Tuy nhiên, để đạt được điều này không phải ai cũng có thể thành tựu được một cách dễ dàng như ý, mà đòi hỏi hành giả phải thấu hiểu nội dung của việc niệm Phật và ứng dụng đúng mức mới đem lại kết quả viên mãn.
Niệm Phật, tất nhiên, không chỉ đơn thuần là trì niệm danh hiệu của một
vị Phật nào đó, mà còn phải làm cho tính Phật (từ bi và trí tuệ) trong
ta có mặt trong đời sống. Nếu một hành giả tu niệm Phật mà thấy lòng
mình vẫn còn nhiều buồn giận, đố kỵ, tranh cãi và bất an thì sự hành trì
ấy chưa thể hiện đúng nội dung của pháp môn Niệm Phật. Bởi vì, Phật có
nghĩa là tỉnh thức, là giác ngộ, không còn tham sân si chi phối, nhiễu
hại. Do đó, người niệm Phật cũng phải thiết lập một nếp sống tỉnh thức,
biểu hiện cụ thể các đức tính như hiểu biết, thương yêu, cảm thông, tha
thứ, giúp đỡ, dễ chịu… có mặt ngay nơi sự sinh hoạt hàng ngày. Người ấy
sẽ không khởi tâm oán trách, đổ lỗi hoặc xa lánh ai cả, trái lại họ dễ
dàng chấp nhận lắng nghe để hiểu và thương yêu!
Sống tỉnh thức, tức là thân tâm bạn có mặt trọn vẹn với những gì đang
xảy ra, không ảo tưởng tới tương lai và cũng không vướng kẹt vào quá khứ
hay hiện tại. Bởi vì, chữ niệm theo phép chiết tự gồm chữ "tâm" và chữ
"kim" có nghĩa là cái tâm có mặt hoàn toàn ngay "tại đây và bây giờ" chứ
không phải ở một nơi nào khác. Do đó, niệm Phật chính là trở về sống
trọn vẹn với chính mình ngay nơi đương tại.
Thói thường, tâm ý của chúng ta hay lăng xăng tìm cầu, nghĩ ngợi miên
man về những chuyện quá khứ và mơ tưởng đến tương lai, ít khi chịu dừng
lại quan sát thân tâm mình để biết được những ý nghĩ nào tốt đẹp cần nên
phát huy, và tư tưởng nào bất thiện cần phải chuyển hóa. Vì khi có ý
niệm xấu ác phát sinh, nếu bạn thiếu sự định tĩnh và tâm không sáng
suốt, thì đương nhiên sẽ dễ dàng tạo ra lời nói và hành động gây khổ đau
cho bản thân và ảnh hưởng không nhỏ đến với những người chung quanh.
Chính vì tâm ý có công năng làm chủ, điều phối lời nói và hành động nên
Đức Thế Tôn dạy rằng:
“Ý dẫn đầu các pháp
Ý làm chủ ý tạo
Nếu với ý ô nhiễm
Nói lên hay hành động
Khổ não bước theo sau
Như xe chân vật kéo”.
(Kinh Pháp cú, 1)
Thật rõ ràng, lời nói và hành động chỉ thực hiện khi có ý thức xen vào
lãnh đạo, điều khiển. Nếu với ý nghĩ bất thiện, nhiễm ô thì hệ quả chắc
chắn sẽ có mặt ngay sau đó, như bánh xe lăn theo chân con vật kéo xe. Vì
vậy, nếu chúng ta muốn cho tâm ý mình trở nên an ổn thanh tịnh; sử dụng
được những lời nói thanh tao hòa nhã để tiếp xử với mọi người; tạo nên
một nếp sống an vui hạnh phúc thì bạn phải nhận diện, điều phục và làm
chủ được tâm ý mình.
Để thực hiện được điều này, trước hết bạn cần phải tìm chọn một pháp môn
nào đó thích hợp để tu niệm. Ở đây, niệm Phật là một trong những pháp
môn thù thắng, vi diệu mà Đức Thế Tôn đã từng giảng dạy rằng:
“Có
một pháp này, này các Tỷ-kheo, được tu tập, được làm cho sung mãn, đưa
đến nhất hướng, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, giác ngộ,
Niết-bàn. Một pháp ấy là gì? Chính là niệm Phật. Chính một pháp này, này
các Tỷ-kheo, được tu tập, được làm cho sung mãn, đưa đến nhất hướng, ly
tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết-bàn”. (Tăng chi bộ I, tr.64).
Như đã trình bày ở trên, niệm Phật chính là thân tâm trọn vẹn với thực
tại đang là, hay nói cách khác, tâm bạn thường trực tỉnh thức trong mỗi
hành động, lời nói và sự suy nghĩ của mình. Vì tâm ý ta thường hay vọng
niệm, tạp niệm và thất niệm cho nên mục đích của việc niệm Phật là làm
cho tâm trở nên chánh niệm và tỉnh thức. Nếu trong khi bạn trì niệm danh
hiệu Đức Phật Thích Ca, Đức Phật Dược Sư hoặc Phật A Di Đà, nhưng tâm ý
không có mặt trọn vẹn với câu danh hiệu ấy, thì kể như bạn chưa thực
hành đúng pháp môn niệm Phật như lời Thế Tôn đã dạy. Không chỉ đối tượng
quán niệm là danh hiệu Đức Phật mà kể cả
niệm Pháp, niệm Tăng, niệm Giới, niệm Thí, niệm Thiên, niệm Hơi thở ra, Hơi thở vô
v.v… vẫn đòi hỏi tâm bạn hoàn toàn tỉnh thức trọn vẹn với các đối tượng
ấy trong đương tại. Tâm ý và đối tượng quán niệm không còn là hai thực
tại riêng biệt; trong niệm chỉ có niệm, trong hơi thở chỉ là hơi thở,
không có cái ta đứng ngoài kiểm duyệt, thêm bớt và mong cầu một mục đích
nào cả, cho nên Thế Tôn gọi là nhất hướng, ly tham, đoạn diệt, an tịnh,
thắng trí, giác ngộ và Niết-bàn. Như vậy, niệm Phật chính là buông cái
bản ngã ra để cho tánh biết (Di Đà) biểu hiện, hay nói cách khác khi bản
ngã chết đi thì cõi Tịnh độ hiện tiền.
Có không ít người trì niệm danh hiệu Nam-mô A Di Đà Phật và đã đạt được
trạng thái nhất tâm bất loạn; tạo dựng một nếp sống thanh lương an lạc,
có khả năng làm chủ đời mình trong giây phút lâm chung và dễ dàng sinh
về cảnh giới an lành tương ứng. Tuy nhiên, do hoàn cảnh cuộc sống phải
lo toan, bận rộn trăm công ngàn việc nên đại đa số người vẫn thiếu
chuyên cần tu niệm. Thậm chí, có những người hứa hẹn vào một ngày kia
sau khi hoàn tất mọi công việc sẽ tinh tấn tu tập cũng chưa muộn. Vì
nhận định sai lầm như thế, nên khi gặp phải những chuyện không may xảy
ra thì họ không đủ sự bình tĩnh và sáng suốt để chuyển hóa nỗi khổ niềm
đau. Thực ra, trong khi tu tập là đã tạo cho mình một nếp sống thanh
lương cao đẹp rồi, nếu bạn hứa hẹn sau này rảnh rang mới bắt đầu tu niệm
tức là đã từ chối hạnh phúc mà bạn đang có. Trong khi đó, mạng sống của
con người vốn vô thường và ngắn ngủi, còn công việc thì muôn thủa, biết
chừng nào chúng ta mới làm xong?
Thực chất, niềm an lạc giải thoát chỉ biểu hiện khi tâm hồn ta thực sự
an tịnh và sáng suốt. Nếu dòng tâm ý cứ mãi lao xao, vọng động thì tánh
biết chân thật sẽ bị vô minh che lấp, và như thế, dù miệng bạn có lẩm
bẩm trì niệm danh hiệu Đức Phật, nhưng trong thực tế tâm bạn vẫn chưa
hiện hữu trọn vẹn từ đầu câu cho đến cuối câu danh hiệu ấy. Trong khi
đó, niệm Phật chính là một cái tâm hoàn toàn rỗng lặng trong sáng (vô
lượng quang), và tuệ giác thường trực soi chiếu không gián đoạn (vô
lượng thọ). Với một người đã chấm dứt tham sân si, sống trọn vẹn với
thực tại đang là, thì những việc làm của họ đều đem lợi ích an vui cho
tất cả mọi loài chúng sinh không thể nghĩ bàn (vô lượng công đức).
Thực tế cho thấy trong xã hội ngày nay, con người phải đối diện với rất
nhiều vấn đề khó khăn phức tạp; từ việc học hành, tìm kiếm công ăn việc
làm, chuyện gia đình chồng con, bệnh tật, khủng hoảng kinh tế, vật giá
leo thang… khiến cho tâm trí con người trở nên rối ren căng thẳng và dẫn
đến triệu chứng stress trầm cảm nặng nề. Mặc dù họ sống ở phố thị có
đầy đủ tiện nghi sinh hoạt, vật chất sung mãn nhưng các điều kiện ấy
không đủ khả năng để trị liệu và chuyển hóa cơn giận, nỗi buồn, sự bế
tắc ở cõi lòng. Nhưng may mắn thay! Trong số đông đó, vẫn có không ít
người biết tìm đến cửa Phật để học hỏi đạo lý, tụng kinh niệm Phật, tọa
thiền, làm phước… nhờ vậy, nên tâm trí của họ dần dần được khai thông tỏ
rạng, tạo dựng một nếp sống lành mạnh an vui.
Thực ra, trong tâm của mỗi người đều có sẵn
Phật tính
và chúng ta tu niệm là làm cho đức tính cao quý ấy được biểu hiện. Và
một trong những điều kiện để Phật tính hay tuệ giác hiện hữu chính là
thực hành chánh niệm và tỉnh thức trong đời sống sinh hoạt hàng ngày.
Bởi vì, việc tu hành không phải chỉ giới hạn trong lúc trì danh niệm
Phật, tụng kinh, tọa thiền mà kể cả quán niệm trong khi đi đứng, nằm
ngồi, lái xe, bổ củi, quét nhà, nấu cơm, tắm giặt, chải tóc, soi gương
v.v… ta đều phải rõ biết tiến trình vận hành sinh diệt của chúng. Việc
quan sát này giúp cho bạn có sự trầm tĩnh và sáng suốt, làm chủ được bản
thân mình trong mọi lúc mọi nơi, tạo dựng một đời sống an lạc hạnh
phúc, và sự hành trì này chính là công phu niệm Phật đích thực của những
người tu học theo đạo giải thoát mà Đức Thế Tôn đã chỉ dạy.
Theo
Viên Ngộ
Giác Ngộ Online