Ở Việt Bắc, cùng với Tuyên Quang, rừng Bắc Kạn được coi là lá phổi của vùng an toàn khu (ATK). Với độ che phủ đạt trên 70%, Bắc Kạn là một trong số ít địa phương dẫn đầu cả nước về độ che phủ của rừng. Kết quả đó có sự đóng góp quan trọng của những người tâm huyết với nghề rừng, như bà May, ông Tự.
 |
| Ông Trương Quốc Tự tại vườn ươm cây giống. |
Rót chục tỷ làm rừng
Cách đây 5 năm, nếu lấy diện tích và hiệu quả kinh tế làm thước đo tiêu chuẩn để tìm "vua" trồng rừng ở các địa phương thì tỉnh Bắc Kạn đã tìm được một Nữ hoàng. Bà là Hoàng Thị May, người thôn Bản Quất, xã Như Cố, huyện Chợ Mới. Nhưng nhanh chóng bà May phải nhường ngôi vị này cho người khác, ông là Trương Quốc Tự ở xã Bình Trung, huyện Chợ Đồn- người đang có 500 ha rừng.
Năm 2011, ông Tự về hưu. Ngay lập tức, ông thành lập Công ty TNHH Trường Thành Bắc Kạn với dự án trồng rừng nguyên liệu xã Bình Trung có quy mô 500 ha. Ngoài 120 ha đất rừng sẵn có, công ty ông Tự được phép liên kết sản xuất với các hộ dân trên diện tích 380 ha. Hộ liên kết trồng rừng được công ty hỗ trợ cây giống, vật tư, cam kết bao tiêu sản phẩm theo giá thị trường.
Ông Tự tuổi Giáp Ngọ (sinh năm 1954). Sinh ra ở rừng, lớn lên từ rừng, sống nhờ rừng, cả tuổi thơ của ông gắn với rừng. Rừng Bình Trung trong ký ức của ông không chỉ đẹp mà còn là nguồn sống của dân bản. Thời niên thiếu, khi đi làm nương, có lần ông còn bắt được con nai, con hoẵng. Giờ chuyện đó đã thành cổ tích. Rừng nghèo đi do bị con người khai thác kiệt quệ.
Giai đoạn đốt rừng làm nương đã biến những khu rừng nguyên sinh trước kia trở thành đồi núi trơ trọc đá sỏi. Rừng già cổ thụ hóa thành bãi ót, khóm lau sậy, con chim, con thú bỏ đi hết. Đau đáu nỗi niềm với rừng, ông Tự quyết tâm thực hiện suy nghĩ khôi phục rừng bằng việc trồng rừng.
Năm 1993, ông Tự đang là cán bộ Lâm trường Chợ Đồn, chủ trương giao đất giao rừng của Nhà nước đạt hiệu quả cao tại nhiều địa phương nhưng ngay tại huyện Chợ Đồn lại gặp không ít khó khăn. Ông bàn với gia đình mạnh dạn nhận diện tích 14 ha đất rừng trên đỉnh đèo So, nơi giáp ranh với huyện Định Hóa (Thái Nguyên). Đèo So ma quái, nơi lẩn khuất của quỷ thần, cướp bóc, sao ông Tự lại vãi thóc nuôi gà rừng?
Nghi ngại của dân làng được ông Tự dày công giải thích bằng một vạt rừng quế ngát lừng chiến khu. Ông sang tận Yên Bái học cách bóc vỏ quế rồi về truyền dạy lại cho dân bản làm thuê cho ông. Rừng đẻ ra tiền, ông tiếp tục đầu tư lên rừng với việc mua lại hơn 100 ha rừng tại Pác Cha, Khuổi Vạng (xã Bình Trung, huyện Chợ Đồn).
Trong lúc người ta đi tìm rừng để khai thác thì ông lại ngược đường lên bản Mông Khuổi Vạng mua đất trồng rừng. Lần này, gia đình, người thân, xóm giềng ra sức khuyên can. Bỏ mặc ngoài tai, ông Tự lầm lụi lên bản, bàn với Bí thư bản Mông là Vàng Seo Sính, thuê nhân công là người Mông tại chỗ trồng rừng cho mình.
Người Mông làm theo kỹ thuật mà ông Tự tập huấn cho. Cây keo, cây mỡ gặp đất mới lên nhanh. Ngọn cây cứ cao mãi lên, rì rào cùng gió, gọi đàn chim quay về hót líu lo. Dưới tán rừng, con tắc kè, con hoẵng thỉnh thoảng tru hơi. Dân bản thấu được cũng mang cây trồng kín cả đất rừng Khuổi Vạng.
Năm 2011, ông Tự về hưu. Ngay lập tức, ông thành lập Công ty TNHH Trường Thành Bắc Kạn với dự án trồng rừng nguyên liệu xã Bình Trung có quy mô 500 ha. Ngoài 120 ha đất rừng sẵn có, công ty ông Tự được phép liên kết sản xuất với các hộ dân trên diện tích 380 ha. Hộ liên kết trồng rừng được công ty hỗ trợ cây giống, vật tư, cam kết bao tiêu sản phẩm theo giá thị trường.
Nâng giá nghề rừng
Làm rừng nên ngoại lục tuần mà ông Tự vẫn có vóc dáng tráng kiện, lại một thuở là cán bộ lâm trường nên ông có tác phong đường bệ, uy nghi. Với bất kể ai, để tổ chức sản xuất ổn định 500 ha rừng đều là việc lớn lao. Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH Trường Thành Trương Quốc Tự đã có bài toán của riêng mình.
Ông phân tích, những năm trước, giá cây keo ở Chợ Đồn là 500 ngàn đồng/mét khối, đối với keo có vòng dây 50 cm. Từ khi có xưởng chế biến đũa của công ty thì giá đã lên 1,5 triệu đồng/mét khối. Rõ ràng, công nghiệp chế biến đã mang lại giá trị kinh tế rất lớn cho cây rừng. Vậy là song hành với việc xây dựng dự án trồng 500 ha rừng nguyên liệu tập trung, ông Tự cho đổ đường bê tông dài 7km vượt núi, băng suối vào tận Khuổi Vạng.
Ông cho xây nhà máy chế biến đũa với công suất 20 mét khối gỗ tròn mỗi ngày; xây dựng vườn ươm giống cây với quy mô đáp ứng trồng trên diện tích hàng ngàn ha rừng mỗi năm. Tổng giá trị đầu tư ngót ngét chục tỷ đồng. Ngoài tiền vốn sẵn có, công ty phải vay ngân hàng hơn 5 tỷ đồng. Ông Tự xua tan lo lắng của chúng tôi về kế hoạch trả nợ, rằng với chỉ hơn 40 ha rừng keo 8 tuổi tại Khuổi Vạng, mỗi ha có giá trị trăm hơn trăm kém thì phần vốn vay không đáng lo ngại nữa.
Ông Tự có 3 người con đều công tác dưới thị trấn Bằng Lũng hoặc ngoài TP Bắc Kạn. Khi ông thành lập công ty thì người con cả ở thành phố đã nghỉ việc Nhà nước về quê cùng cha lập nghiệp. Đó là anh Trương Văn Thành, Giám đốc Công ty. Chung nhiệt huyết, đam mê với cha, anh Thành cho biết, Bình Trung là cửa ngõ của Chợ Đồn, Chợ Đồn lại là cửa rừng của Bắc Kạn. Đồng bào ai cũng tâm niệm, ăn của rừng dưng dưng nước mắt.
Chính vì vậy mà công tác quản lý, bảo vệ rừng của địa phương trong nhiều năm luôn đạt hiệu quả cao. Khó khăn lớn nhất là Chợ Đồn có địa hình chia cắt, vùng tiểu khí hậu với sự thất thường của thiên nhiên khiến công tác trồng rừng, phát triển rừng trong những năm trước đây còn nhiều hạn chế.
Tuy nhiên, đồng bào miền núi muốn phát triển kinh tế thì không có lối đi nào khác ngoài việc phải dựa vào rừng, sống nhờ rừng. Trước đây là săn bắn hái lượm, khai thác kiệt quệ tài nguyên rừng thì nay có khoa học kỹ thuật, có công nghiệp hóa bù lại, phải đầu tư, gây rừng thì mới có rừng để nương nhờ.