Các DN nước ngoài lũng đoạn thị trường thuốc?
Năm 2007, khi Việt Nam ký kết Hiệp định và tham gia vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nền sản xuất thuốc của Việt Nam vẫn ở thời kỳ đầu của phát triển, các DN chủ yếu đầu tư gia tăng số lượng sản phẩm, đổi mới công nghệ sản xuất, chưa tập trung phát triển mạnh kênh phân phối để chiếm lĩnh thị trường. Vì thế miếng bánh phân phối thuốc vẫn thuộc về các DN nước ngoài, một cách không chính thống.
Cụ thể, một số DN có vốn đầu tư nước ngoài (FIE) có đăng ký hoạt động bảo quản thuốc tại Việt Nam đã liên kết với một số DN dược trong nước để thực hiện việc “phân phối núp bóng”. Tức là, các DN dược của Việt Nam nhập khẩu rồi bán thuốc theo sự điều khiển của các DN FIE ở tất các các khâu, từ quy định giá bán, đối tượng bán, đến thời điểm xuất kho, phương pháp tiếp thị, nhận đơn đặt hàng, vận chuyển, thanh toán. Hoạt động của các DN dược Việt Nam trong mối liên kết này phụ thuộc hoàn toàn vào các DN FIE và chỉ được hưởng một khoản phí rất thấp, chỉ khoảng 0,3%.
Năm 2016 chỉ với 3 DN FIE hoạt động bảo quản thuốc tại Việt Nam (công ty mẹ tại nước ngoài cung cấp thuốc) có doanh số phân phối thuốc tại Việt Nam là 1,4 tỷ Đô la Mỹ, chiếm khoảng 50% tổng giá trị thuốc thành phẩm nhập khẩu và khoảng 30% tổng giá trị tiền thuốc sử dụng một năm (4,2 tỷ Đô la Mỹ). Con số này sẽ tiếp tục tăng, đồng nghĩa với doanh số phân phối của các DN Việt Nam có xu hướng giảm.
Nếu tiếp tục để các DN FIE được phân phối trá hình như hiện nay thì ngoài việc các DN dược Việt Nam bị giảm thị phần, ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành sản xuất thuốc, mà quan trọng hơn cả là y tế Việt Nam sẽ ngày càng lệ thuộc vào một số DN FIE. Các DN này hoàn toàn có thể thao túng giá thuốc, điều phối thị trường, có nguy cơ ảnh hưởng tới an ninh y tế. Khi mà thị trường dược phẩm gần như thuộc về vài nhà phân phối nước ngoài thì mục tiêu bình ổn giá thuốc, quyết tâm kiềm chế giá dược phẩm của chính phủ sẽ khó mà thực thi.
Xóa sổ việc “phân phối núp bóng”
Khi Việt Nam tham gia vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), do cơ sở pháp lý có những điểm chưa rõ ràng, một số DN FIE đã lợi dụng để “phân phối núp bóng”, thì nay Nghị định 54/2017/NĐ-CP đã làm rõ. Nghị định này quy định chi tiết các hoạt động liên quan đến phân phối thuốc mà DN FIE không được thực hiện tại Việt Nam, trong khi vẫn đảm bảo toàn vẹn quyền nhập khẩu thuốc của các doanh nghiệp này.
Ông Đỗ Văn Đông - Phó Cục trưởng Cục quản lý Dược (Bộ Y tế) cho rằng các quy định về phân phối thuốc được nêu tại Nghị định số 54/2017/NĐ-CP là rất cần thiết trong việc minh bạch hóa môi trường đầu tư: “Việt Nam vừa phải đảm bảo an ninh y tế, người dân được hưởng các chính sách bảo hiểm y tế, đồng thời bảo đảm môi trường đầu tư đúng với các cam kết quốc tế, không làm ảnh hưởng đến hoạt động của các công ty FIE có hoạt động lành mạnh, phù hợp với các quy định của pháp luật.
Mặt khác, các DN FIE hiện đang kinh doanh dịch vụ bảo quản thuốc tại Việt Nam đều có thể điều chỉnh mục tiêu hoạt động của DN tại Việt Nam để phù hợp với quy định và đảm bảo quyền lợi nhà đầu tư”.
Ông Trần Đức Chính - Phó Chủ tịch thường trực - Tổng thư kí Hiệp hội doanh nghiệp Dược Việt Nam nhận định: “ Hiện nay đã có nhiều DN dược trong nước xây dựng được mạng lưới phân phối thuốc chuyên nghiệp, đầu tư về công nghệ hiện đại, quy mô kho bãi hàng chục ngàn mét vuông, mạng lưới bao phủ trên toàn quốc, và hoàn toàn có thể kiểm soát tốt chất lượng, cung ứng thuốc kịp thời theo đặt hàng, góp phần bình ổn giá thuốc tại Việt Nam”.