu trưởng một trường bắn tỉa ở thị trấn Zossen.
König-Thorwald đã thành công trong việc bắn hạ một số tay súng bắn tỉa của Liên Xô.
Trong cuộc đối đầu với König-Thorwald, chỉ điểm Nikolai Kulikov (phía Hồng quân) đã cố gắng dụ đối phương làm lộ nơi ẩn náu.
Zaitsev nhớ lại: “Rất cẩn trọng, như thể một tay súng bắn tỉa giàu kinh nghiệm nhất vẫn làm, Kulikov đưa mũ sắt lên cao. Tên phát xít nổ súng. Kulikov giật nhẹ lên trong một giây, kêu thật to rồi ngã vật ra phía sau. Rốt cuộc, đã “bắn hạ” được trùm bắn tỉa của Hồng quân sau khi rình rập 4 ngày liền - xạ thủ Đức chắc hẳn đã nghĩ vậy. Sau đó König-Thorwald thò phần trên của đầu ra bên ngoài một tấm sắt. Tôi nổ súng. Đầu của gã phát xít hất ra phía sau, còn kính ngắm của hắn vẫn phản chiếu ánh nắng”.
Ngay khi trời tối, binh sĩ Liên Xô tại khu vực này tiến hành đột kích trong đêm. Trong lúc giao chiến lên đến đỉnh điểm, Zaitsev và đồng đội kéo viên thiếu tá Đức tử trận ra khỏi tấm thép, lục giấy tờ của y và gửi về cho sư đoàn trưởng.
Anh hùng Liên Xô và di nguyện được chôn tại Stalingrad
Tháng 1/1943, Vasily Zaitsev bị thương nặng và được đưa về thủ đô Moscow. Ngày 22/2 năm đó, Trung úy Zaitsev được phong tặng danh hiệu “Anh hùng Liên Xô” vì lòng dũng cảm và chiến công trong cuộc chiến chống phát xít Đức.
Sau khi phục hồi sức khỏe, Zaitsev trở lại chiến trường, tiếp tục chiến đấu và đào tạo các tay súng bắn tỉa. Ông đã viết hai cuốn hướng dẫn về nghệ thuật bắn tỉa.
Khi chiến tranh kết thúc, Zaitsev quyết định sống tại thủ đô Kiev của đất nước Ukraine Xô viết. Ông làm việc nhiều năm trong ngành công nghiệp nhẹ tại đây. Ông qua đời vào ngày 15/12/1991, vài ngày trước khi Liên Xô tan rã.
Nguyện ước của xạ thủ bắn tỉa này là được mai táng tại thành phố Volgograd (tức Stalingrad thời trước). Di cốt của ông nằm lại tại Kiev trong nhiều năm. Mãi đến năm 2006, di nguyện của Zaitsev mới được hiện thực hóa.