Cam là loại quả quen thuộc, bình dân ở Việt Nam. Mỗi vùng miền có một giống cam khác nhau, trong đó phải kể tới cam sành Hà Giang, cam Cao Phong, cam Vinh, cam bù Hà Tĩnh, cam Xoàn, cam canh... Nhưng ở Quảng Ngãi có một giống cam vô cùng đặc biệt, mọc hoang dại ở ngoài đảo, đó là cam đường.
Người dân địa phương cho biết mang tên cam đường, nhưng quả chỉ bé bằng quả chanh, hạt thì lớn như hạt bưởi. Dù có kích thước bé nhưng chúng lại ngọt lịm như đường và có mùi thơm dịu nhẹ, đặc trưng khiến ai được một lần ăn thử cũng không thể nào quên.
Cam đường là đặc sản ở đảo Bé (Lý Sơn, Quảng Ngãi)
Vốn là cây mọc hoang dại nên loài cam này có sức sống mãnh liệt. Ở đảo Bé (Quảng Ngãi), thời tiết quanh năm khắc nghiệt, nhưng bất chấp cái nắng, gió khốc liệt, những cây cam đường ở đây vẫn xanh tươi, mơn mởn lạ thường. Kết trái vào mùa hè, đến đầu đông thì cho thu hoạch. "Vì đây là cây ăn quả hiếm hoi có thể sống được trong điều kiện khắc nghiệt ở đảo Bé nên người dân trên đảo rất trân quý, nâng niu. Cây cam mọc khá thấp, nhưng vì cành nhánh có nhiều gai, nên người thu hoạch cam đường đòi hỏi phải khéo léo, để không bị gai đâm vào tay chân", anh Hoà (ở đảo Bé) chia sẻ.
Về đặc điểm nhận dạng, cam đường có kích thước nhỏ hơn quả chanh thông thường, mỗi quả có 4-6 hạt, khi chín vỏ chuyển sang màu vàng nhạt. Vỏ cam đường dại dày và phần múi thịt bên trong nhỏ và ít nước. Tuy chỉ là những cụm cây thấp, mọc hoang ngoài bờ, ngoài bụi, nhưng mỗi bụi cam đường vẫn sản sinh hàng trăm quả chín mọng, đủ cho 75 nóc nhà trên đảo Bé đều có cơ hội thưởng thức.
Anh Hoà nói thêm, ngày trước do cuộc sống và giao thông khó khăn, thời tiết bình thường thì 2-3 ngày mới có tàu từ đảo Lớn (trung tâm huyện Lý Sơn) chở lương thực phẩm sang, riêng mưa bão có khi 1-2 tuần mới có tàu qua. Vì vậy không chỉ rau xanh mà trái cây được xem là loại "cao cấp". Cho nên cam đường dại được xem là món quà mà thiên nhiên ban tặng "bù" lại phần nào sự thiếu hụt này.
Dù có kích thước bé và dày vỏ nhưng cam đường rất ngọt, mùi thơm đặc trưng
Cũng ở trên đảo bé, chị Giang (Quảng Ngãi) kể lại: "Tôi còn nhớ ngày bé chúng tôi cứ mong đến tháng 9, tháng 10 để được tự tay hái những quả cam đường chín mọng, thơm ngọt mang về nhà. Vỏ của cam đường cũng có mùi thơm tinh dầu, đứng cả mét cũng ngửi thấy. Bây giờ dù có nhiều loại trái cây nhưng cam đường vẫn là thứ mà chúng tôi rất thích.
Những năm được mùa, cam đường còn được hái gửi vào đất liền để tặng người thân, bạn bè".
Vì hương vị thơm ngon và lạ miệng nên cam đường dần dần trở thành đặc sản ở thành phố. Nhiều người đặt mua cam đường để ăn và làm quà biếu nhưng số lượng có hạn nên không phải lúc nào cũng mua được.