Về vấn đề này, trao đổi với Kienthuc.net.vn, Đại đức Thích Minh Trí, trụ trì chùa Phúc Lâm - Biên Hòa, cho rằng cần phải phân biệt rõ các từ: cử tội, định tội, và kết tội.
Cử là từ được dùng trong nhà Phật với ý nghĩa cất lên, nêu lên, đưa ra. Cử tội là nêu lên, phản ánh, cáo báo hành vi sai phạm của một tăng, ni mà chưa rõ thuộc tội danh gì để chư tăng xử trị. Còn định tội, kết tội là đã xác định, kết luận cái hành vi phi pháp của vị một tăng, ni thuộc loại tội danh gì trong giới luật nhà Phật.
Trong Giới kinh của tỳ kheo nêu rõ: "Tỳ kheo nào cùng một người nữ một mình ngồi tại chỗ khuất, chỗ kín, chỗ có thể hành dâm, nói lời phi pháp," hoặc "tỳ kheo nào cùng một người nữ ngồi tại chỗ trống, chỗ không thể hành dâm, nói lời thô tục" mà có người phật tử tại gia nào phát hiện báo cáo với chư tăng về hành vi phi pháp ấy và vị tỳ kheo ấy xác nhận đã có hành vi đúng như lời vị cư sỹ nói, thì chư tăng cần phải như pháp xử trị tỳ kheo này. Đây gọi là pháp bất định.
Sở dĩ gọi là pháp bất định là vì người phật tử chỉ thấy vị tăng, ni có hành vi được cho là phi pháp, nên báo cáo cho chư tăng biết để xử trị. Đây là trường hợp một phật tử tại gia có quyền cử tội một tăng hay một ni.
Tuy nhiên, mặc dù nghe phật tử báo cáo như vậy, nhưng khi luận tội, để kết luận tội danh và loại tội, chư tăng phải căn cứ trên sự tự nhận của vị tăng, ni bị nêu tội. Trong luật nhà Phật quy định không bao giờ chư tăng được phép buộc tội một tăng hay ni mà không có sự tự nhận của vị ấy.
Trong trường hợp vị tăng, ni bị nêu tội từ chối không xác nhận sự tội phạm của mình, chư tăng xét thấy báo cáo, phản ánh của người phật tử là đáng tin cậy, có đầy đủ chứng cứ thuyết phục, rõ ràng, thì phải có biện pháp xử lý thích hợp vị tăng, ni này, nghĩa là chư tăng cần phải phân tích, chỉ rõ tội tướng cho vị tăng, ni ấy thấy.
"Như vậy, trong một số trường hợp, người tại gia được cử tội tăng ni, nhưng không được phép khép tội, định tội, kết tội tăng ni, bởi vì họ chưa thọ và học các giới điều của tăng ni nên không biết rõ hành vi phi pháp của tăng ni ấy thuộc loại tội danh gì. Quyền định tội, kết tội tăng ni là của chư tăng" - thầy Minh Trí khẳng định.
 |
| Khi nghe phật tử trình báo lỗi của một vị tỳ kheo nào, thì chư tôn đức cần xem xét trên tất cả mức độ, đúng hay sai, thông tin trung thực tới đâu rồi mới kết luận tội danh và loại tội (ảnh chư tăng Thiền viện Phước Sơn trong lễ tác pháp Yết Ma cử tội) |
Tuy nhiên, theo thầy Minh Trí, không phải trường hợp nào người tại gia cử tội một vị tăng hay ni là chư tăng phải xử trị vị tăng hay ni ấy ngay.
Để không làm mất đi sự hòa hợp của Tăng đoàn, khi nghe người tại gia phản ánh, báo cáo một hành vi phi pháp của một vị tăng hay ni, chư tăng còn phải xem xét nhân cách người báo cáo có đáng tin cậy không, và phải xác minh xem nguồn tin ấy có chính xác không, có đầy đủ chứng cứ không, có phải do lòng tị hiềm, ghen ghét, đố kị mà phản ánh không, có do tư thù cá nhân mà bịa địa vu khống để hãm hại tăng ni không...
Vì vậy, có những trường hợp cần đòi hỏi phải có thời gian nhất định để điều tra, xác minh mới có thể đưa ra kết luận định tội một tăng hay ni được. Điều này khiến cho "có người cho rằng, lãnh đạo Phật giáo không cầu thị mà luôn tìm cách né tránh những vấn đề không tốt" của một tăng hay ni nào đó.
Nếu không thế thì chả nhẽ hễ có một người tại gia nào không hài lòng với một vị tăng, ni nào đó, muốn hãm hại vị tăng, ni này, liền tìm cách dựng chuyện, tung tin bịa đặt vu khống cho vị tăng, ni ấy có hành vi phi pháp là chư tăng phải xử trị vị tăng, ni này hay sao?
"Cho nên, người phật tử tại gia muốn cử tội bất cứ vị tăng, ni nào cần nên phải hiểu rõ như vậy" - Đại đức Thích Minh Trí nhấn mạnh.
Thái Anh - Hoài Lương (ghi lại)