Số 39 (4405) Thứ Năm (25/9/2025) 4 DẤU ẤN 66 NĂM Dòng chảy tri thức và hành trình “Khoa học và Đời sống” Từ Khoa học thường thức tới Khoa học và Đời sống Năm 1958, thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 3 về đẩy mạnh công tác nghiên cứu và phổ biến khoa học, kỹ thuật, Ủy ban Khoa học Nhà nước được thành lập. Ngày 10/5/1959, Ban Vận động Trung ương Hội Phổ biến Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam ra đời. Một trong những công tác đầu tiên cấp bách của Hội là xuất bản một tờ báo để phổ biến kiến thức khoa học, kỹ thuật và tuyên truyền, xây dựng Hội. Ngày 30/9/1959, Báo Khoa học thường thức ra mắt số đầu tiên. Chủ nhiệm báo là ông Nguyễn Xiển, Tổng Biên tập là ông Đặng Minh Trứ. Báo in ở Nhà in Minh Sang, từ số 14 đươc in ở Nhà in Báo Nhân dân. Báo được bạn đọc hoan nghênh và được xác định là một trong 4 tờ báo (3 tờ nữa là Nhân dân, Quân đội Nhân dân và Đại đoàn kết) được phát hành tới cơ sở sản xuất, xã, phường. Báo Khoa học thường thức được phổ cập rộng rãi, có lúc phát hành trên 10 vạn tờ một kỳ mà vẫn không đủ báo bán. Những bài báo đầu tiên là của các ông Nguyễn Xiển, Đặng Minh Trứ, Tạ Quang Bửu, Lê Khắc, Tôn Thất Tùng, Dương Hồng Hiên, Trần Văn Hà… Ngày 30/6/1971, Hội Phổ biến Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam giải thể, Báo Khoa học thường thức do Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước quản lý. Chủ nhiệm báo là ông Lê Khắc, Tổng Biên tập báo là ông Hoàng Linh. Tuy gặp nhiều khó khăn do Mỹ ném bom miền Bắc, Báo Khoa học thường thức vẫn ra đều, bảo đảm chất lượng, có lúc phát hành tới 12, 13 vạn bản. Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, ngày 7/9/1976, Báo lập Cơ quan thường trú tại TP HCM. Từ tháng 1/1977, Báo Khoa học thường thức đổi tên thành Báo Khoa học và Đời sống, do Viện Khoa học Việt Nam quản lý, GS.VS Trần Đại Nghĩa - Viện trưởng làm chủ nhiệm, ông Hoàng Linh làm Tổng Biên tập. Thời đó, công nghệ thông tin chưa phát triển, báo in còn phải trình bày thủ công, do họa sĩ viết tay tiêu đề và vẽ hình ảnh minh họa. Tòa soạn có một máy ảnh giao cho phóng viên phụ trách nên không đủ ảnh minh họa cho bài. Quá trình chế bản và in ấn cũng đầy gian nan. Xưởng in typo với những con chữ chì nặng nề, những khuôn in được sắp xếp thủ công là một đặc trưng của thời kỳ này. Chất lượng giấy và mực in còn hạn chế, hình ảnh chủ yếu là đen trắng, đôi khi mờ nhòe. Tuy nhiên, chính trong điều kiện thiếu thốn ấy, mỗi bài báo đều là kết tinh của sự tâm huyết và nỗ lực, mang theo một sứ mệnh cao cả: khai sáng và phổ biến tri thức. Chuyển từ bao cấp sang cơ chế thị trường Từ năm 1984 xóa bỏ dần bao cấp, nhiều báo bắt đầu phải tự lo về kinh tế. Để tờ báo tồn tại và phát triển, Tòa soạn quyết định: Mở cửa hàng văn hóa phẩm bán báo, sách, truyện... và xuất bản phụ san nhất thời, mở đầu là Hỏi đáp khoa học tập 1. Cuốn phụ san đầu tiên in 10 vạn bản mà không đủ nhu cầu của các đại lý nên Tòa soạn quyết định tái bản thêm 10 vạn nữa. Cửa hàng cũng thành công không ngờ vì lúc này sách truyện trên thị trường khan hiếm. Như vậy, Báo Khoa hoc va Đơi sông đã hoạt động kinh tế khá sớm so với các báo khác. Năm 1989, kỷ niệm 30 năm thành lập Báo, Tòa soạn đưa ra vấn đề tăng gấp đôi số trang của một tờ báo cuối quý III và một tờ báo cuối quý IV. Cho tới lúc này, Báo vẫn xuất bản một tháng 2 kỳ và mỗi kỳ 8 trang. Như vậy, số cuối quý là 16 trang, giá bán gấp đôi, trang bìa được in nhiều màu. Sang năm 1990, từ môt tháng 2 kỳ, Bao đươc xuât ban hàng tuần. Đây là bước nhảy vọt của tờ báo. Năm 1992, số tăng trang hàng tháng là 12 trang cho vừa túi tiền bạn đọc. Năm 1993, mỗi tháng có 2 số tăng trang và đến năm 1994 tăng trang cả 4 kỳ, nghĩa là số nào cũng 12 trang và thêm phụ san Khoa hoc va Đơi sông khổ nhỏ do Ban Thường trú phụ trách chính. Có thể nói, năm 1983 - 1994 là giai đoạn bản lề chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường. Lúc này, những chiếc máy tính bắt đầu thay thế máy chữ. Công nghệ chế bản điện tử xuất hiện, cho phép phóng viên và biên tập viên làm việc hiệu quả hơn, với khả năng sửa chữa, dàn trang và thiết kế linh hoạt. Cùng lúc đó, xưởng in cũng chuyển mình từ công nghệ typo sang offset, một bước ngoặt về chất lượng. Ra bộ mới với 3 ấn phẩm Từ 1/5/2006, Khoa hoc va Đơi sông ra bộ mới với 3 ấn phẩm: Báo Khoa hoc va Đơi sông, phụ san Khoa hoc va Đơi sông và chuyên đề Dân tộc thiểu số và miền núi. Không chỉ thay đổi về măng séc, Báo có nhiều thay đổi về nội dung theo hướng đưa khoa học gần gũi với đời sống hơn. Trang 2-3 lấy tên Chuyển động với những đề tài thời sự nóng hổi. Công tác phóng viên cũng có nhiều thay đổi, thay vì đặt bài và biên tập, phóng viên trực tiếp tác nghiệp phản anh nhưng vấn đề thời sự và lấy ý kiến chuyên gia. Do đó, các bài báo mang hơi thở cuộc sống nhiều hơn, nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác và khoa học. Sáp nhập 4 báo thành Tri thức và Cuộc sống Thực hiện quy hoạch báo chí, từ ngày 1/1/2021, Báo Tri thức và Cuộc sống được thành lập, là sự sáp nhập của 4 báo: Khoa hoc va Đơi sông, Báo điện tử Kiến thức, Báo điện tử Tầm Nhìn và Bao Đất Việt. Tôn chỉ mục đích của Báo Tri thức và Cuộc sống là phổ biến kiến thức, tư vấn, phản biện, giám định xã hội của đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ trong tiến trình xây dựng, phát triển đất nước, đặc biệt trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, xây dựng kinh tế tri thức, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Tri thức và Cuộc sống hướng đến hội tụ đa phương tiện, được xây dựng dựa trên nền tảng các báo sáp nhập được quy hoạch thành chuyên trang, ấn phẩm. Khoa học và Đời sống không chỉ là một ấn phẩm báo in mà còn là một chứng nhân lịch sử, phản chiếu chân thực dòng chảy tri thức của Việt Nam qua từng thời kỳ, từ những năm tháng gian khó của chiến tranh đến kỷ nguyên số hóa bùng nổ. Ả nh bìa 1 và bìa 4 Báo Khoa học thường thức số 315 ra ngày 15/11/1969. Phụ san Báo Khoa học và Đời sống. nh bìa 1 số 1 Khoa học thường thức ra ngày 30/9/1959. Phụ trách Báo và Ban Thư ký chọn ảnh đăng báo. Độc giả lưu giữ những số báo Khoa học và Đời sống. Ấn phẩm Khoa học và Đời sống in tại Nhà in Quân đội 1. NGUYÊN VĂN
RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==