Vì sao người Việt kỵ vỡ gương ngày Tết?

Tục ngữ có câu “Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm”. Trong ngày thường, người Việt Nam ta rất coi trọng vệ sinh nhà cửa cho sạch sẽ. Tuy nhiên vào ngày Tết người ta lại kiêng quét nhà. Chiều 30 Tết mọi việc dọn dẹp nhà cửa phải xong để chuẩn bị cho ngày đầu năm mới được sạch sẽ. Tuy nhiên, trong cả ngày mồng 1 Tết, dù sàn nhà có bừa bộn với vỏ kẹo, vỏ hướng dương… thì người ta cũng để đó mà không quét vì quan niệm rằng những rác đó là lộc năm mới, nếu quét đi thì mất lộc.

Thời nay bật lửa phổ biến nhưng thời xưa, vì dụng cụ đánh lửa hiếm cho nên dân gian thường giữ lửa từ bữa này sang bữa khác trong các đống tro than hoặc trấu. Công đoạn này được gọi là “giấm lửa”. Nhưng nhiều khi đống giấm bị tắt nên chuyện xin lửa nhau là rất phổ biến. Mới cách đây độ hai chục năm, ở quê tôi, hình ảnh một người cầm nắm rơm sang hàng xóm xin lửa khi đến giờ nấu cơm vẫn còn thường thấy.

Tuy nhiên, đừng ai đi xin lửa hàng xóm vào sớm mồng 1. Bởi người ta quan niệm, lửa là đỏ, là may mắn. Nếu ngày đầu năm mới mà cho người khác cái đỏ, cái may mắn thì nhà mình sẽ gặp nhiều điều không may mắn, làm ăn thua lỗ… Cùng với lửa, người ta kiêng cả xin nước và cho nước vì nước cũng là một nguồn tài lộc. Dân gian thường ví “tiền vào như nước”.

Bên cạnh đó, trong lời ăn tiếng nói rất kiêng nói những từ xui xẻo như “Tiêu rồi, chết rồi”. Mọi người ai cũng cố gắng giữ gìn lời ăn tiếng nói. Ông bà cha mẹ thường dặn con cháu không được nói tục chửi bậy trong ngày đầu năm mới để tránh bị “giông”.

Thành ngữ nói “sinh dữ, tử lành”nghĩa là đi đường mà gặp đám ma thì lành, ngược lại gặp người đi đẻ thì gặp nhiều điều không may. Ấy thế mà trong ngày Tết, cái điều kị nhất lại là đám ma. Sách “100 điều nên biết về phong tục Việt Nam” của tác giả Tân Việt nói: “Nhà nào không may có người chết trong những ngày Tết, nếu là trước đêm giao thừa thì nhanh chóng an táng ngay trong năm cũ còn nếu mất vào đúng ngày mồng 1 thì cũng không được phát tang ngay mà phải để sang mồng 2 để tránh làm ảnh hưởng đến không khí vui xuân của cả làng xóm”.

Cái ảnh hưởng của tang ma còn theo người ta đến cả năm. Dân gian thường gọi những người mà trong nhà mới có người chết là đang mang vận khăn trắng. Những người đang mang vận khăn trắng này, vào ngày đầu xuân không nên đi chúc Tết sớm để người khác không gặp mình đầu tiên. Cái sự gặp buổi ban đầu ấy rất quan trọng. Ngày thường, đi ra đường người ta đã coi trọng việc gặp ai vì có quan niệm nếu gặp người “vía lành” thì công việc thuận lợi. Ngược lại nếu gặp người “vía dữ” thì mọi việc lại khó khăn, thất bại… Bởi thế mà ai cũng kiêng gặp những người có vận khăn trắng đầu tiên trong năm mới vì lo ngại cái vận tang ma chết chóc của họ sẽ ám vào mình trong cả năm tiếp theo. Cho nên những người mà gia đình mình mới có người chết thì cũng không nên vô tình hay hữu ý mà đến xông nhà cho người khác.

Bên cạnh những đại kị đó thì người dân ta cũng rất kị đánh vỡ bát đĩa, gương trong ngày đầu năm. Theo quan niệm truyền thống, đổ vỡ sẽ là điềm báo cho những sứt mẻ trong quan hệ làm ăn, quan hệ công việc… của năm tới. Trong bài trí nhà cửa, các tranh cũng được lựa chọn kỹ càng. Nội dung tranh phải thể hiện sự no đủ, vui vẻ, tránh những tranh có hình ảnh đánh đấm, sát khí hay những cảnh không vui vẻ như kiện tụng, đánh ghen…

Thời nay, giới trẻ có phần phóng khoáng hơn và ít biết về các quan niệm kiêng kị của thời trước. Tuy nhiên còn khá đông người Việt, cả ở nông thôn hay thành thị vẫn đều coi trọng những điều đó. Bởi vậy, dù bạn tin hay không tin thì trong ngày xuân, để đẹp lòng vui vẻ mọi người hãy giữ gìn một chút.