Hiện, chắc nhiều người dân mong muốn không phải là bài học để... rút kinh nghiệm mà là để Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên & Môi trường, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV)... phải làm gì để hạn chế tác hại của một việc đã rồi.
Nhiều vấn đề chưa được làm rõ
Khi xây dựng các phương án đầu tư để khai thác bauxite có vấn đề cần làm rõ là người lập phương án có tính đến các nội dung chủ yếu như nhu cầu đầu tư vào các ngành có liên quan để đảm bảo cho việc khai thác được triển khai có hiệu quả không? Qua việc dừng dự án đầu tư xây dựng cảng Kê Gà, thấy rõ người lập phương án đã cố tình bỏ qua nhiệm vụ tính đến nhu cầu đầu tư xây dựng tuyến đường giao thông phục vụ cho khai thác bô-xít để hạ thấp nhu cầu vốn đầu tư.
Rồi, họ có tính đến việc cần lựa chọn công nghệ nào không? Công nghệ khô hay công nghệ ướt? Lý giải việc chọn công nghệ ướt như thế nào, có phù hợp với nhiệm vụ hiện đại hóa nền kinh tế nước nhà hay đi vào con đường đã được thế giới cảnh báo là Việt Nam có thể trở thành bãi rác chứa công nghệ lạc hậu bị các nước đào thải. Rồi họ có tính đến tỷ suất đầu tư cho 1 đơn vị công suất của dự án và so với tỷ suất bình quân của thế giới đối với đầu tư cùng loại không? Nếu cao hơn thì vì lý do gì và lý do đó được chấp nhận cũng vì lý do nào?
Rồi ở khâu đấu thầu, trong khâu này, chúng ta đã từng phê phán việc có nhiều biểu hiện tiêu cực như thông thầu, lựa chọn nhà thầu không căn cứ vào tiềm lực toàn diện mà chọn người bỏ thầu với giá thấp nhất để rồi đi đến những hậu quả xấu kèm theo như đòi hỏi phải bổ sung vốn đầu tư, kéo dài thời gian thi công...
 |
| Hồ chứa bùn thải quặng đuôi. |
Thay đổi cách tính về hiệu quả kinh tế
Theo tôi, TKV phải tính lại bài toán kinh tế theo phương pháp luận của quốc tế giá FOB tại cảng như sau: Giá thành (giá sản xuất), phí tài nguyên trả cho xã hội và giá chuyên chở ra cảng. FOB là từ chữ "Free On Board" để so sánh khác biệt với CIF (Cost, Insurance and Freight). Theo nguyên tắc thống kê quốc tế mọi hàng hóa xuất nhập khẩu phải tính theo giá FOB tức là loại trừ thuế nhập đánh tại cảng và các chi phí liên quan đến vận chuyển. Có như vậy mới so sánh giá trị hàng hóa được.
Thí dụ, nếu tôi làm một cái chip ở Việt Nam mất 10 đồng, sau khi vận chuyển và trả thuế ở cảng Việt Nam thì giá là 12 đồng. Nếu mà giá FOB ở cảng Mỹ là 13 đồng thì như vậy hàng tôi rẻ hơn. Nếu mà hàng Việt Nam chuyển tới cảng Mỹ tốn 2 đồng, thì giá hàng Việt Nam theo CIF là 14 đồng. Nguyên tắc như vậy thì khi nói FOB có nghĩa là người mua phải tự lo chuyên chở từ nơi nước sản xuất ra nước khác.
Phí tài nguyên xã hội, không phải là thuế và không nên gọi là thuế tài nguyên, là điều bắt buộc, vì lấy tài nguyên của xã hội đem bán cho nước ngoài ở giá zero là điều vô lý không chấp nhận được. Đây là chưa kể tới chi phí ngầm về hoàn nguyên môi trường chưa được tính tới. Tạo việc làm hay đóng thuế sản xuất (taxes on production) là nằm ở giá thành. Chỉ có cách tính như trên có giá FOB tại cảng để có thể so sánh với giá trên thế giới thì biết ngay hiệu quả thực tế của dự án lãi hay lỗ.
Đừng theo kiểu sai đâu sửa đấy
Những người trong cuộc và đã từng ủng hộ dự án trước "đã lỡ", nay sau 3 năm thấy rõ rồi thì phải dũng cảm sửa triệt để chứ không thể lại sai đâu sửa đấy, không có lối ra. Không thể lấy cái sai, rút ngân sách ra, bớt thuế đi, thất thu phí môi trường, bắt dân chịu thiệt để sửa cái sai của TKV.
Với những phân tích nêu trên có thể thấy đã đến lúc cần thành lập Hội đồng đánh giá độc lập toàn diện về dự án Bô-xít Tây Nguyên sau 4 năm.
Việc đền bù hoa màu cho nhân dân 3 năm mới nghe có vẻ hợp lý nhưng đây là khai thác công nghiệp, người ta cần giải phóng cả trăm ha, thay đổi cả địa hình, có thể tác động lớn đến nước ngầm và chất đất canh tác. Dân vẫn phải di đi chỗ khác. Sau khi hoàn thổ phải nhiều năm sau mới có thể canh tác bình thường. Nếu TKV tin tưởng vào khả năng hoàn thổ của mình thì họ vẫn nên mua vĩnh viễn đất của người dân rồi sau khi hoàn thổ sẽ bán lại cho dân với giá thị trường tùy theo khả năng canh tác lúc đó. Đấy là cách giải quyết sòng phẳng nhất.
|
TIN LIÊN QUAN